KELİME ÖĞRETME BECERİSİ

SÖZCÜKLER NASIL ÖĞRETİLMELİDİR? Yabancı dil öğreniminde sözcük bilgisinin çok önemli bir yeri olmasına rağmen, geleneksel sözcük öğretiminde sadece öğrencilerden sözlüğe bakmaları ve tanımı ezberleyip sözcüğü cümle içinde kullanmaları istenmekte ya da sözcüklerin ana dildeki karşılıkları verilerek öğretilmeye çalışılmaktadır. Bazı öğretmenler ise öğrencilere sadece açıklama yaparak ya da kelime listeleri vererek öğrencilerden ezberlemelerini istemektedirler. Ama sözcüklerin tamamen öğrenilebilmesi ve kalıcı olabilmeleri için yakın bellekten uzun süreli belleğe aktarılmaları ve kalıcı olmalarının sağlanması gerekir. Aksi takdirde hatırlanmaları zorlaşacaktır. Bu nedenle birbirinden farklı yöntem ve aktivitelerle sözcüklerin kalıcı olması sağlanmalıdır.

Feldman&Kinsella (2005) aşağıda sıralanan yöntemlerin sözcük öğreniminde yararlı olmadığını belirtmişlerdir: 1.Kelimelerin anlamlarının sadece sözlüğe bakarak tahmin edilmeye çalışılması 2. Sözcüklerin anlamları için yazılı bağlamların kullanılması 3.Plansız ve hazırlıksız olarak sözcük öğretmeye çalışılması Yukardaki yöntemler yerine; 1-Kurgusal ya da kurgusal olmayan metinlerin okunması 2-Önemli kelimelerin ayrı olarak öğretilmesi 3-Bağımsız sözcük öğrenme stratejilerinin öğretilmesi

Hatch ve Brown (1995:372) çalışmalarında öğretmenlerin, öğrencilerin sözcük öğrenme stratejileri konusunda duyarlı olmalarını ve öğretim sürecinde stratejileri göz önünde bulundurmaları gerektiğini önermekte ve stratejileri aşağıdaki gibi özetlemektedirler. 1.Yeni sözcük öğrenme kaynaklarına sahip olmak (kitap okuma, televizyon seyretmek, sözlük incelemek vb gibi) 2. Sözcüklerin anlamlarını öğrenme 3. Sözcüklerin güçlü bir hafızaya alınması 4. Sözcüklerin kullanımı

Sözcük Öğrenme - Öğretme Stratejileri Thournbury (2015:144) başarılı öğrencilerin kullandıkları sözcük öğrenme stratejilerini aşağıdaki gibi özetlemektedir: -Sözcükleri oluşturan parçacıklara, sözcüğün telaffuzuna ve vurgusuna dikkat ederek sözcüğün şeklini incelerler. -Sözcüğün anlamca benzerliklerini ve farklılıklarını, yan anlamlarını, stilini ya da diğer sözcüklerle ilişkilerini de içeren anlamlara dikkat ederler. -Bilgileri kısıtlı olsa bile hata yapmaktan korkmadan riskler alırlar ve yeni sözcükleri öğrenebilmek için stratejiler geliştirirler. -Yeni sözcüklerin kaydını tutmak, sözlükleri ve yardımcı materyalleri kullanmak, ezberleme gibi teknikleri kullanarak kendi öğrenmelerini nasıl düzenleyeceklerini bilmek ve dil öğreniminde tekrar yapma gibi oldukça zahmetli olan işlem için zaman ayırırlar.

YABANCI DİL ÖĞRETİMİNDE YAYGIN OLARAK KULLANILAN SÖZCÜK ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Sözcük dağarcının gelişmesinde kuşkusuz kullanılan yöntem ve tekniklerin çok büyük rolü ve önemi bulunmaktadır. Sözcük öğretme yöntem ve teknikleri konusunda birçok araştırmacı farklı önerilerde bulunmaktadır. Sözcüklerin tek başlarına ya da listeler halinde ezberlenerek öğretilmesi yerine öğrencilerin kolayca çıkarımda bulunacakları bir bağlam içinde öğretilmesi daha kalıcı bir öğrenme sağlayacaktır. Yeni sözcüklerin anlama ipucu verecek şekilde bağlam içinde sunulması ve öğrenilmesi için öğrencilere bu sözcüklerin defalarca maruz kalarak öğretilmesi önemlidir (Celce-Murcia, 2001: 288). Brown (1994: 367) ise öğrencilere sözcük öğretilmeden önce öğrencilerin seviyesinin bilinmesini ve amaca yönelik olarak öğretim yapılmasını önermektedir.

