İç Parazitlerle Mücadelede Yeni Yöntemler Veteriner Hekim Tahir S. YAVUZ Temmuz 2009 www.atafen.com.tr

Ruminantlardaki İç Parazitler ve Mücadele Yöntemleri www.atafen.com.tr

İç parazitler verimi engelleyen, azaltan veya hayvan varlığını tehdit eden, çeşitli iç organlara yerleşen zararlılardır. www.atafen.com.tr

Koyun, keçi ve sığırlarda problemlere sebep olan iç parazitler: Nematodlar (yuvarlak kurtlar) Cestodlar (Şeritler, Tenyalar, Yassı Kurtlar) Trematodlar (Karaciğer Kelebekleri) www.atafen.com.tr

İç parazitler; barsak, akciğer, karaciğer, böbrek gibi organlara yerleşirler. Bunlar dışında göze yerleşen Thelazia gibi, koyunlarda larvası sinuslara yerleşen burun kurdu (oestrus ovis) gibi parazitler de vardır. www.atafen.com.tr

Bazı Nematodlar (Yuvarlak Kurtlar) Ascaris Bunostomum Ostertagia www.atafen.com.tr

Bazı Nematodlar (Yuvarlak Kurtlar) Cooperia Strongylus Protostrongylus Muellerius www.atafen.com.tr

Akciğere yerleşen nematod (örnek) Dictyocaulus www.atafen.com.tr

Cestodlar (Yassı Kurtlar) (örnek) Taenia Moniezia www.atafen.com.tr

Trematodlar (Karaciğer Kelebekleri) Fasciola hepatica Fasciola gigantica Dicrocoelium dentriticum (kum kelebeği) www.atafen.com.tr

1960’lı yıllara dek toksisite ve tedavi sınırı birbirine yakın, hayvanların aç bırakılmasını gerektiren ilaçlar kullanılıyordu. www.atafen.com.tr

Toksisite sınırı geniş, modern ilaçlar; 1960’lı yılların sonlarında Levamisol, 1980’li yılların başlarında Closantel, İvermectin, 1990 Albendazole, 1995 Moxidectin’in Piyasaya verilmesiyle iç parazitlerle mücadele daha kolay hale geldi. www.atafen.com.tr

İç parazitlerle mücadelenin önündeki engeller; Parazitlerin ilaçlara direnç geliştirmesi Bilinçsiz ilaç kullanımı Etki spektrumunun ve dozaj ayarının veteriner hekim kontrolünde yapılmadığı durumlar. www.atafen.com.tr

Normal dozu 7.5 mg/kg (bu dozda nematodlara karşı etkilidir) Örnek; Albendazole: Normal dozu 7.5 mg/kg (bu dozda nematodlara karşı etkilidir) Kelebeklere karşı 2 kat dozunda (15 mg/kg) Kum kelebeklerine karşı 2,6 kat dozunda kullanılmalıdır. (20 mg/kg) www.atafen.com.tr

Enjectabl antiparaziterler (İvermectin, endektosit antiparaziter) İç ve dış parazitlere etkili (iç parazitlerden nematodlar, dış parazitlerden uyuz, bit ve nokraya ilave olarak tek konakçılı kenelere etkili) www.atafen.com.tr

İvermectin kullanıldığında parazit mücadelesini Trematod ve Cestodlara karşı ilave ilaçlarla desteklemek gerekir. www.atafen.com.tr

Antelmentik – Antiparaziter ilaçlar canlı ağırlık üzerinden doze edilirler. Canlı ağırlığın tahmininde yanılgı olursa sonuçta tam başarı sağlanamaz ve direnç gelişebilir. www.atafen.com.tr

Teşhis; Dışkı muayenesiyle olur. Dışkı muayenesi yapılmadan hangi parazit için ilaçlama yapılacağı tam olarak bilinemez. www.atafen.com.tr

Dışkı muayenesine dayalı olmayan parazit ilacı kullanımı = kör tedavi = kör atış olarak adlandırılır. www.atafen.com.tr

Örneğin; Kullanılan ilaca bağlı olarak, nematodları dökerken yassı kurtları (cestodlar) ya da karaciğer kelebeklerini dökemeyiz. www.atafen.com.tr

Sonuç; Dışkı muayenesi yapmak antiparaziter mücadeleden aldığımız sonucu da belirler. www.atafen.com.tr

Avermectin türevleri (makrosiklik lakton grubu) Abamectin Doramectin Antelmentikler; Avermectin türevleri (makrosiklik lakton grubu) Abamectin Doramectin İvermectin Selamectin Eprinomectin Moxidectin www.atafen.com.tr

Benzimidazole grubu antelmentikler: Fenbendazole Albendazole Oxfendazole Levamisole www.atafen.com.tr

Diğer antelmentikler Clorsulon Closantel Nitroksinil Morantel Tartrate Milbemycin Fluazuron Praziquantel Naphtalophos Rafoxanide Triclabendazole www.atafen.com.tr

