FONLARIN FONU MODELİ’NİN BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNDE UYGULANMASI VAKIF EMEKLİLİK A.Ş. 23 KASIM 2015

Fonların Fonu Nedir? Üst fon şeklinde tasarlanan Fonların Fonu modeli, bir yatırım fonunun hisse senedi, bono/tahvil veya diğer menkul kıymetler yerine diğer yatırım fonlarına yatırım yaptığı bir yatırım stratejisidir. Bakanlar Kurulu kararıyla tanımlanan üst fon, tam mükellef sermaye şirketlerine finansman sağlamak amacıyla kurulan tüzel kişi ve girişim sermayesi fonları ile ortak yatırım fonlarına kaynak sağlayan, tüzel kişiliği olan veya olmayan yapıları ifade etmektedir. Üst fon, doğrudan yatırım yapmak yerine, diğer yatırım fonlarından bir portföy oluşturarak bu portföyü yöneten ve bunu yatırım stratejisi olarak benimseyen bir yatırım fonudur.

Ülkemizdeki Kamu Destekli Fonların Fonu Modeli Üst Fonlara Kaynak Aktarımına ilişkin genel esas ve usulleri belirleyen Bakanlar Kurulu Kararı 14/3/2014 tarihli ve 28941 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Erken aşama şirketlerin fonlama ihtiyacı dikkate alındığında, yatırımcılar tarafından kurulacak olan bir üst fona (fonların fonu), Hazine Müsteşarlığı tarafından kaynak aktarımına ilişkin hususlar Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile Hazine Müsteşarlığı tarafından herhangi bir fon kurulmamaktadır. Hazine Müsteşarlığı, üst fon kurucuların tekliflerini değerlendirerek, gerekli şartları taşıyan fon kurucularının tekliflerini uygun görmesi durumunda; imzalanacak bir protokolle birlikte kurulacak bir üst fona taahhüt edilen toplam fon tutarın %70’ine kadar Hazine Müsteşarlığı tarafından kaynak aktarılabilecektir.

Ülkemizdeki Kamu Destekli Fonların Fonu Modeli’nin Avantajları Getirilen bu düzenleme girişimcilerin finansmana erişimi kolaylaştırılarak Türkiye’de girişim sermayesi sektörünün gelişmesine önemli katkılar sağlanacaktır. Bireysel katılım yatırımcılarından başlamak üzere girişimcilere sağlanan finansman zincirinin önemli bir halkası olan girişim sermayesi fonlarına kamu kaynakları aktarılarak erken ve büyüme aşamasındaki yenilikçi girişimlerin finansman ihtiyaçlarının karşılanması söz konusu olacaktır. Ayrıca, kurulacak üst fon ve alt fonlar yapıları ile sektör, girişimcilere bilgi ve tecrübe paylaşımı ile yol gösterecek profesyonel yapılara kavuşmuş olacaktır. Fonların Fonu modelinde, profesyonel bir fon yöneticisinin yönettiği fonlara yatırım yapılması sağlanmaktadır. Dolayısıyla bu model çoklu yönetim stratejisinin uygulandığı bir model ve bu model sayesinde yatırımcılara; Yatırımı çeşitlendirme imkanı, Riski çeşitlendirme ve minimize etme, Çeşitlendirme sayesinde elde edilen daha düşük volatilite sonucu daha stabil getiri sağlanacaktır.

Ülkemizdeki Fonların Fonu Modeli’nin İşleyişi Yatırımcılar tarafından bir üst fon kurulur Gerekli şartları taşıyan fon kurucularının üst fonuna Hazine %70’e kadar kaynak aktarır Müsteşarlığın kaynak sağladığı bir üst fon, bir girişim sermayesi fonuna, üst fona taahhüt edilen toplam kaynağın %20’sine kadar taahhütte bulunabilir Üst fon, girişim sermayesi fonlarına yatırım yapar Kamu kaynağı girişim sermayesi fonlarına aktarılmış ve finansmana ulaşım kolaylığı sağlanmış olacaktır

Dünyada Fonların Fonu Modeli Fonların fonu dünyada ilk defa 1962 yılında Bernie Cornfield tarafından uygulanmıştır. Dünyada en yaygın görülen fonların fonu uygulamaları; ‘yatırım fonu’, ‘girişim sermayesi’ ve ‘hedge fon’ fonların fonudur. İki çeşit fonların fonu bulunur. Sınırlandırılmış fonların fonu sadece fonu yöneten şirketin diğer fonlarına yatırım yaparken, sınırlandırılmamış fonların fonu ise diğer tüm fonlara yatırım yapabilir. Dünyadaki tüm girişim sermayesi fonlarının hacimce %14’ü fonların fonu yatırım stratejisiyle yönetilmektedir. Konuya ilişkin fonların fonu yapısının en kapsamlı örneklerinden biri olan Yeni Zelanda için detaylar bir sonraki slaytta ayrıca paylaşılmıştır.

