EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yabancılar Hudut İltica Dairesi Başkanlığı İÇİŞLERİ BAKANLIĞI EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Yabancılar Hudut İltica Dairesi Başkanlığı TÜRK İLTİCA SİSTEMİ MUSTAFA ÖZTÜRK mozturk@egm.gov.tr 0 312 412 32 30

1951 CENEVRE SÖZLEŞMESİ Türkiye 1951 sözleşmesini kabul ederken sözleşmeden doğan tercih hakkını kullanarak sözleşmeyi COĞRAFİ KISITLAMA ile 359 Sayılı Kanunla 1961 tarihinde kabul etmiştir. Türkiye, 1951 Sözleşmesi’ne Ek 1967 Protokolü’nü 5 Ağustos 1968 Tarihinde mevcut kısıtlamasını muhafaza ederek kabul etmiştir. Yalnızca Avrupa’dan ülkemize gelerek iltica etmek isteyen yabancıları sözleşme kapsamında mülteci olarak kabul edeceğini beyan etmiştir Görüldüğü gibi bu topraklar her zaman için göçe açık bir konumdadır. Bunda ise hem bir köprü konumunda olması hem de tarihi dinsel ve etnik özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye’nin 1951 Tarihli Cenevre Sözleşmesine taraf olurken getirdiği ve daha sonraki yıllarda da sürdürdüğü mültecilerin tanımına ilişkin coğrafi sınırlama, büyük ölçüde Türkiye’nin içinde bulunduğu istikrarsız coğrafyadan ve güvenlik endişelerinden kaynaklanmaktadır. Ülkemizin, “COĞRAFİ ÇEKİNCE” den dolayı Avrupa dışından gelenleri mülteci olarak kabul etmemesi, 1994 yılında yayımladığı iltica ve sığınma konularındaki ulusal mevzuatımızı düzenleyen Yönetmeliğine göre; yabancılara geçici sığınma hakkı tanıması nedeni ile, sığınmacılara uluslararası korumanın verilmesi uluslararası hukuk ve uygulamalar açısından bir zorunluluk olarak görülmekte ve uygulamalar buna göre yapılmaktadır. Bununla birlikte Türkiye hem coğrafi çekincesi doğrultusunda mülteci olarak kabul ettiği yabancılar, hem de insani nedenlerle geçici sığınma hakkı tanıdığı Avrupa dışından gelen yabancılar için 1951 tarihli Sözleşmenin 33.maddesinin ilk bendinde düzenlenen geri göndermeme ilkesine titizlikle riayet etmektedir. 1994 tarihli İltica/sığınma Yönetmeliği ile Avrupa ülkeleri dışından ülkemize gelen ve mülteci kriteri taşıyan yabancıları da, sığınmacı statüsünde tanımıştır.

Menşe ülkesinin dışındadır Haklı sebeplerle korku duymaktadır MÜLTECİ / SIĞINMACI Menşe ülkesinin dışındadır Haklı sebeplerle korku duymaktadır Irk Din Milliyet Belli bir toplumsal gruba mensubiyet Siyasi görüş nedenlerine dayanan zulüm korkusu

KİMLER MÜLTECİ / SIĞINMACI DEĞİLDİR Kötü ekonomik koşullardan kaçan ve iş arayan kişiler Doğal veya insanların sebep olduğu afetler nedeniyle yaşadıkları yerlerden ayrılmak zorunda kalanlar

