Nakil Hastalarında Enfeksiyonlardan Korunma Dr. Şükran Köse Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Haziran 2014, Mardin

Doku Ve Organ Nakli Nedir ? Organ nakli vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesidir Günümüzde birçok kronik organ hastalıklarında uygulanan geçerli ve ileri bir tedavi yöntemidir

21. yüzyıl(yy) ve Organ Nakli Organ nakli son 30 yıllık dönem içinde: Son dönem kalp, böbrek, akciğer ve karaciğer hastaları Aplastik anemi Lösemi Lenfoma ve bazı tümörlerde en pratik tedavi yöntemi haline gelmiştir

21. yy ve Organ Nakli Günümüzde, dünyada her yıl 40.000 transplantasyon gerçekleştirilmektedir Bir yıllık nakil edilen organın sağkalım oranı %90’ın üzerindedir

Organ-doku Bekleyen Hasta Sayısı (2013 yılı, Sağlık Bakanlığı verileri) Böbrek: 19.833 Karaciğer: 1. 919 Kalp, pankreas ve akciğer: 584 Toplam: 22.336 2012 yılında bağışlanan organ miktarı: 3.965 Bir milyon nüfus başına denk gelen kadavra verici sayısı 2011 yılında Avrupa ülkelerinde ortalama 25-35 civarında iken, Türkiye’de 4,5

Ülkemizde Nakledilebilen Doku ve Organlar BÖBREK KARACİĞER KALP KORNEA AKCİĞER İNCE BARSAK KEMİK İLİĞİ DERİ

Karaciğer Nakli İlk kez Thomas Starzl tarafından 1963 yılında A.B.D.’de gerçekleştirilmiştir Bugün karaciğer yetmezliğinin tek tedavi seçeneği haline gelmiştir 1990' lı yıllarda değişik ülkelerde pek çok yeni karaciğer nakil merkezi açılmıştır Gerçekleştirilen ameliyat sayısında hızlı bir artış gözlenmektedir

Karaciğer Nakli 1980 öncesinde karaciğer nakli sonrasında 1 yıllık sağ kalım % 50 iken bugün % 80-90’lara ulaşmıştır Geçmişte karaciğer transplantasyonu hastanın hayatını kurtarmak amacıyla yapılmaktadır Günümüzde karaciğer yetmezliğinin daha erken devresinde hayat kalitesini artırmak amacıyla uygulanmaktadır

KARACİĞER NAKLİNİN ŞEMATİK GÖSTERİMİ ÖNCE SONRA KARACİĞER NAKLİNİN ŞEMATİK GÖSTERİMİ

Organ Nakli-Riskler 1. Nakil edilen organın reddi 2. Fırsatçı enfeksiyonlar

Nakil Sonrası Bağışıklık Nakil sonrası ilk aylarda bağışıklık sistemi zayıflar Mikroorganizmaları öldürme fonksiyonları 100. günde geri kazanılır Tam olarak bağışıklık yanıtın tekrar kazanılabilmesi en az bir yıl gerektirir

Nakil Sonrası Bağışıklık Bağışıklık sistemimizin direnci azaldığı için enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ihtimalimiz artar Bağışıklık sistemini bastırıcı olarak alınan bazı ilaçlar böbreklere zarar verebilir Bazı ilaçlar da yüksek tansiyon, yüksek kolesterol gibi sorunları beraberinde getirir

Bağışıklık Sistemini Baskılayan İlaçların Etkisi • Bağışık yanıt hücrelerinin ürettiği koruyucu salgıların üretimini azaltır • Mikroorganizmanın tetiklediği hücresel savunma mekanizmasını hasarlar

Nakil Alıcılarında Enfeksiyon Riskini Belirleyen Faktörler Hastanın bulunduğu ortamda maruz kaldığı mikropların yoğunluğu (epidemiyolojik temas) Operasyon sırasında gelişen komplikasyonlar Bağışık baskılanmanın durumu

Nakil Alıcılarında Enfeksiyonlar Tüm organ nakillerinde uygulanan bağışıklığı baskılayan tedavi yöntemleri benzerdir Nakil alıcılarında görülen enfeksiyonlar da benzerdir ve zaman ilişkilidir

Bağışık Baskılayıcı Tedavi Enfeksiyon riski Organ reddi riski

Nakil Sonrası Gelişen Enfeksiyonların Kaynakları 1. Alıcının kendi enfeksiyonları 2. Verici organdan bulaşan enfeksiyonlar 3. Hastane kökenli enfeksiyonlar 4. Toplum kökenli enfeksiyonlar

Nakil Sonrası Gelişen Enfeksiyonlar Üç dönemde irdelenirler: A. Nakil öncesinde B. Nakil sırasında c. Nakil sonrasında

A. Nakil Öncesinde • Alıcıda var olan enfeksiyonlar irdelenmeli ve mümkünse transplantasyon öncesi tedavisi tamamlanmalıdır • Verici organdan bulaşabilecek enfeksiyonlar irdelenmelidir • Nakil sonrası gelişmesi önlenebilecek enfeksiyonlar için profilaksi (aşı ve kemoprofilaksi) uygulanmalıdır

