KIRIKLI HASTADA FİZİK TEDAVİ VE EGZERSİZ

KIRIK REHABİLİTASYONU LOKAL TERAPÖTİK UYGULAMALAR Akut dönemde ve daha sonraki rehabilitasyon aşamalarında çok yararlı ve önemlidir. Soğuk uygulama Kırığı veya cerrahi girişimi takiben ilk 48-72 saat soğuk uygulanmalıdır. Soğuk; Vazokonstrüksiyon yaparak kanamayı ve ödemi azaltır. Hipoksik hasarı önler. Analjezik etkisi de vardır.

Soğuk genellikle coldpack şeklinde her 2-3 saatte bir 20-30 dakika uygulanır. 2-3 saatte bir 0-30 derecelik buzlu suya batırma veya sirküler hareketlerle 3-10 dakika buz masajı şeklinde de uygulanabilir. Soğuk uygulama immobilize edilmiş eklemin mobilize edilmesi sırasında, ağrı ve spazmı azaltmak için de uygulanabilir. Raynaud fenomeni, duyu ve dolaşım bozukluğu ve soğuk allerjisinde kontrendikedir.

İstirahat: Yaralanan bölge uygun şekilde stabilize edilerek iyileşmeyi geciktirecek hareketler durdurulur. Bu uygulama ortopedist tarafından yapılır. Elevasyon: Venöz ve lenfatik dönüşü hızlandırma amaçlı yapılır.

Sıcak uygulama: İlk 48-72 saatten sonra deneyim ve tercihlere göre sıcak uygulamaya geçilebilir. Hotpack, parafin, infraruj ve hidroterapi şeklinde uygulanabilir. Sıcak kollajenin gerilebilirliğini arttırır, eklem sertliğini, kas spazmını ve ağrıyı azaltır. Enfeksiyonlarda, duyu ve dolaşım bozukluğunda kontrendikedir.

Özellikle alçı sonrası oluşlan eklem sertliğinde hidroterapi uygulaması oldukça yararlıdır. Hidroterapi uygulamaları girdap banyosu, kelebek banyo şeklinde uygulanabilir. Bunlar konvektif ısınma, masaj ve hafif debridman işlevini yerine getirirler. Kırık rehabilitasyonunda kaplıca tedavisinden de yararlanılabilir.

Elektroterapi TENS ve diğer alçak frekanslı akımlar ağrıyı kontrol etmede kırığın tüm aşamalarında kullanılabilir. Postravmatik ve ameliyat sonrası ağrılı bölgeye uygulanması analjezik ihtiyacını azaltır.

Derin ısıtıcılar Ultrason ve kısa dalga diatermi gibi derin ısıtıcılar kollajenin gerilebilirliğini arttırırlar. Kırık sonrası kontraktürlerde, germe egzersizi öncesi kullanılırlar. Ultrasonun kırık iyileşmesini hızlandırdığı bildirilmiştir. Düşük dozlarda (1MHz, 30 mW/cm2), kesikli uygulanması önerilmektedir.

Laser Ağrıyı azaltma, Kolajen sentezini arttırma, Ödemi, azaltma, Skar dokusunu yumuşatma, yara iyileşmesini hızlandırma, Sinir rejenerasyonunu hızlandırma gibi etkilerinden dolayı kırık tedavisinde yerini almıştır. Akut ve kronik posttravmatik olgularda endikedir.

Yüksek voltajlı galvani akımın analjezik etkisi vardır Yüksek voltajlı galvani akımın analjezik etkisi vardır. Eklem mobilitesini arttırır. İntermittant kas kontraksiyonu ile kas pompası sağlayarak venöz dönüşü arttırır. Böylelikle postravmatik ödem azalır.

Elektrik stimülasyonu yara iyileşmesini arttıran bir yöntemdir Elektrik stimülasyonu yara iyileşmesini arttıran bir yöntemdir. İyileşmenin inflamatuar evresini uyarır, kan akımını arttırır.

Masaj: Kırık rehabilitasyonunda masajın yeri sınırlıdır. Ödemi azaltma ve ekstremite dolaşımını düzeltme amaçlı kullanılabilir.

İlaç tedavisi: Kortikosteroidlerin kırık tedavisinde yeri yoktur. NSAİD: Ödemi ve ağrıyı azaltma amaçlı kullanılır. Kortikosteroidlerin kırık tedavisinde yeri yoktur.

Yumuşak doku rehabilitasyonu: İmmobilizasyon sonucu kaslarda atrofi, kollajen liflerde kısalma ve gücünde kayıp ve eklem hareket açıklığı kaybı oluşur. Eklemlerde yapışıklıklar oluşur. Yumuşak doku rehabilitasyonun temel prensibi EHA’nın korunması ve kas kuvvetini arttırmadır.

Egzersiz Eklem hareket açıklığının korunması Kırık sonrası immobilizasyon gerekmeyen diğer tüm eklemlere egzersiz başlanmalıdır. 4 tip EHA egzersizi uygulanır; Pasif Aktif Aktif yardımlı Dirençli

Pasif EHA egzersizleri Kas yaralanmasının olduğu veya kas kontraksiyonun istenmediği dönemde uygulanır. Amaç, kontraktürlerin ve yapışıklıkların önlenmesi, tendonların kayıcılığının ve kas liflerinin uzunluğunun korunmasıdır.

