BABAİLER İSYANI 1240

Moğol istilası ve Göç

İkta ve toprak sistemi

Anadolu’da toprak rejimi askeri ikta sistemine dayanıyordu Anadolu’da toprak rejimi askeri ikta sistemine dayanıyordu. Türkmenler her yıl ikta sahibine vergi ödeyerek toprağı işliyordu.

Moğol istilası sonrası Selçuklu hükümeti, Türkmenleri memleket içinde yerleştirdi ve onlara toprak verdi.

Keyhüsrev, Keykavus ve Keykubad dönemlerinde yaşanan taht kavgaları iktisadi hayata zarar verdi. Bu dönemde toprak rejimi de zarar görmüş olmalı.

Bazı ikta sahipleri topraklarına vakfa dönüştürerek gelirlerini çocuklarına bırakıyordu.

Türkmenlerin yaşadığı araziler azaldı Türkmenlerin yaşadığı araziler azaldı. Mera ve kışı geçirecek kışlak bulamayan Türkmenler zor durumda kaldı.

Aralıksız devam eden göçler bu sıkıntıları artırdı Aralıksız devam eden göçler bu sıkıntıları artırdı. Daha önce Orta Anadolu’nun boş bozkırlarına yerleştirilen Türkmenler sorun çıkarmıyordu.

Yerleşik hayata geçenler yeni gelenlere mera veya kışlak vermedi Yerleşik hayata geçenler yeni gelenlere mera veya kışlak vermedi. Memnuniyetsizlerin sayısı arttı.

İsyanın sebeplerinden biri de yerleşik göçebe kavgasıdır İsyanın sebeplerinden biri de yerleşik göçebe kavgasıdır. Yer bulamayan göçebeler yol üzerindeki yerleri yağmalamaya başladı.

Yerleşik Türkler, Türkmenleri aşağılıyor, onları hasım olarak görüyordu.

Selçuklu Hükümeti, devlet işlerinde Türkmenlere sırtını dönmüş, İranlı unsurları tercih etmişti. Yüksek makamlarda olan İranlılar, Türkmenlere iyi davranmıyor, hor görüyor, aşağılıyordu.

Sefahate düşkün Keyhüsrev, devlet işlerinden elini çekmiş tüm idareyi Sadeddin Köpek’e vermişti.

Devlet görevleri rüşvetle satılmaya başlandı Devlet görevleri rüşvetle satılmaya başlandı. Rüşvet veren kişiler halkı yüksek vergiyle eziyordu. Zaten mera ve kışlak bulamadığı için zor durumda olan Türkmenler yeni vergilerle daha da zor duruma düştü. En hayati ihtiyaçlarını bile karşılayamayan Türkmenler yağmaya başvuruyordu.

Türkmenlerle yerleşikler arasındaki bir diğer farklılık dindi Türkmenlerle yerleşikler arasındaki bir diğer farklılık dindi. Yerleşikler medrese tahsili ile Sünni inanca sahipken, göçebeler sürekli seyir halinde olduklarından Sünniliğin gereklerini yerine getiremiyordu. Bir çoğu İslam’a yeni girdiği için de dinin gereklerini bile tam olarak bilmiyordu

Bir kısmı heterodoks inanca sahip olup kadın erkek ayinlere katılıyordu. Yeniden yorumlanmış, kolay uygulanabilir bir inanca sahip olup Türkmen babaları tarafından kolay kandırılıyorlardı.

Kazvini diyor ki: “halkın büyük kısmı Müslüman olan Sivas’ta insanlar camiye gitmiyor, din ihmal ediliyor, alenen şarap içmekte beis görmüyorlar”.

Türkmenleri isyana kimler teşvik etmiş olabilir: ???

1) Sultan ve vezirin yönetiminden memnun olmayan devlet adamları,

2) Alaeddin Keykubat devrinde hizmete alınan ancak Keyhüsrev devrinde küstürülen Harezmliler.