1994 TARİHLİ YÖNETMELİK ÜLKEMİZDEN SIĞINMA VE İLTİCA TALEBİNDE BULUNAN YABANCILARI 5 KATEGORİYE AYIRMIŞTIR. 1951 Sözleşmesi ve 1967 Protokolüne göre mülteci kabul edilenler (Sözleşmeye göre mülteciler), Başka bir ülkeye iltica etmek üzere ülkemizden ikamet izni isteyen münferit yabancılar (Münferit sığınmacılar), Topluca sığınmak amacı ile sınırlarımıza gelen yabancılar (Topluca sığınanlar), Ülkemize yönelik Büyük Nüfus Hareketleri, Muharip Yabancı Ordu Mensupları; Olmak üzere 5 gruptur. Ülkemiz; sığınma ve iltica yönetmeliğini çıkartarak, iltica konusunda ulusal düzenlemesini 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesine paralel hale getirmiştir. 1951 sözleşmesine göre mülteci kabul edilenler (Sözleşme mültecileri), Başka bir ülkeye iltica etmek üzere ülkemizden ikamet izni isteyen münferit yabancılar (Münferit sığınmacılar), Topluca sığınmak amacı ile sınırlarımıza gelen yabancılar (Topluca sığınanlar), Ülkemize yönelik Büyük Nüfus Hareketleri, Muharip Yabancı Ordu Mensupları; Olmak üzere 5 gruptur. Ancak Türkiye Cumhuriyeti bu katogorilerin yanı sıra 2510 Sayılı İskan Kanunu çerçevesinde bulundukları ülkelerde zor durumda kalan Türk soylu ve Türk kültürüne bağlı insanları da Türkiye’ye göçmen olarak getirebilmektedir veya mülteci olarak kendi imkanları ile gelen insanları bu kanun kapsamında göçmen olarak kabul edilebilmektedir.

1994 TARİHLİ İLTİCA/SIĞINMA YÖNETMELİĞİ MÜRACAAT MAKAMLARI Türkiye’ye iltica eden veya başka bir ülkeye iltica etmek üzere Türkiye’den ikamet izni talep eden yabancılar, Yasal yollardan gelenler bulundukları yer valiliklerine, İllegal yollardan gelenler giriş yaptıkları yer valiliklerine, gecikmeden müracaat ederler. Makul olan en kısa süre içerisinde müracaat etmeyenler gecikme nedenlerini açıklamak ve bu konuda yetkili makamlarla işbirliği yapmak zorundadır.( MADDE 4 ) -  

BİLGİLENDİRME/YÖNLENDİRME/ERİŞİM Sığınma isteyen kişilere, sığınma başvurularını yetkili makama ibraz ettikten sonra hak ve yükümlülükleri, mevcut yardımlar ve hizmetler konusunda bilgilendirme, İhtiyaç sahiplerini yönlendirme ve sağlanan haklara erişimini sağlama sığınmacılar açısından ihtiyaçtır. Başta emniyet makamları olmak üzere tüm kurumlar bu konuda görevli ve yetkilidir.

MÜRACAAT MAKAMLARI TARAFINDAN;   MÜRACAAT MAKAMLARI TARAFINDAN; Kimlikleri tespit edilir, fotoğraf ve parmak izleri alınır, Uygun personel tarafından öngörüşme/mülakat yapılır, Mülakat Raporu düzenler, Sosyal yardım, eğitim, sağlık, barınma konularında yardımcı olur,(MADDE 5 )

KARAR MAKAMI İltica ve sığınma talepleri İçişleri Bakanlığı’nca karara bağlanır, İçişleri Bakanlığı, karar verme yetkisini uygun göreceği hallerde valiliklere devredebilir, Valilikçe veya İçişleri Bakanlığı’nca alınan karar valilikler aracılığıyla yabancıya tebliğ edilir, (MADDE 6 )

Talebi kabul edilmeyen yabancı bu karara karşı 15 gün içerisinde isterse ilgili valiliğe itiraz edebilir. İtiraz, İçişleri Bakanlığınca sonuçlandırılır ve nihai karar yabancıya tebliğ edilir. İtiraz süresi kararın daha hızlı verilebilmesi için gerekli görülen durumlarda İçişleri Bakanlığı’nca daha kısa olarak belirlenebilir. (MADDE 6 )

YABANCILAR BÖLÜMÜNCE; Talebi Nihai Red edilen yabancının durumu -İKİNCİL KORUMA, (sığınmacı olarak nitelendirilemeyen menşe ülkesine iade edildiği takdirde ciddi bir zarara maruz kalma riski olduğuna dair sağlam gerekçeler gösterilen kişi) -İNSANİ MÜLAHAZALARLA, (sağlık, eğitim, aile bütünlüğü,) kapsamında incelenerek, Uygun görülenlere “yabancı” statüsünde ikamet izni verilir, Uygun görülmeyenlere ülkeyi terk etmesi bildirilir.

