BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Lokman AKBAY MAKÜ Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD

Ders #2: Bilimsel araştırma yöntemleri Nicel veya nitel ya da her ikisinin analiz edildiği araştırmalar yapılabilir Nicel ve nitel araştırmalar yukarıda kategorilerde verilmiş olan bilim anlayışlarını temel alıp nicel veya nitel veriler toplayıp, bu verilerin analizinden yola çıkılarak bir yargıya varılan bilimsel süreçler olarak tanımlanabilir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Nicel araştırma yöntemi, pozitif bilim anlayışını temel alır ve realist felsefeye dayanır Bu felsefeye göre, beyin ile evren aynı kökende olduğundan insan evrende var olan düzeni bulabilir, anlayabilir ve kontrol altına alabilir Evrendeki bu düzen gözlenebilen, ölçülebilen ve somut gerçeklik üzerine kurulmuştur Nicel araştırmanın temelinde mantık ve matematik vardır Veriler mantığa uygun olmalı ve matematik diline, sayıya çevrilebilmelidir Bilimin konusu olgular arasındaki değişmez ve evrensel bağı bulmaktır Olgular arasındaki değişmez ve evrensel ilişki, deney ve gözlemlerle oryaya konularak bilimsel bildi haline gelir Bu bilgiler mutlak doğru olmaktan ziyade, doğruluk değeri yüksek önermeler olarak değerlendirilir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Nicel araştırmayla (deney ve gözlemle) elde edilen bilgiler doğru ve genellenebilir (evrensel) bilgilerdir Bu bilgiler güvenilir ve geçerlidir Bunlar sayısal olarak ifade edilirler ve üzerlerinde istatistiki işlemler yapılabilir Nicel araştırmada kullanılan akıl yürütme tümdengelim, tümevarım ve hipotetik-dedüktiftir. [*baskın olan tümevarımdır] Nicel araştırmalarda; Deney ve gözlem Belgeleme Araştırma-soruşturma Akılla kanıtlama, önemlidir. Araştırmacı araştırmayı A’dan Z’ye kadar nesnel olarak düzenler Nicel araştırmada olgu önce, kuram-kuramca (paradigma) sonra gelir (asıl olan olgudur)

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Nicel Araştırma Türleri (1) Temel araştırmalar: Bir alanla ilgili kuram oluşturmak ya da var olan kuramı güçlendirmek, ona katkı sağlamak, kuramı test etmek amacıyla yapılan araştırmalardır (2) Uygulamalı araştırmalar: Güncel sorunları çözmek üzere, yetkililer, sorumlular ve bilim adamlarınca yapılan araştırmalardır (3) Laboratuvar araştırmaları: Yapay bir ortamda deneysel olarak yapılan araştırmalardır (4) Saha araştırmaları: Doğada, toplumsal yaşamda olup bitenleri gözlemek, kayıt altına almak suretiyle yapılan inceleme ve araştırmalardır

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Nicel Araştırma Türleri (1) Tarihi araştırmalar (2) Betimsel (tarama) araştırmalar (3) İlişkisel (korelasyon) araştırmalar (4) Nedensel-karşılaştırmalı (causal-comperative) araştırmalar (5) Deneysel araştırmalar

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Tarihi Araştırmalar Geçmişteki olgularla kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu süreç sonunda elde edilen dirik bilgileri kapsar Olguların geçtiği yer, zaman, kişi ve kurumlar belirtilmeli ve bunlar arasında neden-sonuç bağı kanıtlanmalıdır Tarihte kanıtlama işi genellikle belgeleme yoluyla yapılır (kişilerden de faydalanılabilir-sözlü tarih) Belgeden kasıt, doküman ve kalıntılardır Belgelerin ilgili döneme, kişiye, kuruma, olguya ait olması dış geçerlik göstergesidir Belgelerin ilgili olguyu yansız olarak yansıtıp yansıtmaması iç geçerlik göstergesidir –belgeyi inceleyenlerin doğru anlaması da bu kapsamdadır

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Tarihi Araştırmalar Örnek problem cümleleri: Atatürk döneminde genel cehaletin giderilmesinde yapılan etkinlikler ve bunların sonunda okur-yazar oranındaki değişme ve gelişmeler nelerdir? Osmanlıdan günümüze tıp eğitimindeki değişme ve gelişmeler nelerdir? Sümerlerden günümüze dek rakamlardaki değişmeler nelerdir? Göktürklerden günümüze dek Türklerin kullandığı alfabeler nelerdir?

