Prof. Dr. Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD ÖLÜMLE YÜZLEŞMEK Prof. Dr. Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD

Kim korkmaz ki ölümden?

“Kara haberci” Hiçbir doktor hastasına “ölüm haberi” vermek istemez. Hiçbir hasta da hekiminden “ölüm haberi” duymak istemez.

Hekimin duygusal tepkileri Üzüntü Acıma Güçsüzlük ve incinebilirlik duygusu Çaresizlik Huzursuzluk Ölmekte olan birisine yoldaşlık etmekten korkma Meydan okuma

Hekimin stresi Kötü haberi vermeye hazırlanırken beklenti stresi Klinik karşılaşma sırasında doruğa ulaşan sıkıntı Haberi verdikten sonra birkaç gün daha yoğun etkilenme Tükenme

Hastanın stresi Hastanın stresi çok daha sonra ortaya çıkar. Çünkü onu bu “kara haberi” almaya hazırlayan, gerçeği olduğundan farklı algılayarak kendi kendisini aldatmasını sağlayan bir çok düzenek devreye girer.

KUBLER-ROSS EVRELERİ Şok ve inkar Öfke Pazarlık Depresyon Kabul

Strese yanıt Birincil değerlendirme İkincil değerlendirme Stres uyaranının kişi için ne anlama geldiğinin belirlenmesi İkincil değerlendirme Sorun yaratan durum karşısında sahip olunan kaynakların değerlendirilmesi

Birincil değerlendirme Bireyin inanç sistemi, değerleri, amaçları, olayın kontrol edilebilirliğine inancı, stresin şiddeti gibi koşullar rol oynar. - zarar/kayıp (öfke, korku, gücenme) - tehlike (öfke, korku) - mücadeleye davet ( heyecan, heves)

İkincil değerlendirme İnsan kaynakları Toplumsal statü kaynakları Kişiye özgü direnç kaynakları Zaman, para, bilgi gibi enerji kaynakları

Çözüm stratejileri Soruna yönelim Kişisel-çevresel ilişkide değişmenin söz konusu olduğu çözüm Duygusal yönelim Düşünce ve dikkatte değişmenin olması

Tedavi hedefleri Başa çıkma becerilerini geliştirme Doktor-hasta ilişkisinde hastanın otonomisinin küçük adımlarla arttırılması Optimal işlevselliği sağlama Hastayı barışcıl bir sona hazırlama Kalan zamanı için yaşam hedeflerini yeniden belirlemesine yardım etme

Hastanın nerede olduğunu belirlemek Hastalığınız hakkındaki düşünceniz nedir? Hastalığınız size ne yapacak? Sizce yaşam kalitesi ne demek? Umutlarınız neler? Korkularınız neler? Eğer bugün ölseniz, yapılmamış ne bırakırsınız arkanızda? Hayatı yaşamaya değmeyecek kılacak bir durumu hayal edebilir misiniz?

Hastayı bilgilendirmek Entellektüalize etmeyin Hastaya her defasında gereksindiği kadar bilgi verin Tedavinin başında bütün süreci anlatmayın Umudu yok etmeyin

Ölümle savaşı kazanmanın ödülleri Yaşamın ve “küçük şeylerin” değerini Gereksiz konularda endişe duymanın yersizliğini Sağlığın herşeyden önemli olduğunu Kendisine daha fazla zaman ayırmanın ve ihtiyaçları için kendisine “bakmasının” gerekliliğini farketme

Ölümle savaşı kazanmanın ödülleri Öncelikleri yeniden belirlemeyi sağlama Yaşam felsefesini değiştirme Diğer insanların önemini kavrama, onlara karşı duyarlığı artırma Yakın ilişkilere daha fazla zaman ayırma, enerji harcama Sosyal ilişkileri artırma

Sorunlu hasta Anksiyeteli hasta Depresif hasta İnternet hastası İyileşme konusunda abartılı bir iyimserliği olan hasta Alternatif tedavilere yönelen hasta

İyimserlik maskesi Umut korkuyla yakından ilişkilidir. Aynı zamanda yaşamı sürdürme çabası için de gereklidir. Ancak bilgi almayı olumsuz etkiler. Hasta daha fazla bilgi edinme ile yeni bilgiden kaçınma arasında gidip gelir. Olumsuz bilgilerden kaçınır.

Ölmekte olan hastaya hekimin tepkileri Elinden geldiğince hastasını tedavi etmeye devam etmek Hastadan kaçınmak/ihmal etmek Acımak fakat uzak durmak

Ölmekte olan bireyin duygusal tepkileri Korku Ölüm ve sonrasındaki belirsizliklere Acı çekmeye Vakarını kaybetmeye Abandone olmaya İzole olmaya, yalnız kalmaya dair

Ölmekte olan hastanın bakımı Desteğinizi sürdürün (düzenli vizit, dinleme, zaman ayırma ile) Son ana kadar onu terketmeyeceğinize temin edin. Acısını/ağrısını dindirin. Yaşamını gözden geçirmeye cesaretlendirin.

Ölmekte olan hastanın bakımı Rollerine ve sevdiklerine veda etmesini kolaylaştırın. Ailesine yardım edin.

Hastanın ölümü Hekimin Modern tıbbın Sağlık sisteminin bir başarısızlığı değil, sadece yaşam boyu süren bir yolculuğun doğal “son”u(cu)dur.

Hekim doğanın hizmetçisidir, efendisi değil! Paracelsus