Fasciolalar üzerinde özel etkisi olan antiparaziterler (Fasiolisid ilaçlar) Triclabendazole Nitroksinil Clorsulon Closantel Rafoxanide www.atafen.com.tr

Ruminantlarda Antelmentik kullanımının sorunlarından biri = ARINMA SÜRESİ Makrosiklik lakton grubu (Avermektin türevleri) süt verenlerde önerilmez. Ette arınma süresi 40 günden fazladır. (Eprinomectin dışında) www.atafen.com.tr

Organik hayvancılık işletmelerinde kullanılabilecek ekolojik, alternatif antiparaziterler (kurt düşürücüler) www.atafen.com.tr

Yabani zencefil (asarum canadense) Pelin otu = acı yavşan (Artemisia vulgaris) Sarımsak (Allium sativum) www.atafen.com.tr

Kabakgiller Söğüt kabuğu Lahanagiller www.atafen.com.tr

Eğrelti otu Hindiba (Dryopteris filix-mas) Rezene tohumu (Foeniculum vulgare) www.atafen.com.tr

(Chenopodium ambrosioides) Kazayağı (Chenopodium ambrosioides) Hardal (Brassicacea) Dere otu (Anethum graveolens) www.atafen.com.tr

Frenk maydanozu (Anthriscus cerefolium) Karaman Kimyonu (Keraviye = Carum carvi) Solucan Otu (Tanacetum vulgare) Frenk maydanozu (Anthriscus cerefolium) www.atafen.com.tr

Tarhun (Artemisia dracunculus) Ardıç (Juniperus communis) www.atafen.com.tr

Kelebeklerle mücadelenin zorlukları; Ergin kelebekleri dökmek kolay, ancak; erken evredekileri dökmek zordur. www.atafen.com.tr

FARKLI ETKEN MADDELERİN KOMBİNE VEYA TEK BAŞINA KULLANILDIĞINDA, ETKİ MEKANİZMALARI ARASINDAKİ KARŞILAŞTIRMA Fasciolaların Evresi Yuvarlak Kurtlar Mide-barsak Dış Parazitler Akciğer www.atafen.com.tr

Meraların sürekli kirlenmesi merada otlayan ruminantların, özellikle nemli ve yağışlı havalarda, sürekli tehlikeye maruz kalması anlamına gelir. www.atafen.com.tr

Tablet Bolus Yutturma tabancası Drenching Antelmentiklerin ruminantlara verilme yöntemleri Tablet Bolus Yutturma tabancası Drenching www.atafen.com.tr

Antelmentiklerin ruminantlara verilmesinde kullanılan diğer yöntemler; Yem katkı maddeleri Yalama kovaları Enjeksiyon (avermectin türevleri, nitroksinil, clorsulon gibi) Aşı kombinasyonlarının içine katma www.atafen.com.tr

Tek uygulama ile daha çok paraziti dökebilmek amacıyla; İkili kombinasyonlar; İvermectin + Nitroksinil İvermectin + Clorsulon Veya; üçlü kombinasyonlar İvermectin + Levamisole + Oxfendazole Dörtlü kombinasyonlar Abamectin + Levamisole + Closantel + Albendazole www.atafen.com.tr

Alternatif antiparaziter ilaç verme yöntemleri; Clostridium enfeksiyonlarına karşı aşı (enterotoksemi, yanıkara, tetanoz, nekrotik hepatit, bradzot) + Moxidectin (veya levamisole) www.atafen.com.tr

Levamisole Kombine aşı çalışmaları; Kuzuların beyaz kas hastalığına karşı Selenyum + Clostridiumlara karşı aşılama + Koyun pseudo tüberkülozu (kazeöz lenfadenitis aşısı ile kombinasyonu) www.atafen.com.tr

Uygun ve düzenli antelmentik kullanılmazsa; Canlı hayvanda; Kansızlık Zayıflık Her türlü verim düşüklüğü Yemden yararlanamama Döl tutma zorlukları ve Buzağı aralığının uzaması Mezbahada; Organ atıkları (özellikle karaciğerin imhası) www.atafen.com.tr

Uygun dozajda antelmentik kullanımı Uygun etki spektrumu Özet; Uygun dozajda antelmentik kullanımı Uygun etki spektrumu Dışkı muayenesine dayalı antelmentik kullanımı (KARAR) Uygulama sonrası dışkı muayenesi ile kontrol Arınma sürelerine dikkat etmek (Gıda güvenliği) www.atafen.com.tr

Sonuç; Bilinçli ANTELMENTİK kullanımı ile et, süt, buzağı, kuzu, yapağı kayıplarının önlenmesi Mezbahalarda karaciğer atıklarının önlenmesi * Çok büyük ekonomik kayıpların önlenmesi * www.atafen.com.tr

Teşekkür ederiz… www.atafen.com.tr info@atafen.com.tr