TEMİNATLAR İltica sistemine Erişim, Usuller, haklar ve ödevler hakkında rehberlik ve danışmanlık Nitelikli ve tarafsız tercümanlara erişim BMMYK ile irtibata geçebilme, Kişisel mülakat ve her dosyanın şartlarının dikkatlice değerlendirilmesi, Sığınma başvurusunun gizliliği ilkesi, Başvurusu ile ilgili bilgileri menşe ülke ile paylaşmama, Nitelikli Karar alıcılar, Hassas gruplar için özel usuller Zulüm göreceği yere sınırdışı yasağı,

DEVLETİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Ayrımcılık yapmama Din Vecibeleri yerine getirme Geri Göndermeme Temel insan haklarından yararlanma Çalışma Hakkı Dernek Kurma Hakkı (Medeni kanun md-93) Güvenliğe ulaşma Hak Arama Hürriyeti Menkul ve Gayrimenkul Edinme Hakkı Bu kapsamda genel olarak Devletin yükümlülükleri yansıda yer almaktadır. Bunların dayandığı uluslar arası ve ulusal mevzuatlara değinmek gerekirse; Eğitim Hakkı Uluslararası koruma Tehlikeli olan yere geri gönderilmeme Sosyal Yardım Hakkı Cezalandırmama

Münferit yabancılara ilişkin işlemler, Sosyal Yardım, Barınma, İaşe,   İŞBİRLİĞİ; İçişleri Bakanlığı Münferit yabancılara ilişkin işlemler, Sosyal Yardım, Barınma, İaşe, Nakil, Üçüncü Ülkelere Kabul, Pasaport ve Vize Temini Gönüllü Geri Dönüş, gibi hususlarda, -Bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları -BMMYK, Uluslararası Göç Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar -Sivil toplum örgütleri ile işbirliğinde bulunulabilir (MADDE 7 )

SOSYAL HİZMET Birey ve grupların içinde bulundukları sosyal ve ekonomik şartlardan kaynaklanan veya iradeleri dışında oluşan maddi, manevi, fiziksel ve sosyal yoksunluklarının giderilmesini, birey ve grupların kendi öz kaynaklarını azami ve etkin kullanarak bağımsızlıklarını kazanmalarını ve hayat standartlarının yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür.

MÜLTECİLER/SIĞINMACILAR; Geldikleri ülkeden getirdikleri sorunlar, Belirsizlik, Bilgilendirilmemeleri Dil engeli Barınma, İşsizlik Geçim zorluğu, maddi sorunlar, fakirlik Aile içi şiddet, ihmal ve istismar Yalnızlık, Sosyal dışlanmışlık/ yabancılık Fiziksel ve zihinsel özürlülük Cinsiyet eşitsizliği Psikolojik Sorunlar Travma vb konuları kapsar ve hizmet götürülecek gruplara göre değişir.

SOSYAL HİZMET VE YARDIMLAR Birçok kurum 25 ana kanun 22 tüzükle/yönetmelikle görev yapmaktadır 4320 Ailenin Korunması Kanunu 5395 Çocuk Koruma Kanunu 222 İlköğretim Kanunu 5393 Belediye Kanununa 3294 Sosyal Yardımlaşma Ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Kan. 2828 Sosyal Hizmetler Ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu 5263 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Gen. Md. Kanunu 4817 Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun 94/6169 İltica Sığınma Yönetmeliği

3294 SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMAYI TEŞVİK FONU KANUNU Fakru zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlar ile her ne suretle olursa olsun Türkiye’ye kabul edilmiş veya gelmiş kişilere yardım etmek, Sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak, Sosyal Yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmektir. Yoksul ve sosyal güvencesi olmayan vatandaşlar ile geçici olarak küçük bir yardım veya eğitim ve öğretim imkanı sağlanması halinde topluma faydalı hale getirilecek üretken duruma geçirilebilecek kişiler Fon’un kapsamı içindedir.

5393 BELEDİYE KANUNUNA Herkesin ikamet ettiği beldenin hemşehrisidir. Hemşehrilerin, belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır. Belediye, Yardımların insan onurunu Zedelemeyecek koşullarda sunulması,  hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapar. Bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının, sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemler alınır. Belediyelerde sosyal/entegrasyon/kültür hizmet başkanlığı / müdürlüğü aracılığı ile hizmet yürütmektedir.