3) Eski topraklarını ele geçirmek isteyen Eyyubiler,

4) Anadolu’yu işgal niyetinde olan Moğollar

Baba İlyas ve İsyan

Baba İlyas, Moğol istilası sırasında Anadolu’ya göç etmiş bir Türkmen babasıdır.

Keykubad tarafından hürmet gösterilmiş ve hatta bizzat Sultan tarafından ziyaret edilmiştir. Amasya’da kurduğu zaviyede fikirlerini yaymaya başlamış, taraftar toplamıştır. Köyde para almadan davar güdüyor, münzevi bir hayat sürüyor, karın tokluğuna çalışıyor para almıyordu. Muska yazıyor, hastaları iyileştiriyor, sihir yapıyor, keramet gösteriyordu.

Baba İlyas, peygamberliğini ilan etmiş ve yanındakileri buna samimiyetle inandırmıştı. Hatta onun Hz. Muhammed’in peygamber olmadığını iddia ettiği söylenir.

Baba İlyas, Keyhüsrev’in zulmüne karşı Allah tarafından gönderilmiş bir kurtarıcı olduğu propagandası yapmıştır.

Sultan ve yanındakiler zalim olup halka zulmediyor Sultan ve yanındakiler zalim olup halka zulmediyor. Devamlı içki içerek vakit geçiren bu yöneticiler Allah yolundan uzaklaşmıştır. Baba İlyas bu yolsuzluk ve zulümlere son vermek için Allah tarafından görevlendirilmiştir.

1) Amasya, Tokat, Çorum. Sivas ve Bozok bölgesi, Nerelerde propaganda yapılıyor? 1) Amasya, Tokat, Çorum. Sivas ve Bozok bölgesi, 2) Maraş, Adıyaman, Malatya, Elbistan tarafları.

Her iki bölgede de yoğun Türkmen nüfus yaşıyordu.

Farklı inanç gruplarına mensup grupların iç içe yaşaması isyanın genişlemesinde bir başka nedeni oluşturur.

İlyas, peygamberliğini ilan edince baş halifesi Baba İshak da Adıyaman taraflarında harekete geçmişti. Türkmenler bütün paralarını silaha yatırmış, elde edilecek ganimetin eşit olarak paylaştırılacağı sözünü almıştı. Bütün gayri memnun kesimler asilerle birlikteydi.

Baba İlyas, Amasya kalesinde kuşatıldı.

Kefersud, Adıyaman, Gerger, Kahta, Baba İshak’ın eline geçti Kefersud, Adıyaman, Gerger, Kahta, Baba İshak’ın eline geçti. Onlara katılmayan veya Baba İlyas’ın peygamberliğini kabul etmeyenler katledildi. Her yer yağmalanıyordu. Bu çapuldan yararlanmak isteyenlerin katılımıyla asilerin sayısı her geçen gün artıyordu.

Malatya Valisi Muzafferiddün Alişir, topladığı kuvvetlerle asilerin karşısına çıktıysa da yenilerek Malatya’ya çekildi. İshak’ın amacı Amasya’ya gidip Baba İlyas’ı kurtarmaktı. Malatya’da ikinci kez kazanan Baba İshak ve yandaşları şehri yağmalayıp Sivas üzerine yürüdü.

Sivas’ta karşılaştıkları kuvvetleri mağlup eden asiler yeni katılımlarla Amasya üzerine gittiler.

Keyhüsrev, Konya’yı terk edip Beyşehir Gölü’nde bulunan Kubadabad’a kaçtı. Asilerin üzerine Mübarizüddin Armağanşah gönderildi.

Armağanşah, Baba İlyas’ı ele geçirdi ve rivayete göre idam ederek surlarda sallandırdı. Armağanşah, onu parçalara ayırarak sıradan bir insan olduğunu kanıtlamak istedi.

Amasya’ya gelen Baba İshak ve adamları İlyas’ın öldürüldüğünü haber alınca Baba Resulallah nidalarıyla Selçuklu ordusuna saldırdılar. Onlar İlyas’ın ölmediğini meleklerden oluşan bir yardım kuvveti getirmek için tanrı katına çıktığını söylüyordu.