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Betimsel Araştırma (Tarama, Survey) Yaşayanların, hali hazırda varolanların, yaşananların ne olduğunun betimlenip açıklanarak ortaya konulması çabalarıdır Olmuş bitmişleri değil, anı konu edinir Ör: Seçin sürecinde yapılan anketler Araştırmacı, üzerinde çalışılan doğal ve toplumsal olayları kontrol altına alamaz, müdahale edemez - (ortama yeni bir değişken sokmaz) Türleri: Okul survey, toplum survey, örnek olay incelemesi, gelişim survey, değerlendirme survey Türleri: Kesitsel araştırma: Evrene gidilmez, örneklemle çalışılır Boylamsal araştırma: Örneklemi oluşturan katılımcıları uzun zaman boyunca takip edilmesi ve incelenmesiyle ortaya koyulur Geçmişe dönük araştırma: Katılımcılardan hemen olmuş bir olayla ilgili sıcağı sıcağına duygu ve düşüncelerini almayı içerir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Betimsel Araştırma (Tarama, Survey) Araştırma basamakları Problemi belirleyip sınırlama ve alt problemleri saptama Denenceler kurma Ölçme aracı oluşturma ya da seçme Örneklem saptama Ölçme aracını kullanarak veri toplama Uygun istatistiksel teknikleri kullanarak veri analizi yapma Verileri açıklayıp yorumlama ve önerilerde bulunma

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri İlişkisel Araştırma (Korelasyonel) Değişkenler arasındaki ilişkileri saptamak için yapılan araştırmalardır Betimsel araştırmalar içinde de değerlendirenler vardır Bu araştırmalarda değişkenler yordayıcı ve keşfedici olabilir Keşfedici ilişki araştırmasında sonuç değişkenine (bağımılı değişkene) etki eden nedenler bulma amaçlanır Örnek sorular: Matematik başarı notları ile Türkçe başarı notları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Türkiye’de öğrenciler matematik dersini neden sevmemektedir? Çocuklar cep telefonuna neden sahip olmak isterler?

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Nedensel-Karşılaştırmalı Araştırma (Causal-comperative) Olmuş birmiş bir olgunun sonuçlarına etki eden nedenleri belirleme araştırmasıdır Araştırmacının olguya, sürece ve sonuçlara müdahalesi söz konusu değildir Ör: Bilimsel araştırma yöntemleri dersini alan öğrencilerin yarısı derste başarılı olurken diğer yarısı olamamış ise; Bu sonucun nedenlerini araştırmak nedensel-karşılaştırmalı araştırmaya girer Bu iki grup öğrencinin ortak olan ve olmayan özellikleri tespit edilebilir Ortak özellikler atılarak, ortak olmayan özelliklerden en yaygın olanlar ele alınabilir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Deneysel Araştırma Deney, düzenlenmiş ve denetim altına alınmış bir ortamda bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini saptama süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen dirik bilgi olarak tanımlanabilir Denetim altında alınmış olan ortam doğal ya da yapay olabilir Bağımsız değişkenlerin ve bağımlı değişkenler üzerindeki etkisi araştırılırken istenmedik ve şaşırtıcı değişkenler (araştırmanın konusu olmayan değişkenler) denetim altında tutulmalı, yani bu değişkenler açısından gruplar denkleştirilmelidir Araştırmayı yapan kişi, deney sırasında değişkenler üzerinde istediği gibi değişiklik yapabilir ve bu değişikliklerin bağımlı değişkeni nasıl etkilediğini gözlemleyebilir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Deneysel Araştırma Deneysel araştırma desenleri: Kontrol grupsuz desenler Kontrol grupsuz son test desen Kontrol grupsuz ön ve son test desen Kontrol gruplu desenler Kontrol gruplu son test desen Kontrol gruplu ön ve son test desen Şans yoluyla (random – rastgele) atanmış kontrol gruplu desen Çapraz-test desen Çoklu çapraz-test desen Şans yoluyla atanmış kontrol gruplu ön ve son test desenler Şans yoluyla atanmış kontrol gruplu son test desenler

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Deneysel Araştırma Türleri: Gerçek (tam) deneysel: örneklem yansızdır Yarı deneysel: amaçlı olarak örneklem seçilir ve dolayısıyla bağımsız değişkenler güçlü olarak denetlenemez Tek kişilik deneysel araştırma: tüm işlemler bir katılımcı üzerinde yapılır Ne kadar çaba harcanırsa harcansın, evreni kesin ve bütün olarak temsil eden örneklem oluşturmak mümkün değildir Deneysel araştırmada tümevarım baskındır (tek tek olgulardan elde edilen sonuçlarla genellemeye gidilir) Deneysel araştırma yönteminde, probleme, olanaklara ve duyarlığa bağlı olarak pek çok desen (araştırma dizaynı) kullanılabilir

Ders #2: NİCEL araştırma yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Lokman AKBAY MAKÜ Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD