AMERİKA-YENİ DÜNYA Eski dünyaya göre uygarlık gelişimi farklıdır.

KÜLTÜR Doğa ve insanları tanrılar yönetiyor Yapılar hem dinsel törenler için hem de günlük işler için kullanılıyor Tanrılar belli bir yerde var olurlar Top oyunu

AMERİKA Kuzey Amerika Mezo-amerika Bu bölgede ki kültürel yapılar 3 ana zaman aralığında incelenmektedir: 1. Klasik öncesi MÖ2000-MS 200 2. Klasik MS 200-MS 900 3. Klasik sonrası MS 900- MS 1500 Güney Amerika

KUZEY AMERİKA Amerika’nın diğer bölümlerine göre daha ilkel kalmasının nedenleri Tarım yapılabilecek uygun bitkiler olmaması Evcilleştirilebilir hayvan olmaması Zıt yaşam süren topluluklar olmaması (çoban-çiftçi) TOPLULUKLARI UYGAR TOPLUMA GEÇMEYE ZORLAYAN KOŞULLAR OLUŞMAMAIŞTIR.

KUZEY AMERİKA Anıtsal mimaride kesik uçlu toprak piramitler önemlidir. Bunlar genelde törensel meydanların çevresinde yada belli bir bölgede toplu halde bulunurlar. Piramitlerin dış yüzeyi ayrıca başka bir madde ile kaplanmaz. Çok büyük ve basit bir geometriye sahip olan piramitlerde teras veya çıkmalar vardır. Genelde dikdörtgen veya kare planlı olmalarına rağmen arada dairesel formda olanları da inşa edilmiştir. Bazılarında yılan ve totem figürleri bulunmaktadır. Cahokia, Kuzey Amerika

Mezo-Amerika 1. Klasik öncesi MÖ2000-MS 200 OLMEK 2. Klasik MS 200-MS 900 MAYA 3. Klasik sonrası MS 900- MS 1500 AZTEK

MEZO-AMERİKA Burada oluşan anıtsal,törensel mimarlıkta belli bir modelin farklı yerlerde ve zamanlarda küçük değişikliklere uğradığını ama genelinde aynı özelliklere sahip olduğunu görmekteyiz. Genel olarak temel ile (substructure) gövde (superstructure) arasındaki farklılıklar üstüne kurulu bir mimari anlayışa sahiptir.

En önemli mimari özellikleri tonoz biçimli tapınaklar yapmalarıdır. Bu yapılarda tonozu belli etmek için tapınakların dış kısmında yatay bantlar geçmişlerdir. Bu alana üst bölge denmektedir. Bu bölge ayrıca tek süslenen yerdir. Taşın üstünde oyulmuş ve renklendirilmiş figürler bulunmaktadır. Bu tapınakların temel bölümüde sembolik özellikler içermektedir. Burada 3 boyutlu ve algılanabilir bedenler bulunmaktadır. Bu bedenler bir sebepten dolayı standartlaştırılmıştır. (stel) Tapınaklar 6 bölümden oluşur. 1.basal-platform: temel platform 2. piramit 3. supplementary-platform: ilave platform 4. bina platformu 5. bina 6. roof-comb: çatı kısmı

İlk dönemlerde yapılan tapınaklarda temel bölümünde uçları yuvarlatılmış kare kesme taşlar kullanılmıştır. Bunun aksine tonozlu gövde bölümünde keskin bitişli daha küçük taşlar kullanılarak tam bir zıtlık sağlanmıştır.

OLMEK San Lorenzo Yerleşimi Yapay bir platform üstüne kuruludur. Bazalt taş sütunlar tapınak ya da kamu yapılarını taşır. Kırmızı toprak sıvalı yapılar seçkin kişilerin konutlarıdır.

OLMEK Dev boyutlu insan başları Yönetici Top oyuncusu Din görevlisi Ataları

OLMEK La Venta Tapınak Kenti Dinsel bir odaktır.