Armağanşah’ı mağlup edip öldüren asiler, Konya’ya yürümeye karar verdi.

Keyhüsrev, Erzurum’da sınırı korumakla görevli askerleri yardıma çağırdı.

Kayseri’de yapılan savaşı yine Babailer kazandı.

Kırşehir yakınlarında Malya Ovası’nda yeni bir çatışma yaşandı Kırşehir yakınlarında Malya Ovası’nda yeni bir çatışma yaşandı. Bu savaş öncesi Selçuklu askeri Babailerle savaşmak istemiyordu. Baba İshak’ın manevi kudreti ve Türkmenlerin gözü pek savaşçılığı onları etkilemişti.

Emir Necmeddin ön safa paralı Frank ve Gürcü askerlerini yerleştirdi Emir Necmeddin ön safa paralı Frank ve Gürcü askerlerini yerleştirdi. Hıristiyan askerler bile savaşırken sürekli haç çıkarıyordu. Kanlı savaşı Selçuklu ordusu kazandı ve Baba İshak dahil tüm asiler öldürüldü.

Bu isyan devleti sarstı Bu isyan devleti sarstı. Anadolu’ya saldırmaya cesaret edemeyen Moğollar saldırmaya başladı. Bir anlamda Babailer isyanı, Anadolu’nun kapılarını Moğollara açmış oldu.

Dışarıdan azametli görünmesine rağmen Selçuklu Devleti’nin ne kadar zayıf düştüğü görüldü. İsyan sırasında 12 Selçuklu ordusu mağlup edilmiştir.

KÖSEDAĞ SAVAŞI 1243

Babailer isyanı devletin gücünü sarsmıştı Babailer isyanı devletin gücünü sarsmıştı. Ancak bundan Moğollar dışında yararlanabilecek bir komşu devlet yoktu.

Moğollar, Alâeddin Keykûbâd’a ve Selçuklu devletinin kudretine gösterdikleri saygıyı Keyhüsrev zamanında da gösterdiler. Bu sırada başka yerlerde meşgul olan Moğollar, Orta Avrupa ve Güney Rusya’yı tahrip ediyorlardı.

İran, Gürcistan ve Irak’ı istila eden Moğollar Türkiye hududuna dayanmışlardı. Selçuklu gücü onları Anadolu’yu istiladan vazgeçiriyordu.

Babailer isyanı onlara Selçuklu gücünün hiçte korktukları büyüklükte olmadığını gösterdi. Keyhüsrev’in zayıf karakteri ve eğlenceye düşkünlüğünü de memnuniyetle öğrenen Moğollar Selçuklu ülkesine saldırdılar.

İlk saldırılar karşısında Erzurum’a yığılan asker Moğolları korkuttu ve geri adım atmalarını sağladı. Fakat çok geçmeden bu asker isyan dolayısıyla iç kısımlara çekilince Moğollara yeniden cesaret geldi ve saldırılara başladılar.

Moğol orduları komutanı Baycu Noyan, Ermeni ve Gürcülerce de desteklenen ordusuyla 1242 sonbaharında Erzurum’u kuşattı.

Erzurum Valisi Şerefeddin Duvinî, Moğollarla gizlice haberleşti ve kendisine dokunulmaması kaydıyla Moğol askerinin burçlardan çıkmasını sağladı.

Erzurum tahrip edildi. Şehir yağmalandı, yakıldı ve surlar yıkıldı Erzurum tahrip edildi. Şehir yağmalandı, yakıldı ve surlar yıkıldı. Moğollar alınan esir ve ganimetlerle beraber Mugan’a döndüler.

Moğolların Mugan’a çekilmesi Selçuklulara hazırlanma fırsatı verdi.

Selçuklular, vassalı olan komşu Müslüman ve Hıristiyan hükümdarlara elçiler gönderilip yardım istedi. Moğol tehlikesinin müşterek bulunduğu ve Selçukluların mağlup olduğu taktirde sıranın kendilerine geleceği uyarısında bulunuldu.