Görsel Teknikler Sözcük öğretiminde gerçek objeler ya da maketler, resimler, posterler, kelime kartları, kartpostallar, tablolar, grafikler, resimli kitaplar, ders kitapları, televizyon, video, bilgisayar, yazı tahtası ve kelime takvimleri kullanımı gibi görsel teknikler öğrencilerin kolaylıkla sözcükleri öğrenmelerini sağlayabilir. Yazı tahtası çizimleri de yaygın olarak kullanılan tekniklerden olup, sözcük öğrenimini kolaylaştıracaktır. Günümüzde hemen hemen her alanda yaygın olarak kullanılan teknoloji yabancı dil öğretiminde de kullanılmaktadır. Örneğin bilgisayarda hazırlanmış bir sunum ya da sınıfta izlenecek bir video öğrencilerin dikkatini çekerken aynı zamanda öğrendikleri yeni bilgilerin hafızalarında kolaylıkla kalmasını sağlayacaktır.

Sözel Teknikler Tanımlar ve örnek cümleler, eşanlamlı ya da zıtanlamlı sözcüklerin kullanımı, sözcüğün anlamını açıklama ve hem görsel hem de sözel teknikleri içeren tablolar, sözcük öğretiminde kullanılabilir. Ayrıca rol yapma aktiviteleri de öğrencilerin sözel becerilerini geliştirerek onların yeni sözcükler edinmesini sağlayabilir. Eren (2001) sözel zekâyı, kelimeleri düşünme ve ifade etme, dildeki kompleks anlamları değerlendirme, kelimelerdeki anlamları ve düzeni kavrayabilme, şiir okuma, hikâye anlatma, gramer bilgisi, mecazî anlatım, benzetmeler, soyut ve simgesel düşünme ve yazma gibi karmaşık olayları içeren dili üretme ve etkili kullanma becerisidir olarak tanımlamakta ve sözel zekası gelişen kişinin sözcük oyunlarından hoşlandığını, sözlü iletişim kurmada yetenekli olup geniş bir sözcük hazinesine sahip olduğunu belirtmektedir. Şairlerde, avukatlarda, öğretmenlerde, gazetecilerde ve sunucularda bu tip zekanın baskın olduğunu söylemek mümkündür. Bu nedenle öğretmenlerin sözel teknikleri sözcük öğretiminde kullanması sözcük bilgisi gelişimini ve dolayısıyla dil gelişimini etkileyecektir

Bağlamdan Çıkarım Sözcükler genellikle bir bağlam içerisinde bulunurlar ve bulundukları bağlama göre anlamları şekillenebilir. Bilinmeyen sözcüklerin anlamını öğrenirken bağlamdan çıkarımda bulunmak öğrencilerin hem sınıf içinde hem de sınıf dışında kullanabilecekleri en önemli becerilerden birisidir. Özellikle okuma ve dinleme becerilerinin gelişiminde bağlamdan çıkarım tekniğinin kullanımı oldukça fazladır. Bununla birlikte; yabancı dilde öğrencilerin sözcüklerin anlamını bağlamdan çıkarımda bulunarak keşfetmeleri ana dildeki kadar kolay olmayabilir. Öğrencilerin motivasyonunun düşmemesi için öğretmenlere önemli roller düşmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin öğrencilerine okuma yaparken ya da bir parça dinlerken anlamını bilmedikleri bir sözcükle karşılaştıkları zaman aktiviteyi tamamlamayı bırakmamalarını tavsiye edilir ve bilinmeyen bir sözcüğün anlamını sözcüğün etrafındaki sözcükleri kullanarak çıkarabileceklerini tavsiye ederek teşvik etmeleri çok önemlidir.

