HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ

HASTA GÜVENLİĞİ Sağlık hizmetinin sunumu esnasında hasta ve yakınlarını olumsuz yönde etkileyecek hataların olmaması için sağlık kuruluşları ve bu kuruluşlardaki çalışanlar tarafından alınan önlemlerdir. National Patient Safety Foundation, July 2003, www.npsf.org/.

TIBBİ HATA Hastaya sunulan sağlık hizmeti sırasında kasıtsız bir aksamanın neden olduğu beklenilmeyen sonuç olarak tanımlanabilir. The Joint Commision on Accredition of Healtcare Organizations (JCAHO) tıbbi hata kavramını; “sağlık hizmeti sunan bir profesyonelin uygun ve etik olmayan bir davranışta bulunması, mesleki uygulamalarda yetersiz ve ihmalkâr davranması sonucu hastanın zarar görmesi” şeklinde tanımlamaktadır. Dennison, RD. Creating and Organizational Culture for Medication Safety, Nurs Clin N 2005;40; 1–23 JCAHO(2006). Sentinel Event Statistics, www.jointcommission.org/Library/TM hysicians/mp. Erişim tarihi:16.12.2010

1991 yılında Harvard Practice Study tarafından yapılan bir çalışma, New York Eyaleti’nde hastane başvurularının %3,7’sinde hastaya zarar veren bir hata yapıldığını ve bunların yarısından fazlasının önlenebilir olduğunu göstermiştir

Kasım 1999’da Institute of Medicine; “hata yapmak insana özgüdür: Güvenli Sağlık Sistemi Oluşturma” raporuyla dikkati tıbbi hatalar ve hasta güvenliğine çekmiştir. ABD Donald M, Errors Today and Errors Tomorrow, New Engl J Med, 2003;348: 2570

TIBBI HATALARIN NEDENLERİ İnsana bağlı faktörler; yorgunluk, yetersiz eğitim yeterli özeni göstermeme önlem almama dikkatsizlik iletişim yetersizliği güç/kontrol Zamansızlık yanlış karar mantık hatası tartışmacı kişilik Kurumsal faktörler iş yeri yapısı politikalar idari/finansal yapı liderlik geri bildirim konularda yetersizlik personelin yanlış dağıtımı yetersiz otomasyon yetersiz cihazlar eksik cihazlar karar verme destek eksikliği entegrasyon eksikliği

TIBBI HATALAR İşleme bağlı hatalar İhmale bağlı hatalar Kök nedenlerine göre tıbbı hatalar Hata türü açısında tıbbı hatalar İşleme bağlı hatalar İhmale bağlı hatalar Uygulamaya bağlı hatalar İlaç hataları Tanı koymada hatalar Cerrahi hatalar Sistem yetersizliğine bağlı hatalar Diğer hatalar Özata M, Altunkan H, Hastanelerde tıbbi hata görülme sıklıkları, tıbbi hata türleri ve tıbbi hata nedenlerinin belirlenmesi: Konya örneği, Tıp Araştırmaları Dergisi: 2010: 8(2) :100 -111

İLAÇ HATASI Çalışanının, hastanın veya üreticinin kontrolünde olmasına rağmen, hastanın ilaçtan zarar görmesine ya da uygun olmayan ilacı almasına sebep olan önlenebilir bir olay olarak tanımlamaktadır. ABD İlaç Hatalarını Rapor Etme ve Önleme Koordinasyon Konseyi (NCC MERP)

Konsantre potasyum klorür ve fosfat solüsyonları, Institute for Safe Medication Practices tarafından tanımlanan yüksek riskli ilaçlar arasında en önemlileri; Konsantre potasyum klorür ve fosfat solüsyonları, Opioidler ve narkotikler İnsülin, İV antikoagülanlar (heparin) Konsantre sodyum klorür solüsyonu (% 0.9’un üzerinde) olarak tanımlanmıştır. Zorlutuna, Y, Sağlık Kurumlarında Hasta Güvenliği, http://www. saglikyonetimikongresi.org

Sağlık Bakım Organizasyonlarının Akreditasyonu Birleşik Komisyonu 2005 yılında 3343 hastaneden bildirildiği tıbbi hataların ilk üç sırasında: Ameliyat öncesi ve sonrası komplikasyonlar %12.8 Yanlış tarafın ameliyat edilmesi cerrahi %12.5 İlaç reaksiyonları %10.5 JCAHO(2006). Sentinel Event Statistics, www.jointcommission.org/Library/TM hysicians/mp.