Saltanat naibi Şemseddin İsfahanî, milyonlarca altın ve gümüş para ile Eyyubi meliklerine gitti. İsfahanî, o kadar para ve çeşitli vaadlere rağmen sadece Halep’ten 2.000 asker alarak 1243 haziranında Sivas’a döndü.

Ermenilere de hesapsız para gönderildi ve anlaşmalarla mükellef oldukları askerden başka 3.000 asker daha göndermeleri istendi. Fakat Ermeni askeri ancak Moğollar Kayseri’yi kuşatırken geldi ki, o zaman iş işten geçmişti.

Selçuklulara tabi olan İznik ve Trabzon Rumlarının asker gönderdiğine dair herhangi bir ibare kayıtlarda yoktur.

Gıyaseddin Keyhüsrev’in kışın hazırladığı ordusu Kayseri’den Sivas’a doğru ilerlerken yaklaşık 70.000 kişiden oluşuyordu. Sivas’a yaklaştıklarında Halep askeri de gelip katıldı.

Başka katılımlarla asker sayısı 80. 000’i buldu Başka katılımlarla asker sayısı 80.000’i buldu. Keyhüsrev, Sivas’ta boş yere Eyyubi ve Ermeni askerini bekledi.

Selçuklu ordusu Sivas’ta beklerken Baycu Noyan idaresindeki Moğol ordusunun da harekete geçti. Akıllı ve tecrübeli devlet adamları ordunun silah ve erzakla dolu olan Sivas’ta kalmasını, orada tertibat alıp yorgun düşen düşmana karşı savaşa çıkılmasını ileri sürdüler.

Nizameddin Suhrâb ve sultanın muhafız kumandanı (Visak-başı) gibi tecrübesiz ve savaş görmemiş kimseler bu görüşe karşı çıktı:

Erzincan ve havalisi Moğol kılıçlarına yem oluyor, biz hala Sivas’tan bir menzil ileri gidemiyor, tüccar ve esnaf gibi şehirde oturuyoruz. Korku ve çeşitli bahanelerle burada vakit geçiriyoruz, esasında Moğolları Nahcıvan’da, Tebriz’de karşılamalıyız.

Selçuklu ordusu Sivas’tan hareket ettiğinde Moğollar da Erzincan’ı geçmişti. Selçuklu kuvvetleri tarihi kervan yolunu takip ederek Zara ve Suşehri arasındaki Kösedağ denilen mevkiye vardığında, Moğollar da hemen yakınlara ulaşmışlardı.

1230 yılında yılında yapılan savaşla mevki itibariyle benzerlik var farklı olan hükümdar.

Moğollardan önce Kösedağ’a gelen Selçuklu askeri müdafaası sağlam, düşmanın geçmesine ve tecavüzüne imkân vermeyen bir mevkiye yerleşmişti. Otlak ve su açısından da burası zengindi. Fakat Sultanın yakınında bulunan Nizameddin Suhrâb ve diğerleri düşmanın yaklaştığını, bir an önce saldırıya geçilmesi gerektiğini söylüyorlardı.

Vezir Mühezzibüddin Ali ve diğer tecrübeli devlet adamları ise bulundukları konumun üstünlüklerinden ve Sis’ten 3.000 askerin yardım için yola çıktığını söyleyerek sebat edilmesini tavsiye ediyorlardı

Sultan’ın huzurunda sert tartışmalar yaşandı.

Akil adamlar devletin ve memleketin kaderi üzerinde sabaha kadar gözyaşı döküp dualar ederken, Sultan, cahil ve küstah maiyeti ile geceyi içki içerek ve eğlence ile geçirdi.

“Allah onlarla olsa dahi Tatarları mağlup ederim” Suhrab: “Allah onlarla olsa dahi Tatarları mağlup ederim”

20.000 kişilik Selçuklu öncüleri saldırıya geçti. Sahte ricat

Öncüler yenildi, Panik Sultan ailesini ve ağırlıkları Tokat’a gönderdi.

Sultan, önce Tokat’a ardından Konya’ya gitti.

