ULUSLAR ARASI DENİZYOLU TAŞIMACILIĞI Tarihsel gelişim içerisinde limandan limana (port to port )deniz taşımacılığı günümüzde kapıdan kapıya teslimin (door to door ) yani tedarik zincirinin ayrılmaz bir halkası haline gelmiştir.Dünya ticaretinin büyümesine paralel olarak denizyolu eşya taşımacılığı da hızla gelişmekte , her geçen gün yeni boyutlar kazanmaktadır.

Malı hasarsız, mümkün olduğu kadar kısa sürede ve ucuz bir şekilde üretim noktasından pazarlara taşıyabilmek rekabet gücünün önemli bir parçası olmuştur. Günümüzde bir malın hasarsız olarak uzak pazarlara sunulması, başka bir deyişle nakliyesi, malın kalitesi ve fiyatı kadar önemli bir unsur haline gelmiştir. Malı hasarsız, mümkün olduğu kadar kısa sürede ve ucuz bir şekilde üretim noktasından pazarlara taşıyabilmek rekabet gücünün önemli bir parçası olmuştur. Bu durum taşınacak mesafenin arttığı ve taşıma imkanlarının çeşitlendiği dış ticarette daha önemli bir boyut kazanmaktadır.

Denizyolu taşımacılığı uluslararası anlamda en yaygın kullanılan taşıma türüdür. Taşıma modları arasında en düşük maliyetli ve güvenli olanıdır. Çok büyük miktardaki ürünler (kuru yük, likit ve gaz, ekonomik değeri az ürünler, hammaddeler) ile konteynerlenebilen ürünler denizyolu ile taşınır. Havayoluna göre 22, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olmasından dolayı dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir .Deniz taşımacılığı, dünya ticaretinin % 92’sini omuzlamaktadır. Ülkeler ve kıtalar arasında taşınan yük miktarı da yedi milyar tondur.

2001 yılında dünyada denizyoluyla taşınan mal miktarı 5,4 milyar tona ulaşmıştır. Denizyolu taşımacılığında dökme yükler önemli yer tutmaktadır. 150 bin ton demir cevheri taşıyan bir dökme yük gemisinin taşıdığı yükü taşıyabilmek için 4.000 TIR gerekmektedir.

Dünyada, deniz yoluyla gerçekleştirilen uluslar arası ticaret hacmi, her geçen gün süratle artmaktadır. Günümüzde ülkeler arası deniz yoluyla taşınan yük miktarı 5,4 milyar tona ulaşmıştır.

1.1.Denizyolu taşımacılıgındaki temel eğilimlerin başında : *Taşıma araç ve kapasitelerinin artması ve çeşitlenmesi *Terminal ve liman işletme anlayışının değişmesi *Lojistik hizmetlerdeki çeşitlilik ve profesyonellik derecesinin yaygınlaşması *Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin kullanılması *Diğer taşımacılık türleriyle entegrasyon

1.2.Deniz Taşımacılığının Gelişimi Deniz taşımacılığının gelişiminde en önemli faktörler: 1)Uluslar arası etkileşim derecesi 2)Ekonomideki rol 3)Ulaşabilme (erişim) 4)Hız 5)Ölçek 6)Taşıma sistemlerinin entegrasyonu 7)Maliyetlerdir.

Deniz ticareti çok büyük yatırım gerektiren ve kullanılan araçların çok pahalı olduğu bir sektördür. Bütün avantajlarına rağmen deniz ticaretinin gerektirdiği yatırımı tek başına bir firmanın yapması oldukça zordur Denizin getirdiği refah sadece deniz taşımacılığı değildir. Deniz ticaret filosunun gelişimi, sektörü oluşturan diğer iş kollarına da yansımakta ve limancılığı, tersaneciliği, turizmi, deniz kaynaklarını da olumlu etkilemektedir. Önemli olan atıl vaziyetteki bu potansiyeli faaliyete geçirmektir.

1.3.DENİZYOLU EŞYA TAŞIMACILIĞININ TEMEL BİLEŞENLERİ Denizyolu eşya taşımacılığının üç temel unsuru Terminal ve limanlar Taşıma araçları ve gemiler Taşınacak eşyalardır (yükler )

1.3.1.TERMİNAL VE LİMAN HİZMETLERİ Denizyolu taşımacılığının en önemli unsurlarından biri de terminal ve limanlardır.Liman ve konteyner terminalleri ile depolar çok çeşitli tip ve büyüklükte olabilmektedir.Bütün bu çeşitlilik, kapasite ve işlevsellikten kaynaklanmaktadır.