HASTA GÜVENLİĞİNİN GELİŞİMİ

Hasta güvenliği, son yıllarda gündemde daha fazla yer alıyor olmasına rağmen, aslında tarihin eski çağlarından beri var olan bir konudur. Örneğin MÖ. 1700’lerdeki Hamurabi kanunlarında, “Hekimin hastasını öldürmesi veya tehlikeli bir şekilde yaralaması halinde, her iki elinin kesileceği…” (Madde 219) yazılmıştır.

Daha sonraları Galen, bugün adeta tıbbın temel paradigmalarından biri olan “Primum non nocere” (önce zararlı olma) ilkesini ortaya koymuştur. 1883 yılında İngiltere’de “Tıbbi ihmal” kavramı, kanunlara girmiştir. Floranca Nightingale…”Bir hastanenin hastaya ilk önce zarar vermemeye çalışması gerekiyor… “Bir hastanenin yapmaması gereken ilk şey mikrop saçmaktır” diyerek hem hasta güvenliği, hem de bu kavramın ayrılmaz bir parçası olan hastane enfeksiyonlarına dikkat çekmiştir

Hasta güvenliği, 1951 yılında kurulan Sağlık Bakımı Organizasyonlarının Akreditasyonunda Birleşik Komisyon (JCI) yüksek düzeyde kalite ve güvenliği sağlamak için çalışmalarına başlamış fakat gerçek anlamda 1960lardan beri sağlık sisteminde yerini almıştır. Konunun öncelikli sorun olarak görülmesi ise 1999- 2000‟li yıllarda Institute of Medicine‟in yayınladığı iki rapor doğrultusunda olmuştur. Bu rapora göre, ABD‟de her yıl 98.000 kişi tıbbi hatalar nedeni ile yaşamını kaybetmektedir.

Birleşik komisyon ilk kez Temmuz 2002’de Ulusal Hasta Güvenliği Hedeflerini duyurmuştur. 2005 yılı Haziran’da 2006 Hasta Güvenliği Hedefleri ve Gereklilikleri raporu izlemiştir ve ülkemizde 2006 yılında Hasta Güvenliği Derneği kurulmuştur.

MÖ. 1700’lerdeki Hammurabi kanunları Hasta güvenliği 1960 2002, Ulusal Hasta Güvenliği Hedeflerini Ülkemizde 2006 yılında Hasta Güvenliği Derneği kurulmuştur.

Hasta güvenliğinde temel amaç hasta ve hasta yakınlarını, hastane çalışanlarını fiziki ve psikolojik olarak olumlu etkileyecek bir ortam yaratarak güvenliği sağlamaktır. Hasta güvenliğin temel hedefi hizmet sunumu esnasında hata oluşmasını engelleyecek, hatalar nedeniyle hastayı olası zararlardan koruyacak, hata olasılığını ortadan kaldıracak bir sistemin kurulmasıdır. Zorlutuna, Y, Sağlık Kurumlarında Hasta Güvenliği, http://www. saglikyonetimikongresi.org http://www.hastaguvenligimiz.com/rakam.

JCI 2009 Hasta Güvenliği Hedefleri

Hastanın kimliğinin doğrulanmasının geliştirilmesi  Bakım vericiler arasında etkin iletişimin geliştirilmesi Kullanılan ilaçların güvenliğinin geliştirilmesi Sağlık bakımı ile ilişkili enfeksiyonların azaltılması Bakım sürecine ilaçların doğru ve tam olarak uyumlandırılması Düşmelerden kaynaklanabilecek hastaya yönelik zararların azaltılması Kurumun hasta popülâsyonuna özgü güvenlik risklerini tanımlaması Hastanın durumundaki değişiklikleri tanımlanması ve uygun yanıtı geliştirilmesi Bir hasta güvenlik stratejisi olarak hastanın kendi bakımına aktif olarak katılmasına cesaretlendirilmesi. Uzun dönem bakım gerektiren hastalar için sağlık bakımı ile ilişkili basınç ülserlerinin önlenmesi.