Dünyada Fonların Fonu Modeli - Yeni Zelanda Örneği 2002 yılında Yeni Zelanda hükümeti 73 milyon $ büyüklüğünde bir fonların fonu programı başlattı. Programın amacı teknoloji şirketlerine finansman sağlamak ve Yeni Zelanda girişim sermayesi sektörünü canlandırmaktı. Kurulan Yeni Zelanda Girişim Sermayesi Fonu (NZVIF) toplamda 7 adet girişim sermayesi fonuna yatırım yaptı, bu fonlar ise toplamda 51 adet şirkete yatırım yaptı. Benzer şekilde İsrail’de 1992 yılında 100 milyon $ büyüklükle kurulan YOZMA fonunun büyüklüğü günümüzde 2,9 milyar $’ı aşmıştır.

Dünyada Fonların Fonu Modeli - Yeni Zelanda Örneği

Fonların Fonu Modelinin Bireysel Emeklilik Sisteminde Uygulanması Emeklilik Yatırım Fonlarının Kurulu ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik'in "Fon sepeti emeklilik yatırım fonlarına ilişkin özel hükümler" ile ilgili 24. maddesi şu şekilde değiştirilebilir: "Fon sepeti emeklilik yatırım fonu, portföyünün en az %80’i yatırım fonlarının, emeklilik yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan emeklilik yatırım fonunu ifade eder." Bu değişimle birlikte fon sepeti emeklilik yatırım fonu diğer emeklilik yatırım fonlarına da yatırım yapabilecektir. Ayrıca örneğin kurulacak bir TEKNOLOJİ EMEKLİLİK FONU’na fon sepeti fonu uygulamasıyla diğer emeklilik fonlarının da yatırım yapması imkânının önü açılacaktır. Bu meyanda, bir banka veya bir emeklilik şirketi Hazine Müsteşarlığının da desteğiyle bir üst fon oluşturabilir. Bu üst fona Hazineyle birlikte Bireysel Emeklilik fonları da yatırım yapabilir, böylece kaynak toplanmış olacaktır. Toplanan kaynak (fon) da kamu otoritesinin teşvik etmek isteyeceği alanlardaki şirket ya da girişimciler için kullanılabilir.

Fonların Fonu Modelinin Bireysel Emeklilik Sisteminde İşleyişi ve Uygulamanın Sağlayacağı Avantajlar Bir banka veya Emeklilik Şirketi bir üst fon kurar. Kurulan üst fona Hazine Müsteşarlığı, belirlenecek bir orana kadar kaynak desteği sağlar Bu fona aynı zamanda kurucu ile birlikte diğer emeklilik şirketleri de yatırım yapar. Toplanan kaynak (fon) kamunun belirleyeceği bir alana yatırım vasıtasıyla aktarılır. Fonların fonu modelinin Bireysel Emeklilik Sisteminde uygulanması, yatırımcılar açısından riski çeşitlendirme ve minimize etme, daha düşük volatilite ve stabil getiri ile yatırımlarını çeşitlendirme imkanı sağlayacaktır. Bunun yanı sıra; BES katılımcıları için farklı bir yatırım alternatifi, Kamu otoritesinin teşvik etmek isteyeceği alanlar için fon ve bu alanlara kolay finansman erişimi, Nihayetinde ülke ekonomisi için yerli kaynak sağlanacaktır.

Bilgi Notu Dünya’da ve Türkiye’de Emeklilik Fonu Yatırım Trendi ve Varlık Dağılımları Dünyadaki tüm emeklilik fonlarının büyük kısmını oluşturan en büyük 13 emeklilik pazarının fon dağılımına baktığımızda, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında tahvil ve bono ağırlığının çoğu ülkede azaldığını ve buradan çıkan fonların hisse senedi piyasasına kaydığını görmekteyiz. Dünyadaki tüm emeklilik fonlarındaki hisse senedi oranı düzenli olarak artarak, 2011’deki %40,3’ten, 2012 yılında önce %47’ye, 2013’te ise %52’ye kademeli olarak artış göstermiş durumda. Diğer yandan 2013 yılsonunda tüm emeklilik fonlarındaki tahvil ve bono ağırlığı %29, nakit ağırlığı %1, diğer yatırım araçlarının ağırlığı ise %18 seviyesinde bulunuyor.