Derlem Kullanımı Son yıllarda özellikle hangi sözcüğün hangi sözcükle daha sık kullanıldığını ve öğrencileri sözcüklerin anadili İngilizce olanlar tarafından nasıl kullanıldığını göstermek için derlemlerden faydalanılmaktadır. Eşdizimli sözcüklerin öğretimi üzerine daha önce yapılan çalışmalar öğrencilerin eşdizim sözcükler konusunda sıkıntı yaşadıklarını göstermektedir. Özellikle ileri düzey öğrencilere sözcük öğretiminde sözcüğün hangi sözcüklerle ve hangi bağlamda nasıl kullanıldığını göstermek için derlemlerden yararlanılabilir. İngilizce olarak erişime açık birçok derlem bulunmaktadır. Bunların en büyükleri Çağdaş Amerikan İngilizce Derlemi ve İngiliz Ulusal Derlemidir. Bu derlemler içerisinde akademik, kurgu, gazete, konuşma, dergi gibi alt boyutlar da öğrenilecek sözcüğün hangi bağlamda nasıl ve ne sıklıkta kullanıldığını göstermesi açısından önemlidir

Sözlük Kullanımı Sözlük kullanımı bilinmeyen bir sözcüğün ya da ifadenin anlamını öğrenmek için başvurulan bir uygulamadır., Öğrenciler yeni bir sözcükle karşılaştıkları zaman anlamıyla ilgili bazı çıkarımlarda ya da tahminlerde bulunabilirler. Bununla birlikte, bu çıkarımlar ya da tahminler her zaman doğru olmayabilir. Çünkü sözcüklerin kullanıldıkları bağlama ve birlikte kullanıldıkları diğer sözcüklere göre anlamları değişebilir ya da birden fazla anlamları olabilir. Bu nedenle öğretmenlerin öğrencilerini doğru sözlük kullanımına yönlendirmeleri ve onları amaçlarına uygun sözlük kullanımı konusunda eğitmeleri gerekmektedir. Öğrenciyi daha özerk yaparak bağımsız hale getiren sözlükler sözcük öğretiminde oldukça faydalıdır.

SONUÇ VE ÖNERİLER Sözcük öğretiminde öncelikle öğrencilere tam olarak bir sözcüğü bilmenin onun okunuşunun, yazılışının, çeşidinin ve dilbilgisi yapısının, hangi sözcüklerle birlikte kullanıldığının, hangi sıklıkla ve hangi bağlamlarda kullanılmasının uygun olduğunun ve diğer sözcüklerle olan anlam ilişkisi gibi özelliklerinin öğretilmesiyle mümkün olduğunun vurgulanması gerekmektedir. Öğretmenler içinde bulundukları ortam, öğrenci seviyesi vb. gibi etkenleri de gözönünde bulundurarak sözcük öğretiminde başvurulan yöntemleri uygulayabilirler. Sınıflarda sözcük öğretimi için planlanan aktiviteler dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerinin hepsini içerecek şekilde düzenlenmelidir. Çünkü dört beceri de sözcüklerin üzerine kurularak geliştirilir.

Sözcük dağarcığı gelişen öğrencilerin anlama ve anlatma becerilerinin de gelişeceği açıktır. Bu nedenle farklı teknikler kullanılarak öğrencilerin sözcüklere birden fazla maruz kalmaları, farklı bağlamlarda sözcükleri yeniden görmeleri ve kullanmaları sağlanmalıdır.

1. Kelime Ekleme Yöntemi (Beautiful Zeynep – burada Zeynep örneği yerine size beautiful – güzel kelimesini hatırlatacak bir kelime yazmak). 2. Cümle Kurma 3. Eş Anlamlılarla Beraber Ezberleme 4. Yatmadan Önce Göz Atmak 5. Şarkılarla, TV, Dizi, Film ile Öğrenmek 6. Okunuşlarla Alakalı Cümleler veya Örnekler Kurmak 7. Kartlarla Öğrenmek 8. Öğrendiğiniz Yeni Kelimeleri Mümkün Olduğunca Sık Kullanmak 9. Kelimeyi Bağdaştıracak Bir Resimle Ezberlemek