Bilgi Yönetiminde Kullanıcı Faktörü Dr. Semanur ÖZTEMİZ Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü E-posta: semanuroztemiz@gmail.com

Kullanıcı Bilgi hizmetleri sunduğumuz kişi/kişiler? Bilgiyle ilişkisi olan kimse? Bilgi gereksinimi olan kimse? Bilgi merkezlerine gelen kimse? Bilgi merkezlerine dijital yollarla erişen kimse? ???

Kullanıcı Araştırmaları Birey-Bilgi ilişkisini içerir. Kullanıcıların bilgi hizmetlerinden beklentileri, bilgiye erişme yolları, aldıkları hizmetlerin bilgi gereksinimleriyle örtüşüp örtüşmediği ve daha iyi hizmetlerin nasıl tasarlanacağının ve geliştirileceğinin belirlenmesiyle ilgili araştırmalardır. (Uçak, 2008, s. 22).

Amaç… Bilgi gereksinimini karşılamak üzere çeşitli hizmetler sunduğumuz kullanıcıların bilgi ile ilişkisini belirleyen özellik ve faktörleri tespit etmek.

Bilgi Gereksinimi Gereksinim: eksikliği hissedilen boşluk Bilgi gereksinimi: bilgi ile ilgili eksikliği hissedilen ve tamamlanması gereken boşluk…belirsizlik… Anlama, bilme, merakla ilgili gereksinimler… Bilgi gereksinimi, bilgi isteği, bilgi talebi aynı şey midir? Bilgi gereksinimi bireye özgü müdür? Durağan-devingen? Karşılanan her bir gereksinim, bir yenisine zemin hazırlayabilir…

Bilgi Gereksiniminin Nedenleri Yeni bilgi için, Mevcut bilginin açıklanması için, Mevcut bilginin geçerliliğini ve doğruluğunu saptamak için.. (Wilson, 1996). Wilson, T.D. (1996). Information behaviour: an inter-disciplinary perspective. Information Seeking in Context, 14-16 August, Tampere içinde (1-11).

Bilgi Arama Davranışı Bilgi gereksiniminin karşılanmasıyla ilgili bir etkinliktir. Bilgi gereksinimi sonucunda oluşabilir, Yeni bilgi gereksinimlerine kaynaklık edebilir. Var olan bilgideki bir eksiklik veya sıradışılık ile başlar ve eksiklik tamamlanıncaya-konu anlaşılıncaya kadar devam eder (Uçak, 2008, s. 320).

Bilgi Arama Davranışını Etkileyen Faktörler 1. Bilgi kaynağı ve bilgiye erişimle ilgili faktörler (erişilebilirlik, güvenilebilirlik, doğruluk, güncellik, ücret), 2. Bireyin içinde yaşadığı çevreyle ilgili faktörler (toplum, politik ve ekonomik sistemler gibi), 3. Bireysel özelliklerdir (yaş, algı, merak, öğrenme kapasitesi gibi) (Uçak, 2008, s. 321).

Bilgi Arama Modelleri Kuramların somut biçimi Geliştiricilerin bakış açıları… Niceliksel boyutta oldukça fazla. Öne çıkan özellikler (Wilson’dan (1996) akt. Uçak (2008, s. 322): Bilgi gereksinimi ve bunu oluşturan nedenler, Algılanan gereksinimlere bireyin tepkisi ve bu tepkiyi etkileyen nedenler, Tepkinin sonucunda oluşan davranışlar ve buna bağlı olarak ortaya çıkan işlemlerdir.

Bilgi Okuryazarlığı Çok sayıda tanım… Evrilmeye devam eden özellikte… Bilgi nasıl okunup yazılır? Problem çözmek ve karar vermek amacıyla bilginin etkili bir biçimde elde edilmesi ve değerlendirilmesi… Okuryazarlığın önünde farklı sözcüklerin olduğu ilişkili pek çok kavram…

Web Çağında Kullanıcı Ağ kuşağı Dijital yerli Dijital teknolojilerle iç içe büyümüş nesil ya da dijital çağa uyum sağlayan yetişkinler… Bilgiye hızlı erişim.. Görsel içerik… Rastgele okuma.. Birden çok işi anı anda yapabilme becerisi… Telefona yapışık yaşam? Tanıdık mı? Homo sapiens digital? (Tonta, 2009, s. 748) Tonta. Y. (2009). Dijital Yerliler, Sosyal Ağlar ve Kütüphanelerin Geleceği. Erişim: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-dijital-yerliler-tk-2009.pdf

Bilgi-Kullanıcı Etkileşimi e-posta ya da kısa mesaj, Etkileşimli değerlendirme, Web siteleri ve arama motorları aracılığıyla bulunan bilgi kaynaklarının kütüphanenin web sayfaları ile bütünleştirilmesi, Mobil teknolojiler= “hareket halindeyken” de bilgi erişim Zaman, mekan, platformdan bağımsız uygulamalar…. (Tonta, 2009). Tonta. Y. (2009). Dijital Yerliler, Sosyal Ağlar ve Kütüphanelerin Geleceği. Erişim: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/tonta-dijital-yerliler-tk-2009.pdf

Bilgi Güvenliği Güvenliğinin sağlanması beklenen bilgi; fiziksel bir ortama kaydedilmiş, düzenlenebilen, saklanabilen herhangi bir iletişim aracıyla başkalarına iletilebilen anlamlı veriler topluluğudur. Bilgi teknolojilerine dayalı uygulamalar sağladığı pek çok yararla birlikte gerekli güvenlik önlemleri alınmadığı takdirde kurumları zarara uğratabilmektedir.

Bilgi Güvenliği Bilgi güvenliği, kurumsal varlıklar arasında belki de en önemli yere sahip olan bilginin tahribat, silinme, bozulma gibi zarar verici unsurlara ve olası saldırılara karşı korunmasını sağlayan birtakım uygulamaları kapsamaktadır. (Öztemiz ve Yılmaz, 2013).

Bilgi Güvenliğinin Üç Temel İlkesi Gizlilik; bilginin yetkisi olmayan kişilerce erişilemez hale getirilmesini sağlamaya yönelik uygulamaları kapsar. Ancak saldırganlar kullandıkları birtakım yöntemlerle yetkileri olmadığı halde bilgilere erişebilmekte ve gizlilik prensibini ihlal etmektedirler. Şifrelerin ele geçirme, çalma ya da tahmin yöntemleriyle kırılması, alıcı ve gönderici arasındaki iletişimin deşifre edilmesi gizlilik ilkesine aykırı davranışlar kapsamında değerlendirilir. (Öztemiz ve Yılmaz, 2013).

Bilgi Güvenliğinin Üç Temel İlkesi Bütünlük ilkesi göndericiden alıcıya iletilen bilginin değiştirilmeden ya da bozulmadan alıcıya ulaşmasını sağlamaya yönelik uygulamaları içerir. Erişilebilirlik ya da süreklilik ilkesi ise sistemin kurum içi ve dışı kimselerce zarar verilmeden kullanılmasını ve sürekliliğinin korunmasını sağlayan uygulamaları kapsar. (Öztemiz ve Yılmaz, 2013).

Tartışma Profesyonel yaşamda; bilgilerinizin güvende olmasını sağlamak için neler yapabilirsiniz?