Bilgi Notu Dünya’da ve Türkiye’de Emeklilik Fonu Yatırım Trendi ve Varlık Dağılımları Dünyada görülen trendin bir benzeri, biraz dalgalı bir seyir görülmesine rağmen genel olarak ülkemizde de görülmekte. 2011 yılsonunda %12 olan BES fonlarındaki hisse senedi oranı, 2012 yılsonunda %16’ya kadar yükselmişti.2013 yılsonunda ise BES fonlarındaki hisse senedi oranı %14 olarak gerçekleşti. SPK’nın yayınladığı son verilere göre 2014 yılının ilk çeyreği sonunda tüm BES fonlarındaki hisse senedi oranı %13,5 seviyesinde bulunuyor. Dünya ülkeleri ortalamasının %52 olduğunu hesaba katarsak, ülkemizdeki BES fonlarındaki hisse senedi oranının hala düşük seviyelerde kaldığını görebiliriz. Ülkemizdeki bireysel emeklilik fonları içindeki Kamu Borçlanma Araçları oranı %58, Ters Repo %7 ve diğer yatırım araçlarının oranı ise %19 düzeyinde bulunuyor.

Teknoloji Emeklilik Fonu Bilgi Notu Teknoloji Emeklilik Fonu Emeklilik Fon sektörünün gelişmesine paralel her geçen gün katılımcılardan/katılımcı adaylarından yeni fon türleri talepleri gelmektedir. Dünyadaki örneklerini incelediğimizde, Emeklilik fon sektöründe sektörel fonların da olduğunu görmekteyiz. Ülkemizde ise hali hazırda Allianz Yaşam Emeklilik şirketinin “Uluslararası Teknoloji Hisse Senedi EYF” adı altında kurulmuş bir fonu bulunmaktadır. Fonun yatırım stratejisi genel olarak şu şekildedir: “Fon portföyünün en az %80’ini yabancı teknoloji ortaklık paylarına yatıran, faiz geliri ve ağırlıklı olarak temettü geliri elde etmeyi hedefleyen fondur. Uluslararası Teknoloji Hisse Senedi Fonu, katkı paylarını yabancı para ve sermaye piyasası araçlarına yatırmak isteyen katılımcılar için kurulmuş bir fondur. Yurtdışı piyasalarda yapılan yatırımların riskini minimize etmek amacıyla, en az %80 oranında NASDAQ Composite endeksinde yer alan reytingi yüksek yabancı teknoloji şirketlerin ortaklık paylarına ve piyasa şartları doğrultusunda %0-%20 aralığında BİST-100 Endeksindeki ortaklık payları ile yatırım bandında belirlenen menkul kıymetlere yatırım yapılmaktadır. Yatırım yapılan menkul kıymetlerin yüksek likiditeye sahip olmasına dikkat edilmektedir. Fon portföyüne alınan yabancı teknoloji ortaklık payları NASDAQ Composite endeksine dahil ortaklık payları arasından seçilecektir.”

Bilgi Notu Teknoloji Emeklilik Fonu’nun Sisteme Katkısı Bu fonun benzerinin Türkiye’de teknoloji sektörünün gelişmesine katkıda bulunmak ve katılımcılara alternatif fon türü sunmak amacıyla “Türkiye Teknoloji EYF” fonunun kurulması son derece faydalı olacaktır. Ancak söz konusu fonun esnek fon şemsiyesi altında kurulması fonun sadece teknoloji şirketlerinin hisse senetlerine değil, aynı zamanda borçlanma araçları ihraçlarına da iştirak etmesine imkan tanıyacaktır. Katılımcı açısından faydası ise alternatif yatırım araçlarını içerdiğinden riskin minimize edilmesine olanak sağlayacaktır. Türkiye’de hali hazırdaki teknoloji şirketlerinin borçlanma araçları ihraçlarına da bu tür fonlar özelliği gereği katılım gösterebileceğinden teknoloji şirketlerinin borçlanma ihracı imkanını da kolaylaştıracaktır.

Bilgi Notu Fon Sepeti Fonu (Fund of Funds) Uygulaması’nın Teknoloji Emeklilik Fonuna Katkısı 13/03/2013 tarihli resmi gazetede yayımlanan “Emeklilik Yatırım Fonlarının Kuruluş ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmeliğinin” 24. Maddesinde bulunan fon sepeti EYF’lerine ilişkin özel hükümlerde, “portföyünün en az %80’ini yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan emeklilik yatırım fonunu ifade eder” ibaresi geçmektedir. Bu ifadenin emeklilik yatırım fonlarının katılma paylarına da yatırım yapılmasını içerek şekilde olması halinde kurulacak bir TEKNOLOJİ EMEKLİLİK FONU’na fon sepeti fonu uygulamasıyla diğer emeklilik fonlarının da yatırım yapması imkanının önü açılacaktır.

TEŞEKKÜRLER.