BORÇLAR HUKUKU GENEL HÜKÜMLER I Adnan Hadzimusiç Ekim 2017

GENEL BAKIŞ MEVZUATI 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 646. maddesinde yer alan “Bu Kanun, 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (MK) Beşinci Kitabı olup, onun tamamlayıcısıdır” hükmünde ifade edildi¤i üzere,Borçlar Hukuku, Medeni Hukukun bünyesinde yer alan bir hukuk disiplinidir. Bu yönüyle Borçlar Hukuku, Medeni Hukukun borç ve borç ilişkilerini düzenleyen bölümüdür. Borçlar Hukukunun ana kayna¤ı 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’dur. Bu kanunundan önce yürürlükte olan Borçlar Kanunu 1926 tarihinde kabul edilen kanun idiç Bu kanun ;sv,çreden iktibas edilmişti. Türk Borçlar Kanunu, genel hükümlere ilişkin birinci kısmında tüm borç ilişkileri için uygulanacak temel esasları (çeşitli borç ilişkilerinin doğumu, hükümleri, sona ermesi vb.) düzenlemekte; “Özel Borç ‹lişkileri” başlığını taşıyan ikinci kısmında ise çeşitli sözleşme ilişkilerine (örnek olarak belirtilirse, satım, bağışlama, kira, eser, hizmet) ve özellik taşıyan bazı hukuki ilişkilere (örnek olarak vekâletsiz işgörme, havale) ilişkin hükümler yer almaktadır.

BORÇLAR HUKUKUN HUKUK BİLİMİNDEKİ YERİ Borilar hukuku, insanlar arasında çeşitli ilişkileri düzenlediği için ve yaptırımı devlet güücü ile desteklenmedği için özel hukuk alanına giren bir hukuk tır. Özel hukuk alanında kişiler ile devlet gücü arasında altlık üstlük ilişkisi bulunmaz ve bunlar aynı seviyede dir. Borçlar hukuku özel hukukun bir dalıdır ve borçlar hukukunda özel ile kamu tüzel kişiler arasnında altlık-üstlük ilişkisi bulunmaz. Kural olarak, hepsi eşit şekilde aynı hükümlere tabii dir.

BORÇLAR HUKUKUN DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ Medeni hukuku ile ilişkisi Borçlar Hukukunun diğer hukuk dallarıyla olan ilişkine bakıldığında; En yakın ilişkisi medeni hukuk ile olmaktadır. Medeni kanun 5. madde ve Borçlar kanunu 646. madde bunu açıklamaktadır. Ticaret hukuku ile ilişkisi Borçlar Hukuku ve ticaret hukuku arasındaki ilişkiye gelince taraflar arası ilişkinin özel hükümleri ticaret kanuna; genle hükümler ise Borçlar kanununa bağlıdır. Türk ticaret yasası geniş anlamda medeni yasanın bir tarafı olan Borçlar kanununa ait olduğu bir gerçektir. İsviçre borçlar kanunu aynı zamanda ticaret kanununu içerir. Anayasa ile ilişkisi Borçlar Hukuku ile anayasanın ilişkisi: borç ilişkilerinde bir uyuşmazlık olursa bakılacak yer medeni kanun 1. deki açıklama gereği kanundur. Anayasamız borç ilişkilerine ait hükümler taşımaktadır. Bir borç ilişkisi anayasanın hükümlerine aykırı ise Borçlar kanunu madde 19 gereği geçersizdir.

BORÇLAR HUKUKUN KONUSU Borçlar Hukuku kişiler arasındaki borç ilişkileri düzenler. Genel bir ifade ile borç ilişkisi kvramı kapsamında, bir kimsenin borç altına nezaman gireceği, borcun nasıl ifa edileceği (erine getirileceği),,fa etmemenin sonuçları neler olacağı ve borcun nezaman sone ermiş sayılacağı gibi konular girmektedir. TEMEL KAVRAMLAR Borç ve Borç İlişkisi Borç, bir kişiyi (borçluyu), diğer bir kişiye (alacaklıya) bir edimi yerine getirme (bir şey verme, yapma veya yapmama) yükümlülüğü altına sokan hukuki bağdır. Borç ilişkisi, geniş anlamı itibarıyla, çeşitli borçların doğumuna dayanak oluşturan hukuki ilişkiyi ifade etmektedir.

BORÇ İLİŞKİSİ Borç ilişkisi Kavramı Borç ilişkisi kavramı, geniş anlamı itibarıyla, çeşitli borçların doğumuna dayanak oluşturan hukuki ilişkiyi ifade etmektedir. Geniş anlamda borç ilişkisi ise taraflar arasında çeşitli borçların kaynağını teşkil eden hukuki ilişkiyi ifade eder. Geniş anlamda borç ilişkilerinde bir tek borcun yer alması mümkün ise de çok kere birden çok borç yer alır ve hatta bunların bir kısmı tarafların karşılıklı borçlarıdır Dar anlamda borç ilişkisi, bir kişinin diğer kişiye karşı bir davranışta (edada) bulunma ükümlülüğünü ifaade eder. Bu hukuki bağın bir tarafında alacaklı ve diğer tarafında borçlu yer almakta ve aralarında dar anlamı ile borç ilişkisi yer almaktadır. Örneğin, alım-satım sözleşmesinde alıcı ile satıcı arasında geniş anlamı ile bir borç ilişkisi kurulur. Bu ilişkide satıcı için sattığı malı teslim ve mülkiyetini nakil borcu yer alırken, alıcı için de satış bedelini satıcıya ödeme borcu yer alır.