Antagonist kasların spazmı eklem hareketini sınırlayabileceğinden, Pasif EHA egzersizleri ağrısız ark içinde başlanıp hareket açıklığı giderek arttırılmalıdır. Pasif EHA egz için CPM cihazları da yararlıdır. Ekleme minimal yük bindirerek, fragmanların displase olmasını önler. Erken dönemde günde 2-4 saatlik uygulama yeterlidir.

Aktif yardımlı EHA egzersizleri Hem aktif kas kontraksiyonu vardır ve hem de periartiküler kasların aşırı zorlanması engellenmektedir. Hastanın güçlük çektiği hareket açıklığından itibaren hareketi terapist veya kendisi tamamlar. Kas fonksiyonu düzeltikçe asistif komponent azaltılır. Kas gücü 5 üzerinden 3 değere ulaşıp, yerçekimine karşı kas kuvveti sağlanınca aktif egzersizlere geçilir.

Aktif EHA egzersizleri Hasta ekstremitesini mümkün olan en geniş EHA içinde hareket ettirir.

Dirençli EHA egzersizleri Aktif EHA egzersizleri ile normale yakın bir EHA sağlanınca dirençli egzersizlerle kas kuvvetlendirilmesine geçilir. Kırık iyileşmesinin tam olması şarttır. Çünkü dirençli egzersizler kırık bölgesinde stres yaratarak fiksasyonu bozabilirler. Bu nedenle bu egzersizler kırık rehabilitasyonunun son aşamasıdır.

Kasın kuvvetlendirilmesi için 3 tip egzersiz vardır: İzometrik İzotonik İzokinetik İzometrik egzersizler eklemde hareket oluşturmadığından kırık redüksiyonu sağlandıktan sonra erken dönemde başlanabilir.

Germe egzersizleri Aktif EHA egzersizleri ile normale yakın EHA’a ulaşılamazsa germe egzersizlerine geçilir. Kırık iyileşmesinin tam olması şarttır. Germe egzersizleri ile yumuşak dokunun kontraktürlerinden kaynaklanan limitasyonlar düzeltilir.

Düşük kuvvetle uzun süreli germe uygulanmalıdır. Aşırı germe ile yaralanmaya sebep olunmamalıdır. O nedenle germe esnasında akut ağrı gelişirse, egzersize son verilmelidir. Hastanın duyduğu rahatsızlık egzersiz kesildikten 15-20 dakika sonra sonlanmalıdır, ağrı kesilmezse yaralanma riski mevcuttur. Düşük kuvvetle uzun süreli germe uygulanmalıdır.

Su içi egzersizler Vücut ağırlığını azaltarak özellikle obez hastalarda yük vermeyi kolaylaştırır. Yürüme esnasında suyun direnci kas kuvvetlendirilmesine katkıda bulunur. Yüzme esnasındaki ritmik koordinasyon eklem hareket açıklığını arttırmaya yardım eder.

Yürüme Yürüme bozukluğu kırık lokalizasyonu, türü, kırık tedavisin türü, yük vermede kısıtlılık, immobilizasyon türü, ve hastanın özellikleri (yaş, kırık öncesi ambulatuar durum, eşlik eden tıbbi sorunlar) nedeniyle gelişebilir.

Üst ekstremite kırıkları yürümeyi engellemezler. Denge problemi olup, yürümek için üst ekstremitesine de ihtiyacı olan hastalar da olabilir. Baston kullana bir hastada kol kırığı yürüme sorununa neden olur.

Alt ekstremite kırıklarında kırık bölgesine verilecek yüke göre yürüme ayarlanır. Yük vermeme: İntraartiküler kırıklarda ve redükte edilmiş unstabil kırıklarda 3 ay yük verilmez. Bu arada EHA egzersizleri yapılır. Yük verilmemesi gereken durumlarda koltuk değneği, yürüteç gibi araçlar kullanılır. Yürüteç daha büyük destek sağladığından yaşlılarda daha uygundur.

Hiç yük vermeden yürüme düşme ve ikinci kırık riski nedeniyle önerilmez. Parmak ucu yere hafif değdirilerek (touch down) yürüme önerilir. Unstabil kırıklarda iyileşme radyografik olarak gözlenir. Ortopedistin görüşü alınarak yük vermeye izin verilir. Spongioz kemikte iyileşme için 6 hafta gerekirken, kortikal kemik için bu süre daha uzundur.

2. Parsiyel yük verme: Denge daha iyidir 2. Parsiyel yük verme: Denge daha iyidir. Kırık iyileşmesini uyarır ve kemik kitlesini korur. Verilen yük miktarı kırığın iyileşmesine göre progresif olarak arttırılır. Kapalı redüksiyon yapılmış olgularda 4-6 hafta sonra parsiyel yük verilir. Açık redüksiyon internal fiksasyon (ORİF) yapılmış olgularda postoperatif olarak hafif yük verilir, 2-3 hafta sonra % 50 yük verilir. 6 Haftada tam yüke ulaşılır.

3. Tam yük verme: Kırık stabilse ve displase olma riski yoksa başlangıçtan itibaren tam yük verilebilir. Ağrı ve şişlik azalana dek yük verme kısıtlanır. Azalınca yük verilir.

Soru ve katkılarınız…. Teşekkür ederim….