1.3.1.1.Terminal ve Limanların Önemi *İhracat ,ithalat ve gümrük süreçlerinin bütünü *Transit geçiş noktaları , *Parça yüklerin bir arada toplanması *Konsolidasyon merkezleri ve *Boş konteyner depo alanları gibi çok farklı tipteki operasyonların etkin,verimli ve tam bir düzen içerisinde gerçekleştirilmesinde ,terminal ve limanlar denizyolu taşımacılığının ayrılmaz bir parçasıdır.

Liman ve terminal hizmetlerinin etkin olarak verilebilmesi ,kara ve demiryolu ile gelen eşyaların gemi ambarlarına yerleştirilmesi ve gemi ambarlarındaki eşyanın taşıma araçlarına en seri ve en güvenilir biçimde aktarılmasına bağlıdır.

Liman hizmetleri sadece rıhtım veya iskelelere yanaşan gemilere verilen hizmetleri kapsamamaktadır.Bu hizmetlerin yanısıra açıkta demirleyen ticaret gemilerine sunulan hizmetler de bulunmaktadır.

1.3.1.2.Limanda eşya ile ilgili verilen hizmetler şu şekilde sıralanabilir : Yükleme –boşaltma hizmetleri Gemi veya gemi içinde aktarma (shifting ) hizmetleri Gemiden gemiye aktarma (limbo) hizmetleri Terminal hizmetleri Ardiye hizmetleri

*YÜKLEME –BOŞALTMA HİZMETLERİ Eşyanın rıhtıma, ambarlara kara veya deniz aracından alınıp gemi bordasına getirilmesi ,gemiye yüklenmesi ,gemi ambar veya güvertesine istif edilmesi hizmetleridir. Açıkta (şamandırada)yüklenip boşaltılan gemilerden ,yükün taşınması işlemi deniz araçlarıyla (layter ,mavna.vs ) yapılır.

Yükleme-Boşaltma Hizmetinde Ücretlendirme Yükleme boşaltma hizmetinde yük ; ağırlık,adet veya hacim üzerinden ücretlendirilir.Eşya çoğunlukla hafif yük ve ağır yük olarak iki gruba ayrılır.Türkiye limanlarında 3000 kg ‘a kadar olan eşya hafif yük,3000 kg’ın üzerinde olan yükler ise ağır yük olarak nitelendirilmektedir.

*SHİFTİNG HİZMETİ Bazen liman sırasındaki değişiklik veya yükün özelliğine bağlı olarak yükleme veya boşaltma limanında ,geminin aynı veya diğer ambar veya güverteleri arasında ,eşyanın gemiden indirilmeksizin yerinin değiştirilmesi(shifting) işlemleridir.

*GEMİDEN GEMİYE AKTARMA (Limbo) HİZMETİ İki geminin birbirine yanaşarak (rampa ederek)karşılıklı güverte ve ambarları arasında eşyanın bir gemiden boşaltılarak diğer gemiye yüklenmesi hizmetlerini ifade eder.

*TERMİNAL HİZMETLERİ Gemiye yükletilmek üzere terminale alınan kara taşıtları üzerindeki eşyanın araçlardan boşaltılması,ambarlara taşınması ve istiflenmesi ile gemiye yüklenmesi Limana gelen gemilerdeki eşyanın boşaltılarak terminal depolama alanlarına alınması ve eşyanın alıcısı veya taşıyıcılarına teslim edilmek üzere ,depolama alanlarından alınarak ,kara vasıtasına yükletilmesi Terminalde bulunan eşyanın gerektiğinde yerinin değiştirilmesi için taşınması ve yeniden istiflenmesi

*ARDİYE HİZMETLERİ Ambarlama yerlerine alınan eşyanın ,sahip veya taşıyıcıları tarafından teslim alınmasına veya gemi ile gidecek eşyanın ,gemi veya deniz aracına yüklenmesine kadar işletmenin sorumluluğu altında muhafaza edilmesi hizmetini ifade eder. Bir başka deyişle ardiye hizmeti ,yüklerin liman bölgesi içinde depolanması hizmetidir.

Türk Mevzuatına göre ,kabotaj yüklerin konulduğu yerler AMBAR ; gümrüklü eşyanın konulduğu yerler SUNDURMA ; liman terminalleri dışındaki gümrüklü depolar ise ANTREPO olarak nitelendirilmektedir.