6 Nisan 2011 yılında sağlık bakanlığı hasta güvenliği yönetmeliğinde 1.Hasta kimlik bilgilerinin tanımlanması ve doğrulanması 2.Hastaya uygulanacak girişimsel işlemler için hastanın rızasının alınması 3.Sağlık hizmeti sunumunda iletişim güvenliğinin sağlanması 4.İlaç güvenliğinin sağlanması

5. Enfeksiyonların önlenmesi 6.Kan ve kan ürünlerinin transfüzyon güvenliğinin sağlanması 7.Cerrahi güvenliğin sağlanması 8.Hasta düşmelerinin önlenmesi 9.Radyasyon güvenliğinin sağlanması

Hastanın kimliğinin doğrulanması Hastaların kimlik belirlenmesi sırasında en az 3 belirleyici birlikte kullanılmalı! Adı-soyadı Protokol numarası, TC kimlik Numarası, Doğum tarihi http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Ne zaman yapılmalı

Hasta kimlik tanımlama işleminde kullanılan barkodlu kol bandında; Hasta kimlik tanımlama ve doğrulama işleminde hasta kol bandı kullanılır, oda ve yatak numarası kullanılmaz! Hasta kimlik tanımlama işleminde kullanılan barkodlu kol bandında; Protokol numarası (kalın ve büyük punto), Hastanın T.C. kimlik numarası, Hasta adı– soyadı, Doğum tarihi (gün–ay–yıl), Doğum yeri, Tabibin adı soyadı, bulunmalıdır http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Hangi durumda hangi kol bandı? Hangi hastanedeydi? Alerji mi? !!!! Hangi renkti? Hatırlayamadım

Kol Bandları ve Renkleri Normal Hasta Alerji Bulaş Riski Düşme Riski Aynı isimde hasta http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Doğum öncesi yatış işlemlerinde, iki kol bandı hazırlanır: Kol bandından birisi bebeğin koluna (dolaşımı engellemeyecek, bebeği rahatsız etmeyecek ve çıkmayacak şekilde) takılır. Diğeri anneye.. http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Personelin iletişimi Sözlü talimatlar, steril girişimler sırasında,… ile acil olarak ilaç verilmesi gerekli olan durumlarda verilir. http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Sözlü/telefon talimatı İlacın İsmi Sözlü order alındıktan en geç 24 saat içerisinde yazılı order verilmelidir Dozu Uygulama şekli Veriliş sıklığı http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

EK-1 SÖZLÜ ve TELEFONLA TABİP TALİMATLARI FORMU ................................................HASTANESİ EK-1 SÖZLÜ ve TELEFONLA TABİP TALİMATLARI FORMU KLİNİK ADI:……………….. HASTANIN ADI SOYADI DOĞUM TARİHİ ……/…../20… PROTOKOL NO DOĞUM YERİ CİNSİYETİ Kadın [ ] Erkek [ ] Talimat SÖZEL [ ] TELEFONLA [ ] Talimat Tarihi ……../……/20…. Talimat saati İlacın adı İlacın Dozu İlacın Uygulama Yolu Uygulanması istenen saat 1 2 3 TALİMAT VEREN TABİP TALİMAT ALAN BİRİNCİ KİŞİ (Tabip) TALİMAT ALAN İKİNCİ KİŞİ (Hemşire) Adı Soyadı: Tel No: Adı Soyadı: İmza: Adı Soyadı: İmza: 1.Yüksek hata potansiyeli nedeni ile, kemoterapi ilaçları ve yüksek riskli ilaç listesinde yer alan ilaçlar için (resüsitasyon durumları hariç) sözel/telefon talimat kabul edilmez. 2. Talimat verilirken kısaltma kullanılmaz 3. Anlaşılmayan veya telaffuzu zor olan kelimeler ve “Benzer İlaç İsimleri Listesi”nde yer alan ilaçlara kodlama yapılır. 4. Tabipten alınan ilaç istemi ve hasta kimlik bilgileri, tabibe aynen “geri okunur” ve tabibin onayından sonra diğer adıma geçilir. 5. Talimatı veren tabip veya servis tabibi 24 saat içerisinde formu imzalayarak onaylar. 6. Eğer bölümde nöbetçi tabip bulunmuyorsa, sadece talimatı alan ikinci kişi kısmı doldurulur. Onaylayanın Adı – Soyadı : Tarih : İmzası : Saat http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Talimatı verene onaylatılır Telefon talimatı yazılır antineoplastik ilaçlarda sözlü order alınmaz Talimatı verene onaylatılır Geri okunur Telefon talimatı yazılır http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