MAYA MEDENİYETİ Medeniyet kurmaya elverişli topraklar değil. Maya uygarlığı özellikle astronomi, mimarlık,matematik, heykel ve hiyeroglif yazı gibi birçok alanda ilerlemişlerdir. Çok karmaşık bir takvim sistemleri vardır. El sanatlarında da ileri bir sevidelerdir, boyalı çömlekler ve pamuklu dokumalar yapmışlardır. En önemli mimari özellikleri tonoz ve kemer kullanmalarıdır.

TEOTIHUACAN YERLEŞİMİ Maya Medeniyetinin temelleri burada atılmıştır. 20 km2’ye yayılmış 2600 büyük yapı bulunan yüz bin kişilik bir şehirdir.

Güneş ve Ay Tapınakları Bu kentin ve devletin gücü, bölgenin tarihinde en büyük tekli yapısı olan Güneş Piramidinin yapımında ortaya konmuştur. Yüksekliği 70 metreyi bulan, tabanının bir kıyısı 250 metre olan bu piramidin üzerinde merdivenle çıkılan bir tapınak vardır. Piramidi oluşturan teraslı platform ise, altındaki 3 metre yüksekliğinde bir kıyısı, 400 metre yüksekliğindeki başka bir platforma dayanmaktadır. Bu en büyük Mısır Piramidinden de büyük bir yapıdır.

TİKAL Maya Medeniyeti’nin klasik döneminin başkentidir. Piramit Tapınakları önceleri küçük ve süssüzdür. Klasik öncesi dönemde zamanla daha yoğun biçimde taş kabartmalarla ve sıva kabartmalarla donatılırken boyutları da büyümüştür. Klasik dönem yapıları daha küçük olmakla birlikte nitelik ve nicelik bakımından daha gelişmiştir. Tikal kenti 8. yyda bir piramitler kenti görüntüsündedir.

Tapınak I, Tikal Büyük Jaguar Tapınağı 800 yıldan fazla hemen hemen aynı şekilde birçok yerde tapınaklar inşa edilmiştir. Tapınakların yüzeylerine teraslar, merdivenler, girinti-çıkıntılar, heykelsel platformlar eklenmiştir. Farklı yerlerdeki tapınaklardaki değişiklikler sadece bu öğelerin farklı şekillerde kullanılması ile oluşmuştur. Apronun şekli tapınak cephelerinin genel karakteristiğini belirlemede önemli bir etkendir. Ayrıca merdivende yüzeydeki girinti ve çıkıntılarla birlikte düşünülmüştür.

Tapınak I, Tikal

Temel genelde bölgenin topografik özelliklerine uygun şekilde inşa edilir. Bu anlamda yer ile tapınak hem gerçek anlamda hem de mecazi anlamda bir bütün halindedir. Genelde kagir yapılar sıvandıktan sonra kırmızı yada kirli beyaza boyanır. Tapınaktaki sıva şekli heryerde aynı şekilde, özellikle ön cephe açıklıklarında devam edmektedir. Süreklilik ve bütünlük sağlayarak toprağın içinden çıkmış yekpare bir parça gibi durmaktadır. Cilali yansıtıcı yüzeyler çok güçlü parlayan güneşle daha da parlak ve görkemli görülmekte, tütsü dumanı ve kurban edilenlerin kan kokusu ile bu alanda çok güçlü dini bir etki yaratılmaktadır.

Kuzey Akrepolis, Tikal Ne olursa olsun temel her zaman en büyük ve görkemli olan kısımdır. Zamanla temel kısım küçültüldü ve gövdeye daha fazla önem verilmeye başlandı. Eski örneklere göre temelinin ve gövdesinin ön ve arka kısımlarında değişimler oldu. Çatıda arka kısım yükseltildi ve bu bölüme temsili ve dini semboller kazındı.