DİĞER LİMAN HİZMETLERİ Parçaların tartılması Taşıma kaplarının açılması ve kapatılması İstif yerindeki parçaların seçilmesi Taşıma kabının değiştirilmesi Taşıma kaplarında onarım yapılması Taşıma kaplarından numune alınması Taşıma kaplarının etikelendirilmesidir.

LİMANLAR Bugün ve gelecekte oynayacağı roller düşünüldüğünde ,hiç kuşku yok ki ,dünya ticaretinin kalbi lojistik üslerdir.

Deniz limanları için lojistik üs kavramının kullanılmasının arkasında ; *İthalat ihracat ve transit ticaret olanakları ve eşya hacmi *Geniş kapasitede yükleme ve boşaltma olanakları *Diğer taşıma türleri olan karayolu,demiryolu, havayolu iç su taşımacılıgı ile entegrasyon *Kilometrelerce uzanan rıhtım ve farklı özelliklerde depolama alanları *Çeşitli tip ve büyüklükteki gemilere verilebilen hizmetler gibi unsurlar ön sıralarda yer almaktadır.

Dünya liman iş hacmine bakıldığında , genel (metrik ton ) ve konteyner (TEU ) trafiği sıralamaları aşağıdaki gibidir : 2000 yılında en yoğun ilk 3 limanda ;Rotterdam 322,4 ,Singapur 251,4 ve Shanghai 204 milyon metrik tonluk bir işlem hacmi gerçekleşirken ,2007 yılında gelinen seviye ,büyüme trendini çok açık bir şekilde ortaya koymaktadır.Asya limanlarının zaman içerisinde kapasite artışı hızla gerçekleşirken ,Çin limanlarındaki büyüme dikkat çekici seviyededir.

TEU NEDİR ? 1969’da İngiltere’de gemi inşası ve deniz taşımaları istatistiklerini tutan ofiste (Shipbuilding and Shipping Record’s Office) çalışan Richard F. Gibney değişik tiplerdeki gemilerin ve farklı boyutlardaki konteynerlerin istatistiklerini kolayca tutabilmek için bu terminolojiyi üretti. 1 TEU 20 feet’lik koyteyneri ifade etmektedir ve 34 metreküplük bir hacme sahiptir. TEU terimi ingilizce “Twenty-foot Equivalent Unit” kelimelerinin kısaltması olup, konteynerlenmiş yükler için bir endüstri standardı olarak kullanılmaya başladı.

DÜNYA LİMAN İSTATİSTİKLERİ (2007) LİMANLAR Kargo,Metrik Ton Shanghai 561 Singapore 483,6 Rotterdam 406,8 Ningbo 344 Guagnzhou 340 Tianjin 309 Qingdao 265 Hong Kong 245 Dalian 220 Nagoya 215 Shenzen 199 Antwerp 182,9 Hamburg 140,4

Dünya Denizyolu Limanları (World Sea Ports) TÜRKİYE LİMANLARI: Gemlik, Hopa, İskenderun,  İstanbul [Haydarpaşa],İstanbul [Ambarlı], İzmir, İzmit, Mersin, Samsun, Trabzon ,Tekirdağ ABD LİMANLARI:  Anchorage, Baltimore, Boston, Charleston, Chicago, Duluth, Hampton Roads, Honolulu, Houston, Jacksonville, Los Angeles, New Orleans, New York, Philadelphia, Canaveral, Portland (Oregon), ALMANYA LİMANLARI: Berlin, Bonn, Duisburg, Emden, Hamburg, Stuttgart

AVUSTURALYA LİMANLARI:  Adelaide, Brisbane, Cairns, Darwin, Devonport (Tasmania), Fremantle, Geelong, Hobart (Tasmania), Launceston (Tasmania), Mackay, Melbourne, Sydney, Townsville AVUSTURYA LİMANLARI: Linz, Vienna, Enns, AZERBAYCAN LİMANLARI: Bakü, BAHREYN LİMANLARI:  Manama, Mina Salman, Sitrah BANGLADEŞ LİMANLARI: Chittagong, Dakka, Mongla, Narayanganj BELÇİKA LİMANLARI: Antwerp, Brugge, Gent, Hasselt, Liege, Mons, Namur, Oostende, Zeebrugge

Tüm dunyada konteyner liman işletmeciliği ve konteyner taşımacılığı gelişmektedir. Konteynerin denizyolu,demiryolu ve karayolu ile taşınabilmesi ,taşıma türleri arasında kolayca aktarma yapılabilmesi bu taşımacılık türüne olan ilgiyi arttırmaktadır.

