GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ 1.UZAY ARAŞTIRMALARI

Uzay teknolojisi çeşitli araçlarla uzaya yolculuk yapılmasını sağlayan, uzayda yapılan araştırma sonuçlarını veya farklı uydu ve gezegenlerden getirilen maddeleri Dünyaya ulaştıran teknolojilerdir. Uzaya gönderilen araçlara uzay araçları denir. Uzaya çıkabilmek için kullanılan araçlara roket denir. İnsanları uzaya çıkarabilmek ve geri getirebilmek için kullanılan uzay araçlarına uzay mekiği denir.

Uzay mekikleri dışında uzayda veri toplamak ve analizler yapmak için kullanılan uzay araçlarına uzay sondası denir. Uzay sondalarına Voyager, Casini1, New Horizons ve Parker (13 Ağustos 2018) örnektir.

Uzaya gitmek için geliştirilen teknolojiler günlük kullanımlar içinde faydalar sağlamıştır. Teflon, tükenmez kalem, alimünyum folyo, diş teli, streç film, dijital saatler, güneş pili bunlardan bazılarıdır.

Bir gezegen ya da bir gök cisminin etrafında belirli bir yörüngede dolanan nesnelere uydu denir. Ay Dünyanın doğal bir uydusudur. İnsanlar tarafından yapılan bir gezegenin yörüngesine oturtulan uydulara ise yapay uydu denir. Yapay uydular haberleşme, bilimsel araştırmalar, harita ve konumlama, meteroloji, doğal kaynakların izlenmesi ve savunma sistemleri için kullanılır.

Ülkemizin çeşitli amaçları için görev yapan veya görevini tamamlamış uyduları vardır. Bunlar; Türksat 1A Fırlatıldıktan 12 dk sonra okyanusa düştü (24 Ocak 1994) Türksat 1B Haberleşme amaçlıdır. Şuan uzay mezarlığında (10 Ağustos 1994) Türksat 1C Haberleşme amaçlıdır. Şuan uzay mezarlığında (9 Temmuz 1996) Türksat 2A Haberleşme amaçlı, şu an aktif (10 Ocak 2001) Türksat 3A Haberleşme amaçlı, şu an aktif (13 Haziran 2008) Göktürk-2 TÜBİTAK Keşif Uydusu (18 Aralık 2012) Türksat 4A Haberleşme amaçlı, şu an aktif (14 Şubat 2014) Türksat 4B Haberleşme amaçlı, şu an aktif (16 Ekim 2015) Göktürk 1 Savunma amaçlı, Şuan aktif (5 Aralık 2016) Bilsat Yer gözlem udusu (27 Eylül 2003) Rasat Yer gözlem uydusu (17 Ağustos 2011)

Uzaya gönderilen ilk uydu Sputnik1 zamanın Sovyetler Birliği devleti tarafından gönderilmiştir. Dört ay sonra 31 Ocak 1958 de ABD Explorer 1’i dünyanın yörüngesine yerleştirmiştir.

İnsanlar eskiden beri araştırmalar yapmak için Ay’a gitmek istemişlerdir. Ay’a ilk kez 1959 da Sovyet Luna 2 uzay sondası gönderilmiştir. 1966 yıkında Luna 9 Ay yüzeyinin ilk görüntülerini dünyaya göndermiştir. 20 temmuz 1969 da Apollo 11 ile Aya ilk defa Neil Armstrong ayak basmıştır.

UZAY KİRLİLİĞİ Dünyanın etrafında dönen artık bir faaliyeti olmayan insan yapımı cisimlere uzay enkazı denilmektedir. Bu uzay enkazlarının oluşturduğu kirliliğe uzay kirliliği denir. Görevini tamamlamış uydular, roketlerin yakıt tankları, roket parçaları vb uzay kirliliğine neden olur. Bu enkazlar uzay istasyonlarına ve uzay araçlarına zarar verebilir.

TELESKOP Çok eski zamanlardan beri insanlar gökyüzünü, uzayı merak etmişlerdir. Teleskop icat edilmeden önce çıplak gözle gökyüzünü incelemişlerdir. Teleskobun icadından sonra daha ayrıntılı bilgilere sahip olunmuştur. Üzerine gelen ışınları bir noktada toplayıp uzaktaki varlıkları yakın görülmesini sağlayan cihazlara teleskop denir. Teleskop Hans Lippershey tarafından icat edilmiştir. Dünyadan uzayı gözlemek için kullanılan teleskoplara yer tabanlı teleskop, dünyanın dışından uzaydaki diğer varlıkları incelemek için kullanılan teleskoplara uzay teleskopları denir. (Hubble Uzay Teleskobu) İlk defa uzayı gözlemlemeye çalışan kişi Galileo Galilei olmuştur. Teleskopları çalışma şekillerine göre aynalı, mercekli ve radyo teleskopları olarak sınıflandırabiliriz.

1.Aynalı Teleskoplar: Işığı toplamak için küresel aynaların kullanıldığı teleskoplardır. Mercekli teleskoplara oranla daha parlak görüntü elde edilebilir. Maliyeti diğer teleskoplara göre düşüktür. Hubble Uzay teleskobu aynalı bir teleskoptur. 2.Mercekli Teleskoplar: Işığı toplamak için merceklerin kullanıldığı teleskoplardır. 3.Radyo Teleskopları: Radyo dalgalarını toplayarak görüntü elde edilen teleskoplardır. Radyo teleskopları uzayda görülebilir ışığın dışındaki verileri toplayarak incelenme sinide sağlar.

Işık Kirliliği: İnsanlar tarafından yapılan aydınlatma cihazlarının yanlış yönde, yanlış miktarda, yanlış yer ve zamanda kullanılıyor olmasına ışık kirliliği denir. Sokak lambaları, bina aydınlatmaları, reklam panoları vb ışık kirliliğine neden olur. Işık kirliliği gökyüzündeki cisimlerin incelenmesini engellemektedir.

Rasathane (gözlem evi) Uzayla ilgi gözlemlerin yapıldığı ve gözlem verilerinin toplandığı yerlere rasathane (gözlem evi) denir. Rasathanelerin ışık kirliliğinden uzak yerlerde kurulması gerekmektedir. Ayrıca havadaki nemin az olması, deniz seviyesinden yüksekte olması, temiz bir havasının olması ve hava koşullarının uygun olduğu yerlere rasathane kurulabilir.

Hem Batılı he de Türk astronomlar gök bilimlerinin gelişmesine katkı sağlamışlardır. Bu astronomlardan bazıları; Harezmi (780-850): Cebir bilimiyle ilgilenmiş. Bağdat da astronomi ve matematik alanlarında incelemeler yapmıştır. Biruni (793-1048): Dünyanın döndüğünü belirten ilk bilim adamıdır. Zamanında Japonya ve Amerikanı varlığından bahseden ilk kişidir. Güneşin ve gezegenlerin hareket yönlerini tespit etmiştir.

Ulubey (1393-1449): Zamanında araştırmalar yapmak için Çine kadar heyetler göndermiş, Semerkant da rasathane ve medrese kurmuştur. Timur’un torunudur. Ömer Hayyam (1048-1131):Dünyanın ilk rasathanesini kuran ve Celali takvimini hazırlayan İranlı bilim adamıdır. Georges Lemaitre (1894-1966): Büyük patlama teorisini ilk ortaya atan kişidir. Jan Hendririk Oort (1900-1992): Saman yolu galaksisi üzerinde araştırmalar yapmış, galaksini dönme hareketini açıklamış ve sarmal yapıda olduğunu keşfetmiştir.