İlaçların kontrolünün sağlanması Yazılışları ve okunuşları benzer ilaçların belirlenmesi ve ayrı yerlerde muhafaza edilmesi gerekmektedir. Celebrex (antidepresan) Cerebyx (antiepileptik) Zytrec (anhtihistaminik) Zyprexa (antipsikotik)

Enfeksiyonun önlenmesi WHO’nun El Hijyen Klavuzu ya da CDC’nin önerileri takip edilmelidir İnfeksiyon Kontrol Komitesinin hazırladığı, yürürlükteki prosedürlere uyulmalı. Infeksiyon Kontrol Komitesinin eğitimlerine katılmalı http://www.resmi-gazete.org/sayi/17816/27214-sayili-29-nisan-2009-carsamba-resmi-gazete.html

Düşmelerin önlenmesi Sağlık kuruluşlarında tüm hastalar için düşme insidansı 1000 hasta için14, YBÜ’lerinde 26.8 ve diğer ünitelerde 9.1 olarak belirtilmektedir. Düşmeler: 1.Tahmin edilebilir fizyolojik düşmeler 2. Kaza sonucu düşmeler 3. Önceden tahmin edilemeyen fizyolojik düşme

KOD MAVİ KARDİO PULMONER RESUSİTASYON Temel yaşam desteği sürecinin güvence altına alınması KOD MAVİ KARDİO PULMONER RESUSİTASYON

Yenidoğan ve çocuk güvenliğinin sağlanması (Pembe Kod uygulaması)

ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 37. maddesine göre, “herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu istemek hakları vardır

Sağlık bakanlığı tarafından 6 Nisan 2010 yılında yayınlanan yönetmeliğinde çalışan güvenliği Çalışan güvenliği programının hazırlanması Çalışanlara yönelik sağlık taramalarının yapılması Engelli çalışanlara yönelik düzenlemelerin yapılması Çalışanların kişisel koruyucu önlemleri almasının sağlanması Çalışanlara yönelik fiziksel saldırıların önlenmesine yönelik düzenleme yapılması.

“TÜRKİYE’DE HEMŞİRELERİN ÇALIŞMA KOŞULLARI” -THD -Aralık 2008” Hemşirenin Kendi Güvenliğine Etkileri Çalışma süresinin 12. saatindeki yaralanma riski ilk 8 saate göre 2 kat fazla olduğu belirtilmektedir. Haftada 40 saatten fazla ve günde 12 saatten fazla çalışan hemşireler, düzenli çalışma saatleri olan hemşirelere göre boyun, omuz ve sırt problemlerine iki kat daha fazla yatkındırlar

657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlenmiştir. 2368 sayılı Sağlık Personelinin Tazminat ve Çalışma Esaslarına Dair Kanunda haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir

ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNE YÖNELİK TEDBİRLER SAĞLIK BAKANLIĞI (2009) ÇALIŞAN GÜVENLİĞİNE YÖNELİK TEDBİRLER

1.Çalışanları olası risk ve tehlikelere karşı korumak amacıyla, riskli alan ve gruplar belirlenir. 2.Riskli bölümlerde çalışan personel için ilgili mevzuat doğrultusunda düzenli olarak sağlık taramaları yapılır 3. İğne ucu yaralanmaları takip edilir ve gerekli önlemler alınır. 4.Kemoterapi hazırlama ve uygulama alanları gibi yüksek riskli bölümlerde çalışan personelin güvenliği için yürürlüğe konulan Antineoplastik İlaçlarla Güvenli Çalışma Rehberi doğrultusunda uygulama yapılır.

5.Kan veya vücut sıvısının damlama/sıçrama riskinin olduğu tüm hasta bakım ve müdahale bölgelerinde önlük, eldiven, yüz maskesi, gözlük ve benzeri kişisel koruyucu ekipmanlar bulundurulur 6) Bulaş özelliği yüksek hastalar ve özellikli grupların tedavi ve bakım sürecinde, hasta ve çalışanları korumak için kurum gerekli tedbirleri alır. 7.Radyasyona tabi çalışan kişilerin dozimetre kontrolleri düzenli olarak yapılır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumunca önerilen takip sürelerine uyulması zorunludur

8.Lateks allerjisi olan personele yönelik düzenlemeler yapılır. 9.Çalışanların bulaş riski olan hastalıklara karşı korunması için, Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından aşı listesi oluşturulur ve riskli alanlarda çalışan personelin aşılanması sağlanır