Kıtalararası kargo hareketinin artması paralel olarak deniz taşımacılığı ve limancılığa yansımıştır. Bu süreçte gemilerin zaman içerisindeki işlevsellikleri ve kapasiteleri de büyük gelişim göstermiştir.

DENİZYOLU TAŞIMA ARAÇLARI (GEMİLER ) Denizyolu eşya taşımacılığının en önemli unsurları gemilerdir.Gemi bağımsız olarak kendi başına yer değiştirebilen büyük boyutlu,belirlenen amaçlara uygun biçimde kullanılan denizyolu araçlarıdır. Ticaret gemileri ,çeşitli boylarda eşya ve yolcu taşımacılığına yönelik ya da kurtarma amaçlı deniz taşıma araçları ve römorkorlardır.

Gemi Tipleri Günümüzün ticaret gemileri şu gruplara ayrılabilir: KURU YÜK GEMİSİ DÖKME YÜK GEMİSİ PETROL TANKERİ ARABA GEMİSİ YOLCU GEMİSİ KONTEYNER GEMİSİ RO-RO GEMİSİ RÖMORKÖR

KURU YÜK GEMİSİ

KURU YÜK GEMİLERİNİN ÖZELLİKLERİ Genellikle vinçli olur Ambar kapakları olur Yaşam mahalleri çok yüksek olmaz Çok büyük boyutlu olmaz

DÖKME YÜK GEMİSİ

DÖKME YÜK GEMİSİ “Bulk Carrier”'in Türkce karşılığıdır. Toplu halde yuklenen , fakat paketlenemeyen her tur urunu tasiyabilen gemilere verilen genel isimdir. Ünite haline getirilemeyen ,ambalajlanmamış dökme (bulk ) yükleri taşımaktadır.

Dökme Yük gemileri genellikle maden cevheri ,hububat gibi bir cins ürünün taşınmasına uygun gemilerdir.Bu gemilerde aynı anda farklı ürünlerin taşınması için birden fazla ambarın veya yatay bir bölmenin olması gerekmektedir. Ambarların bu şekilde ayrılması ,bir yandan yüklerin yerleştirilesi ve boşaltılmasında kolaylık sağlarken ,diğer yandan hacimlerden daha fazla istifade imkanı sunar.

Dökme Yük Gemileri : Vinçli ya da vinçsiz olabilir Dar ambar ağızları olur Büyük boyutlu olurlar Yaşam mahalleri alçak olur Özellikle birden fazla müşteriye teslim edilecek çeşitli ürünlerin taşınmasında birden fazla ambarlı gemiler tercih edilir.

PETROL TANKERİ

PETROL TANKERİ Güvertede cok sayıda boru devresi olur Büyük boyutlu olur Ambar kapağı olmaz Çoğunlukla vasata yakın sancak –iskele birer direk ve bunlara bağlı birer bumba olur. Bumba :Yan yelkenlerin alt yakalarını germek için kullanılan direkler üzerinde yelken açmak için ve işaret çekmek için yatay olarak bağlanmış bir cins gönder.

ARABA GEMİSİ

Bordası cok yuksek olur Yanda ve kıçta rampası olur Üst güvertesinde çok sayıda havalandırma manikası olur. Manika :Bir teknenin alt kısımlarına güverteden aşağıya doğru havalandırma için konulan geniş boru. ...

KONTEYNER GEMİSİ

Vinçli ya da vinçsiz olabilir Çok geniş ambar kapakları çok dar güverteleri olur. Yaşam mahalleri çok yüksek olur Kapalı başüstü olabilir.

RO-RO GEMİSİ

Bordası yüksek olur Genellikle sadece kıç rampası olur Roll-on, Roll-of un kısaltması.

Başka bir sınıflandırmaya göre ,ünite haline getirilmiş eşya taşıyan gemiler; Konteyner gemileri Ro-ro gemileri dir.

Ünite Haline Getirilmiş Yükler Bu yükler gemilerde konteyner,palet veya treylere yerleştirilerek taşınırlar.Bu gemilerin ambar hacimleri taşıyacakları ünitelerin durumuna göre tasarlanmıştır. Ünite yük taşıyan gemiler genellikle düzenli yük taşımacılığı yapmaktadır.Düzenli hat (lineer)taşımacılığı tarifeli seferler düzenlemesi ,ekonomik olması,güvenilirliği ve sürati ile tercih edilmektedir.