Dini törenlere çok sayısa insanın katılması nedeniyle tören meydanı ve bu meydana gelen büyük toprak yollar vardır. Temel bölümü çok yüksek olan bu tapınakta gövde bölümü temele oranla çok küçük kalmıştır. Kagir yapılar daha özenli ve dikkatli inşa edilmeye başlandı bu da duvarların düz çıkmasına ve dik açılı birleşme noktaları oluşmasını sağlamıştır. Duvarlardaki sıva kalınlığının bile her yerde aynı olmasına çalışıldı. Ne kadar düzelse de isteyerek gövde ile temel arasındaki yapısal farkın korunmasına çalışılmıştır. Tapınakta önemli bir eleman olan merdivende zamanla tamamen çıkıntı kısım üzerinde oluşmaya başladı. Zamanla ilk örneklerine göre daha kalın duvarlar, daha yüksek tonozlar ve daha dar odalar oluşmuştur. Bu dönemde teras çıkıntıları azaltı. Merdivende basamak sayısı azaldı ve genişledi. Costillo, Chichen İtza

AZTEKLER Klasik sonrası dönemin sonlarında çift gövdeli tapınaklar inşa etmişlerdir. Çift gövdeli demek 2 farklı tanrı demektir fakat aynı temele inerler. Her bir gövdeye çıkan 2 adet merdiven bulunur. Aztekler tonoz kullanmamışlardır. Tapınağın tepesindeki elemanlar ve çatı çıkmaları dini sembollerle süslenmiştir ve genelde ahşaptandır. Toprakları verimsiz olduğu için yüzer tarlalar yapmışlardır. Başkenti : Tenochtitlan

TENOCHTITLAN Izgara planlı şehir sarayı andıran büyük yapılarla kurulmuştur. Adanın ortasında piramit kesiti şeklinde yapay bir platform oluşturulmuştur. Üzerinde güneş tanrısına adanmış küp şeklinde bir tapınak vardır.

Törensel alanlarda mekanların tanımlanması için kullanılan stelalar, çok büyük, yekpare dikdörtgen taş anıtlardır. 150 metreye kadar ulaşabilen bu anıtlar 30 ton ağırlığında olabilmektedir. Genelde din adamı yada tanrının insanlaştırılmış hali resmedilmektedir.Ayrıca hiyeroglif yazılar bulunmaktadır. Genellikle ya tapınak bahçesinde yada tapınağın merdivenlerinin başlama noktasında taşıyıcı olarak görev görmektedir. STEL

GÜNEY AMERİKA Kentlileşme MÖ 3000’den başlayarak kentlileşmeyi sağlayan etkenler - Kamusal ambarların görünüşü - Büyük yapı takımları - Bölgeler arası alışveriş

Moche Yerleşkesi Kesilmiş taş, moloz veya yontulmamış taş kullanmışlardır. Dekoratif elemanlar içinse oyulmuş taşlar kadar biçimlendirilmiş stucco (mermer benzeri malzeme) kullanmışlardır. İlerleyen dönemlerde MÖ200-MS600 arasında büyük kerpiç platformlu tapınaklar yapmışlardır.

INKA MEDENİYETİ İnkalar o dönemde yapım yöntemleri bakımından en gelişmiş medeniyettir. Bina yapımında antropometrik verilere önem vermişlerdir. Ayrıca taş işçiliiği inanılamayacak derecede iyidir. Teknik, kabiliyet ve oyma ve duvar yapma teknikleri çok ileridir. Bunun yanında sosyal organizasyon, planlama ve mühendislik konularında da ileridirler. Nasıl bu kadar mükemmel bir şekilde şekillendirip duvar yaptıkları tam olarak bilinmemektedir. Varsayımlardan biri çok ağır ve titizlikle çalışıp, duvarın alt kısmından başlayarak dengede durabileceği şekilde üstü yapılmaktadır.

Saqsayman Hisarı 400mX200m’lik bir alana yayılan yapı en dikkat çeken nokta neredeyse tonlarca ağırlığa gelen taşların birbirleriyle bu kadar düzgün bir şekilde birleştirilmesidir. Günümüzde burası dini törenler için kullanılmaktadır.

AMERİKA KUZEY AMERİKA MEZO-AMERİKA GÜNEY AMERİKA MÖ1500 ilk yerleşimler Klasik öncesi dönemMÖ2000-MS20 MÖ8000 anıtsal yapıların inşası başladı. MÖ5000 yerleşik düzen Klasik dönem MS200-MS900 MÖ200’de ilk şehirlerin kuruldu. Erken Klasik MS200-MS600 Geç KlasikMS600-MS900 Klasik Sonrası MS900-MS1500 Cahokia MAYA Medeniyeti İNKA Medeniyeti AZTEK Medeniyeti