Hemşirelerin işyerinde güvenlik koşulları Aşırı İş yükü İş yükü ölçümü İngiliz Kolombiyası, Kanada’da 4000 sağlık çalışanı ile yapılan prospektif bir çalışma işte zorlanmanın kas iskelet yaralanmalarını ve sigorta taleplerini artırdığını göstermiştir. Önlenebilir yaralanma İş yerinde şiddet

DELİCİ İĞNE YARALANMALARI En az sekiz sağlık çalışanından biri, potansiyel olarak ciddi ya da ölümcül enfeksiyonlara neden olan bir delici iğne yaralanmasına maruz kalmaktadır Amerika’daki sağlık çalışanları yılda 800.000 - 1.000.000 kez bu nevi yaralanmalara maruz kalırlar. İngiltere hastanelerinde her yıl 100.000’den fazla delici iğne yaralanması olmaktadır. Tek bir delici iğne yaralanmasının hastalıkla sonuçlanma olasılığı HIV için 100’de 3–5 Hepatit B’de 1000’de 300 Hepatit C’de 1000’de 20-50’dir.

İnfluenza ve Hepatit B. İnfluenza aşıyla önlenebilir en yaygın hastalıktır ve önemli morbidite ve mortaliteden sorumludur. ABD’de influenza ve pnömoni yaklaşık 40.000 ölüm ve 200.000’in üzerinde hastaneye yatırılmadan sorumludur ve ikisi birlikte yedinci önde gelen ölüm nedenidir, bu rakamlar AIDS’in neden olduğu morbidite ve mortalitenin çok daha fazladır

HASTA GÜVENLİĞİ VE HEMŞİRELİK

Aiken ve arkadaşlarının 2002 yılında yaptıkları çalışmada hasta ölümleri ile hemşirelik uygulamaları arasında önemli bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Maddox ve arkadaşları (2001) hasta güvenliğini tehlikeye sokan ilaç hatalarının (yanlış doz, yanlış ilaç, yanlış yer) genellikle hemşirelerle alakalı olduğunu saptamıştır.

Cornish ve arkadaşlarının (2005) yaptığı çalışmada hastaların % 54’ünün hastaneye yatmadan önce düzenli olarak kullandığı ilaçlarında hata olduğu bu hataların % 46’sının ilacın atlanması % 25’inin farklı doz % 17’sinin farklı sıklık ve % 11’inin yanlış ilaç olduğu belirtilmiştir.

Uluslararası Hemşireler Birliği, (ICN) hasta güvenliği konusunda hemşirelerin sorumluluklarını Hastaların ve ailelerinin olası riskler konusunda bilgilendirilmeleri İstenmeyen olayların derhal ilgili makamlara rapor edilmesi Bakım hizmeti güvenliği ve kalitesinin değerlendirilmesinde aktif rol alınması Hastalar ve diğer profesyonel sağlık bakım personeli ile iletişimin güçlendirilmesi Hasta güvenliğini arttırıcı önlemlerin desteklenmesi Sıkı ve kapsamlı enfeksiyonla mücadele programlarının teşvik edilmesi Hataları en aza indirecek tedavi politikaları ve protokollerinin standart hale getirilmesine yönelik lobi faaliyetleri yürütülmesi

Çırpı ve arkadaşlarının 2008 yılında özel bir hastanede hemşirelere (n=130) yaptıkları çalışmalarında; katılımcıların en çok karşılaşılan mesleki hatalar ve hatalı uygulamalar

Hasta Güvenliği İçin Yürütülen Ulusal ve Uluslararası Çalışmalar Sağlıkta performans ve kalite yönergesi Güvenli Cerrahi Kontrol Listesi Hizmet Kalite Standartları Rehberi Örnek Uygulamalar Rehberi (http://www.performans.saglik.gov.tr/content/files/pdf/ornek%20uygulamalar%20rehberi.pdf) Hastanelerde Hasta ve Çalışan Güvenliği Odaklı Hemşirelik Hizmetleri Kurulması ve Geliştirilmesi Projesi Hastanelerde Sağlığın Geliştirilmesi, Kanıt ve Kalite Yönetimi; e- kitap Kanıta Dayalı Klinik Rehberler ve Performans İndikatörleri Geliştirme Projesi başlatıldı