SOSYAL HİZMETLER VE ÇOCUK ESİRGEME KURUMU KANUNU Kanunun amacı, korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk, sakat, yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyetlerini içermektedir.

BARINMA İltica Sığınma Yönetmeliği İçişleri Bakanlığı’ndan bir talimat gelinceye kadar yabancılar, İçişleri Bakanlığı’nca uygun görülecek bir merkez veya misafirhanede barındırılır veya İçişleri Bakanlığı’nca gösterilecek bir yerde serbest ikamete tabi tutulur. (5 (d) maddesi) Sığınmacı ve mültecilerin barınması konusunda İçişleri Bakanlığı diğer bakanlık, kurum ve kuruluşlar ile BMMYK, Uluslararası Göç Örgütü gibi uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri ile işbirliğinde bulunabilir. (7. maddesi) EGMMülteci Misafirhaneleri Yönetmeliğinde Yabancılar Hudut İltica Daire Başkanlığı mülteci misafirhaneleri ile ilgili işlerde görevlendirilmiştir.

SAĞLIK HİZMETLERİ Türkiye’den sığınmacı veya mülteci statüsünde ikametine izin verilen yabancıların sağlık hizmetlerinin yürütülmesi 22.06.2006 gün ve 57 sayılı genelge ile düzenlenmiştir. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğünün, 2005 yılında Sağlık destek yardımları Programı uygulama esaslarında ülkemizde bulunan yabancıların tedavi giderlerinin karşılanması için Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına yapılacak başvurulara yönelik usul ve esasların tespiti amaçlanmıştır.

genel olarak sigortalı sayılırlar. SOSYAL SİGORTALAR ve SAĞLIK SİGORTASI KANUNU (31.05.2006 gün ve 5510 sayılı kanun) 3. MADDE: Genel Sağlık Sigortası: Kişilerin özellikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların finansmanını sağlayan sigortayı, Sığınmacı ve vatansız: İçişleri Bakanlığı tarafından sığınmacı veya vatansız kabul edilen kişileri 60. MADDE: 2) Vatansızlar veya sığınmacılar, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler, genel olarak sigortalı sayılırlar. 61. MADDE: ....Türkiye’deki yerleşim süresinin bir yılı geçtiği tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve bu tarihten itibaren bir ay içinde verecekleri genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilmiş sayılırlar

SOSYAL YARDIMLAR Ekonomik ve sosyal yoksunluk içinde bulunanlara Temel ihtiyaçların karşılanması için yardımlar, İhtiyaç sahibi ailelere bedelsiz kömür yardımı, Barınma Giyecek Yardımları Eğitim Yardımları Sağlık Yardımı Yiyecek Paketi yardımları Aşevi, günlük sıcak yemek Nakit Yardımı Seyahat Yardımları

EĞİTİM 222 Sayılı İlköğretim Kanununun 2. maddesine göre mecburi İlköğretim mülteci/sığınmacı çocukları da kapsamaktadır. Orta öğrenime devam isteğe bağlıdır Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı (YÖS)" sınavına girerek Üniversite eğitimine devam etmeleri mümkündür Mesleki teknik eğitime katılma imkanı da vardır

ÇALIŞMA 94 İltica – Sığınma Yönetmeliği’nin 27. Maddesine göre sığınmacı ve mültecilerin ülkemizde kalacakları süre ile sınırlı olarak çalışmaları yabancılar için öngörülen genel hükümlere tabidir. 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’dur. Mülteciler Türkiye'de çalışmaya başlamadan önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan izin almaları gerekir. Kanunun 8 d) maddesine göre; 2510 sayılı İskan Kanununa göre muhacir, mülteci veya göçebe olarak kabul edilen yabancılara kanunda öngörülen sürelere tabi olmaksızın istisnai çalışma izni verilebileceğini belirtmektedir.

HAKLARINDA OLUMLU KARAR VERİLEN SIĞINMACILARA YAPILAN İŞLEMLER Sığınmacılar BMMYK tarafından üçüncü ülkeye yerleştirilir

TEŞEKKÜRLER