BORÇ İLİŞİKİSİNİN UNSURLARI 1-Borclu 2- Alacaklı 3-Edim Borçlu: bir yükümlülüğü yerine geirmesini/getirmemesini ustlenen bir kimse. Alacaklı: kendisine borçludan üstlediği yükümlülüğünü yerine getirmesini/getirmemesini isteme hakkını olan bir kimse. Edim: borçlunun alacaklıa yerine getirmesinin/getirmemesinin konusu.

Edimin Konusu: 1-Bir şey vermek (Satım sozleşmesinde satıcının edimi şeyi alıcıya vermekdir.) 2-Bir şey yapmak (Hizmet sozleşmesinde işcinin edimi hizmeti yerine getirmektir.) 3-Bir şey yapmamak (Rekabet yasağı anlaşmasında kişinin borcu bir şey yapmamaktır) Edimin Şartları: 1-Kanuna, ahlaka ve adaba aykırı olmamalı 2-İmkansız olmamalı 3-Belli olmalı, belirlenebilir olmalı.edim başlanğıcta belli edilmiş olabileceği gibi sonradan da edilebilmesi mumkundur.bu yetki sozleşme ile taraflara ve bir ucuncu kişiye tanınmış olabilir

BORÇ VE SORUMLULUK Sorumluluk; alacaklının alacağını alabilmek icin borcluya ait mal varlığına devlet kuvveti yardımıyla (cebr-i icra yoluyla) başvurabilmesi ve borclunun bunlara katlanmak zorunda olmasıdır. Sorumluluğun türleri: 1- Şahıs ile Sorumluluk: Bu sorumlulukta borclunun şahsına el uzatma soz konusudur. Gunumuzde bu sorumluluk uygulanmamaktadır. 2- Mal varlığı ile Sorumluluk: Modern hukuk duzenlerinde kabul edilmiştir. Kendi arasında ikiye ayrılır. a) Sınırsız (şahsi) Sorumluluk: Kural olarak borclunun borcundan dolayı haczedilebilen butun mallarıyla sınırsız sorumlu olması esası kabul edilmiştir. b) Sınırlı Sorumluluk: Hukuk duzeni bazı hallerde sorumluluğu sınırlamıştır. Kendi arasında ikiye ayrılır: aa) Belli mallarla sınırlı sorumluluk: Or. Devlet miras bırakanın borclarından dolayı yalnızca tereke malları ile sorumludur. Aynı şekilde donatan bazı hallerde ucuncu kişilerin alacaklarından dolayı yalnızca gemi ve navlun ile sınırlı olarak sorumludur. bb) Belli miktarlarla sınırlı sorumluluk: Borclu borcundan dolayı butun mallarıyla sorumlu olmakla birlikte, bu sorumluluk belli miktar ile sınırlandırılmıştır. Or. Kefilin sorumlu olacağı belli miktar kefalet sozleşmesinde gosterilmelidir. Bu gecerlilik şartıdır.

EKSİK BORÇLAR Bu tur borclarda ortada mevcut bir borc vardır. Bu borc borclu tarafından kendi isteği ile yerine getirilirse gecerlidir. Fakat alacaklı tarafından talep ve dava edilemeyen borclardır. Bu sebeple bu ceşit borclara “ifa edilebilir fakat dava edilemez borçlar” denilmektedir. Borclu kendisini borclu zannederek hataen ifada bulunsa bile, kendisini borçlu sanarak yerine getirdiğini ispa tedenezse bu ifa gecerlidir, sebepsiz zenginleşme teşkil etmez. Bu ifa bağışlama da sayılmaz. Cunku borclu borcunu ifa sebebiyle yerine getirmektedir. Eksik borcların bir kısmı doğuştan eksik borc niteliğindedir. Bunlar; kumar ve bahisten doğan borçlar, evlenme tellallığından doğan borçlar ve ahlaki ödevlerden doğan borçlardır. Zamanaşımına uğramış olan borçlar ise sonradan eksik hale gelen borclardır. Zamanaşımına uğramış borclar, borclunun zamanaşımı def’ini ileri surmesiyle eksik borc niteliği kazanırlar.

BORÇLUNUN SAVUNMA VASITALARI Temel hukuka dayanan savunma imkanları iki gruba ayrılmaktadır. 1- İTİRAZ: Bir hakkın doğmadığı veya doğmuş olan bir hakkın sonradan ortadan kalktığına ilişkin bir olayın ileri surulmesidir. Örn. Ödeme, ehliyetsizlik. İtirazı hakim re’sen yani kendiliğinden dikkate alır. 2- DEF’İ: Borclu, alacaklının hakkını kabul ediyor fakat özel bazı sebeplere dayanarak borcun ifasından devamlı ya da geçici olarak kaçınması. Örn. Zamanaşımı def’i, iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ödemezlik def’i, adi kefalette tartışma def’i. Def’i bir hak kullanımı olduğu için hakim kendiliğinden dikkate alamaz.