Selçuklu askeri sultanın gitmiş olduğunu görünce firar etmeye başladılar. Biraz sonra Moğollar, Selçuklu ordugâhına yaklaştıklarında tek bir asker dahi göremediler.

Bu bir oyun mu?

3 Temmuz 1243 günü Kösedağ’da Selçuklular utanç verici bir yenilgi aldılar. Moğollar 300 deve yükü altın, 3000 hayvan yükü değerli eşya, sultanın otağı, hayvanlarla meşgul olan sultanın aslan, pars ve başka vahşi hayvanları Tatarların eline geçti.

Selçuklular düzenli geri çekilme de yapamadıklarından bozgunun tesiri çok daha yıkıcı olmuştur. Kaynakların belirttiğine göre geceyi içki içerek geçiren sultan savaş başladığında sarhoştu.

Yenilgide Sadeddin Köpek’in dirayetli devlet adamlarını ortadan kaldırmış olmasının payı büyüktür.

Baycu Noyan Sivas’ta.

Sivas Kadısı Necmeddin

Moğol askeri Sivas’ı üç gün yağmaladı, önemli bir askeri üs olan Sivas’taki bütün muharebe aletleri yakıldı ve surların bir kısmı tahrip edildi.

Kayseri Kuşatması

Şehrin tüm zenginlikleri yağmalandı, halk ve asker kılıçtan geçirildi Şehrin tüm zenginlikleri yağmalandı, halk ve asker kılıçtan geçirildi. Kayseri, tarihinin en büyük felaketine uğramıştır. Sadece genç erkek ve kadınlar esir edilerek götürüldü. Moğollar dönüşte Erzincan’ı da tahrip edip yağmaladılar.

Zenginler Suriye’ye kaçıyor.

Yollar insanlarla doluydu. Herkes güvenli yerlere kaçıyordu Yollar insanlarla doluydu. Herkes güvenli yerlere kaçıyordu. Kaçanlar arasında bizzat Gıyaseddin Keyhüsrev de bulunuyordu. Antalya’ya giden Sultan, kendisini burada da güvende hissetmeyince Batı Anadolu’ya doğru gitti.

Sultanın anası, kızı ve cariyeleri de Ermeni kralına sığınmışlardı Sultanın anası, kızı ve cariyeleri de Ermeni kralına sığınmışlardı. Fakat Ermeniler, Moğollara yaranmak için bunları götürüp onlara teslim ettiler.

Baycu’nun çekilmesinden sonra Amasya’da buluna Vezir Mühezzibüddin Ali, şehrin kadısını yanına alarak Baycu ile görüşmeye gitti

M. Ali, Mugan’da Baycu ile görüştü M. Ali, Mugan’da Baycu ile görüştü. Vakur ve siyasi bir dil kullanan Selçuklu veziri, savaş sırasında çok az Selçuklu askerinin öldüğünü, Anadolu’da dağınık vaziyette 100.000’den fazla asker bulunduğunu söyledi.

Anlaşma - 360.000 dirhem gümüş para, - 10.000 koyun, - 1000 sığır. - 1000 deve verilecek.

Mühezzibüddin Ali, anlaşmayı yaptıktan sonra Konya’ya döndüğünde adeta bayram edildi. Vezire sayısız hediye ve ikramlar, iktalar verildi. Fakat bu şahsiyetli vezir, maaşı dışında hiçbir hediyeyi kabul etmedi.

Baycu ile yapılan anlaşma bir rahatlık getirmişti Baycu ile yapılan anlaşma bir rahatlık getirmişti. Fakat neticede bir Moğol kumandanı ile yapılan bir sözleşmeden öte bir şey değildi. Bunun bir Moğol hanı ile teyid etmek gerekiyordu.

Saltanat Naibi Şemseddin İsfahani, Amasya Kadısı Fahreddin, tercüman Mecdeddin Muhammed (İbn Bibi’nin babası) Batu Han’a gönderildi.

Baycu ile yapılan anlaşma onaylandı.

Ermeniler üzerine sefer

1246, 25 yaşındaki Sultan öldü.