YAŞLANMA, YAŞLILIK PSİKOLOJİSİ VE PSİKOSOSYAL SONUÇLARI Prof. Dr. Abdülkadir ÇEVİK Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Birçok ülkede olduğu gibi yaşlı nüfus ülkemizde de giderek artmaktadır Birçok ülkede olduğu gibi yaşlı nüfus ülkemizde de giderek artmaktadır. Buna paralel Gerontoloji (geriatri) özel bir uzmanlık alan olarak gelişmeye başlamıştır.

Yaşlılığı iki kategoride değerlendirmek mümkündür. 1. Genç yaşlılık 65-74 2. Yaşlı –yaşlılık 75 ve üzeri Ayrıca sağlıklı yaşlılar ve sağlıksız yaşlılar diyede ayırımlar yapılmaktadır.

Yaşlanmanın biyolojisinde bireyin yaşlanması hücrelerin yaşlanmasıdır. Her hücre grubunun genetiği farklı olduğu için tüm hücreler aynı derecede yaşlanmaz . Ciddi hafıza ve entelektüel kayıplarıyla karakterize yaşlılıkta dejenerasyon Alzheimerdeki gibi nörofibrüler dejenerasyon olarak karşımıza çıkar.

Ortalama Yaşam 1900 den 1991’e 48 yıldan 75,5 yıla şimdide 85’li yıllara varmıştır. Buna pararel olarak hastalıklar ve ölüm nedenleri de değişmiştir.

Hayat doğumdan itibaren ölüme kadar yaşanan ve değişik evreleri olan bir süreçtir.

Eric Erikson’un gelişimsel görevlerle ilgili yaşam döngülerine göre yaşlılık Dispair (dağılma) ve izolasyona karşı bütünlüğü (integrity) korumadır. Erikson’un sekiz aşamalı gelişim sürecinin ilk yedisinde başarıya ulaşanlar son dönemde dağılmaya karşı bütünlüklerini korumaya yakındırlar.

Heinz Kohut’un self psikolojisi kuramına göre yaşlı kişi yaşlanmaya bağlı yaşanan biyolojik, psikolojik ve sosyal kayıplarıyla ilgili narsisistik yaralanmalarıyla mücadele etmek zorundadır.

Dış desteklerini kaybetmiş yaşlı kişinin kendilik saygısını korumaya yönelik mücadelesi daha çok önem kazanır. Self-esteem birçok faktör tarafından destek görebilir. 1. Ekonomik güvenlik 2. Bireyi izolasyondan koruyan destekleyici kişiler ve bağımlılık ihtiyaçlarını giderme. 3. İşlev görebilmek olgun mücadele etme ve savunma mekanizmalarını işletecek psikolojik sağlık 4. Fiziksel sağlık. Bireyin üretebilme ve zevk alabileceği aktiviteleri gidermeye yarar.

Birçok yaşlı için yaşlılık entelektüel, emosyonel ve psikolojik büyüme periyodudur. Yaşlılık ve yaşlanma bir bakıma büyük bir şans ve lütuftur. Çünkü hayatının bu aşamasına kadar yaşama şansı herkese nasip olmamaktadır. Yaşlılık, nasıl yönetilebileceğini becerebilen insanlar için bir çeşit hediyedir.

Yaşlanmayla meydana gelen değişiklikler genel olarak biyolojik, psikolojik ve sosyal kayıplar yönündedir. Ancak bu kayıplara karşılık yaşlılığın birçok kazanımları ve hayat tecrübelerine bağlı olgunlaşmaları ve zenginleşmeleri önemli kazançlardır.

Bunu şu sözlerle ortaya koyan düşünürler ne güzel ifade etmişler

Cenap Şahabettin Akıl Yaşta değil baştadır Fakat aklı başa yaş getirir

Ebnev Von Eschenbach İnsan gençliğinde öğrenir, yaşlılığında anlar.

İ.Berkman Yaşlanmak bir dağa tırmanmak gibidir, çıktıkça yorgunluğumuz artar. Nefesimiz daralır ama görüş açımız genişler.

İsveç atasözü Gençliğin güzel bir yönü ihtiyarlığın güzel bir ruhu vardır. Bizim toplumda da birçok yaşlımıza nur yüzlü deriz.

Jean Anouilh İnsan ihtiyar olmaya karar verdiği gün ihtiyarlar.

Jonathan Swift Herkes uzun yaşamak ister ; ama kimse yaşlanmak istemez.

Kızıldereli Atasözü Gençleri övün; fakat yaşlılara güvenin

Lord Chesterfield Gençken bilgi ağacını dikelim ki yaşlandığımızda gölgesinde barınacak bir yerimiz olsun

Walter Wincher Güzel gençler doğanın rastlantı sonucu yaratılmasıdır, güzel yaşlılar yaşlanmasını bilen sanat eserleridir.

Mevlana Gençlerin aynada gördüklerinden daha fazlasını , ihtiyarlar bir tuğla parçasında görürler.

İskoçya Atasözü İnsanlar yaşadıkça yaşlandıklarını sanırlar. Halbuki yaşamadıkça yaşlanırlar.

TEŞEKKÜR EDERİM Prof. Dr. Abdülkadir ÇEVİK