B. Nakil Sırasında Nakil tipine uygun antibiyotik ile profilaksi uygulanmalıdır

C. Nakil Sonrasında • Enfeksiyon gelişiminin önlenmesi; riskli temastan kaçınma ve koruyucu antibiyotik kullanımı ile sağlanmalıdır Gelişen enfeksiyonların erken ve hızlı tanısının konularak, tanısı uygun ve yeterli tedavilerinin yapılması sağlanmalıdır

Enfeksiyonlardan Korunmak İçin Neler Yapmak Gerekir? Eller sık sık ve doğru şekilde yıkanmalı Vücut temizliği için günlük olarak duş alınmalı Vücutta her gün yara olup olmadığı yönünden kontrol edilmeli Belirli aralıklarla ağız temizliği yapılmalı

Doğru El Yıkama Önce su ile eller ıslatılır Ellere 3-5 ml sabun alınır En az 15 sn süre ile eller ovalanır Ellerin ve parmakların tüm yüzeyinin kaplanmış olmasına dikkat edilir Eller su ile durulanır ve tam olarak kurulanır

Eller suyla ıslatılır

Ellere 3-5ml sıvı sabun alınır

Avuç içi avuç içine alınarak ovalama hareketi tekrarlanır

Sağ avuç içine sol el sırtı gelecek şekilde yerleştirilir,ovalanarak beş kez tekrarlanır

Aynı hareket diğer el içinde beş kez tekrarlanır

Sağ ve sol el parmak ucu iç kısımları sol el avuç içine gelecek şekilde konur, ovalanır

Sağ ve sol el baş parmağı sol avuç içine alınarak rotasyonel olarak beş kez tekrarlanır

Eller iyice durulanır

Enfeksiyonlardan Korunmak İçin Neler Yapmak Gerekir? Yıkanamayan, dezenfekte edilemeyen malzemeler odada bulundurulmamalı Hastanelerde inşaat, yapım-onarımı yapılan yerlerden geçmek gerekir ise hastaneden temin edilebilecek N95 tipi maske kullanılmalı

Enfeksiyonlardan Korunmak İçin Neler Yapmak Gerekir? Oda temizliğinin her gün , toz kaldırmayacak şekilde (ıslak temizlik) yapılmasına dikkat edilmeli Köpek, kedi, kuş ve diğer hayvanlarla temasta dikkatli olunmalı Enfeksiyonu olan kişilerin ziyaretine kesinlikle izin verilmemeli Odada kuru veya taze çiçek, bitki bulundurulmamalıdır

Enfeksiyonlardan Korunmak İçin Neler Yapmak Gerekir? İyi pişmemiş veya az pişmiş etlerden, deniz ürünlerinden, yumurtadan uzak durulmalı Sebze ve meyveleri iyi yıkanmalı Yeterli ve dengeli beslenilmeli Çatal, kaşık, bıçak gibi özel kullanım araçları paylaşılmamalıdır

Nakil Hastalarında Beslenme Sağlıklı ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli Düzenli, ara öğünler oluşturarak yemek yenmelidir Az yağlı ve az karbonhidratlı gıdalar tercih edilmelidir

Beslenmede Bulunması Gerekenler Meyveler Sebzeler Taneli tahıllar ve ekmekler Az yağlı süt ve süt ürünleri ya da diğer kalsiyum kaynakları Yağsız etler, balık, kümes hayvanları ya da diğer protein kaynakları

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar Her gün tartılın Öğün aralarında kek ve bisküvi gibi şekerli abur cuburlardan kaçının Acıktığınızı hissettiğinizde uygun miktarda meyve ya da sebze (düşük kalorili) yiyin

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar Her gün yaklaşık iki litre sıvı almaya çalışın Vücudunuzdan atıkları atmaya yardım eder Şişe suyu, bitki çayları, az yağlı pastörize süt ve meyve suları uygun seçeneklerdir Her zaman taze meyveleri yıkayın ve soyun Patates gibi toprakta büyüyen sebzeler her zaman soyulmalı ve kaynayan suda kaynatılmalıdır

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar Sebzeleri düdüklü tencerede pişirmek, bunların içerdiği vitaminleri koruyacaktır Marul gibi çiğ sebzeleri iyi yıkandığından emin olmadan yemeyin Pastörize olmayan sütten yapılmış peynir yemeyin küflü peynirlerden kaçının

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar Süt, peynir, yağ ve yoğurt gibi ürünleri her seferde az miktarda satın alın; böylece onları taze olduklarında yiyebilirsiniz

Beslenmenizde Dikkat Edeceğiniz Noktalar Yemek pişirirken az tuz kullanın Pişmiş yemeğe tuz eklememeye çalışın Patates cipsi gibi tuzlu gıdalardan sakının Konserve gıdalardan kaçının (bunlar genelde çok tuz içerirler)

SONUÇ Enfeksiyonlardan korunmanın birinci basamağı el hijyenidir Kişisel ve çevresel temizliğe son derece önem verilmelidir Köpek, kedi, kuş ve diğer hayvanlarla temasta dikkatli olunmalıdır İyi pişmemiş veya az pişmiş et ve ürünleri tüketilmemelidir Sebze ve meyveler iyi yıkanmalıdır Düzenli, dengeli ve sağlıklı beslenmeye dikkat edilmelidir

«Korunmak tedavi etmekten her zaman daha iyidir; zira kişileri hasta olma eziyet ve külfetinden uzak tutar» Thomas ADAMS

TEŞEKKÜRLER…