Prof. Dr. Emin KAHYA - Proje Yöneticisi TEKNİK ANALİZ Prof. Dr. Emin KAHYA - Proje Yöneticisi

Konunun genel amacı Ürünün imalatının teknik olarak mümkün olup olmadığını, eğer mümkün ise üretimi gerçekleştirmek için kurulacak tesisin teknik olarak nasıl olması gerektiğini ve ürünün imalatının gerektirdiği imalat maliyetlerini tahmin etmeyi amaçlar.

TEMEL BİLEŞENLER; YER SEÇİMİ ÜRETİM PLANI YÖNETİM PLANI

YER SEÇİMİ

Bir işletmenin üretim faaliyetinde bulunduğu mekan olarak kuruluş yeri, üretim maliyetini ve pazarlama etkinliğini doğrudan etkilediği için bir işletmenin gelecekteki başarısında temel bir rol oynar. Yeri seçim kararı; Bölge seçimi (Coğrafi bölge) Kuruluş yeri seçimi (il) Fabrika içi yerleşim

EKONOMİK FAKTÖRLER DOĞAL FAKTÖRLER EKONOMİK POLİTİKALAR BÖLGE SEÇİMİ EKONOMİK FAKTÖRLER DOĞAL FAKTÖRLER EKONOMİK POLİTİKALAR

En önemli ekonomik faktörler; Pazara yakınlık (Ürünü pazar taşıma maliyeti) Hammadde kaynakları (Hammaddeyi işletmeye taşıma maliyeti) Ulaşım olanakları (Kuruluş yeri, kara, demir, deniz, hava yolları olanaklarına sahip olmalıdır.) İşgücü kaynakları (Nitelik ve nicelik olarak yeterliliği)

Doğal faktörler; İklim Coğrafik yapı (dağlık, deprem bölgesi olması) Doğal su kaynakları

Ekonomik politikalar; Hükümet teşvikleri (Vergi muafiyeti, SSK muafiyeti, düşük fiyatlı enerji kullanımı vb) Belediyelerin (Yerel Yönetimlerin) teşvikleri (Ücretsiz arsa, OSB’de alt yapısı kurulmuş arsa, düşük fiyatlı su kullanımı)

KURULUŞ YERİ SEÇİMİ Bölge (İç Anadolu Bölgesi gibi) için hangi ile (Eskişehir, Bilecik, Kütahya, Bursa gibi) tesisin (Çimento Fab.) kurulacağını belirlemedir. Parasal olarak ifade edilemeyen nitel faktörler puanlama yöntemi kullanılabilir.

FAKTÖRLER Ağırlık A B C Pazara yakınlık 8 5 6 4 40 48 32 Hammadde taşıma 10 7 60 70 Ulaşım olanağı 28 20 Enerji 2 14 12 İşgücü 30 35 Kalifiye İşgücü 3 18 24 42 Toplumsal koşullar 36 Teşvikler Yan sanayi 25 Atıklar 15 İnşaat maliyeti 1 İklim koşulları Arazi durumu Güvenlik   Toplam 306 337 342

FABRİKA İÇİ YERLEŞİM Fabrika içi yerleşim, genel olarak, üretim sisteminde yaratılan değerin maksimum düzeye çıkarılması için makine, araç-gereç, personel, malzeme ve yardımcı hizmetlerin fabrika içindeki yerleşiminin en uygun bir biçimde belirlenmesini amaçlar.

Tesis Planlaması teknikleri ile belirlenebilir. Genel olarak, birimler; Giriş kontrol Otopark Spor alanı ve bahçe İdari bina Hammadde stok ambarı Malzeme ambarı Mamül stok ambarı Hurda ambarı Atölyeler (Üretim Alanları) Kar basım, Soyunma ve giyinme, WC Trafo Kazan dairesi

ÜRETİM PLANI

ÜRETİM TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ Bir ürünün üretimi için alternatif teknolojiler olabilir. Topluma mal olmuş ve genel kullanıma sunulmuş teknolojiler Özel izinleri (lisans sözleşmesi) gerektiren teknolojiler

ÜRETİM TEKNOLOJİSİNİN BELİRLENMESİ PATENT, belli bir teknik buluşun (bir ilaç vb) kullanım hakkıdır. Kullanım hakkı, hak sahibinin özel izin (lisans) vermesi ile başkası tarafından kullanılabilir. KNOW-HOW : Üretimin başından sonuna kadar nasıl yapılacağını gösteren teknik bilgidir.

Seçenek teknolojiler arasında en uygun teknolojinin belirlenmesinde dikkate alınacak faktörler; Sermaye ihtiyacı derecesi Mevcut yerli ve mahalli hammaddelere uygunluğu Gerektirdiği kıt işgücü teminindeki güçlükler Enerji ihtiyacı ve tüketim düzeyi Araç-gereç, bakım-onarım sağlamada dışa bağımlılık derecesi Talebi karşılayacak üretim kapasitesi Mevcut ve potansiyel durum (modası geçmiş olma ve çabuk değiştirme durumu) Üretimde yerli yan sanayinin destek derecesi Çevresel etkileri, emniyet ve sağlık tehlikeleri İstihdama katkısı

ÜRETİM KAPASİTESİ TAYİNİ Kapasite, bir işletmenin belli bir zaman dönemi içinde gerçekleştirebileceği üretim miktarını ifade eder. TEKNİK (MAKSİMUM) (TEORİK) KAPASİTE Bir işletmenin makine ve araç-gerecinde hiçbir duraksama olmadan gerçekleştirebileceği üretim miktarıdır. PRATİK KAPASİTE İşletmenin faaliyetleri sırasında karşılaştığı arıza, bakım, onarım gibi duraksamalar sonucu üretebileceği üretim miktarıdır.  

FİİLİ KAPASİTE Ortaya çıkan tüm duraksamalar (yeterli sipariş alınamaması, iş akışında hatalar, tedarike ilişkin sorunlar, beklenenin üzerinde tamir-bakım ve onarım vb) sonucu gerçekleştirilen üretim miktarıdır. OPTİMUM KAPASİTE İşletmenin hedeflediği amacı (kâr enbüyüklemesi, maliyet enazlaması vb) gerçekleştirmek için gerekli üretim miktarıdır.

KAPASİTE SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Talep Üretim kapasitesi talebe bağlıdır. Talebin zaman içinde artması halinde, her istendiğinde istenildiği kadar kapasite artışı yapılması mümkün olmayabilir.

Teknoloji Mevcut teknolojinin kapasite büyüklüğü, başlangıç kapasiteyi zorlar. Örneğin, petro-kimya endüstrisinin mevcut teknolojisi ve ilişkili maliyeti büyük kapasite seçimini zorunlu kılar. Otomasyona dayalı üretim sistemlerinde belli bir kapasitenin altında üretimde bulunulamaz.

Finansman Yatırımcının mevcut finansman gücü (öz sermaye) ve yabancı sermaye (kredi) bulma olanakları, arzu edilen büyüklükte bir kapasitenin gerçekleştirilmesi için yeterli olmayabilir.

Hammadde Ve İşgücü Üretimin gerektirdiği miktar ve nitelikte işgücü ve hammadde, üretim kapasitesinin istenilen düzeyde üretim miktarını gerçekleştirmesini sınırlayan bir faktördür. Kuruluş Yeri Kuruluş yerinin sağladığı faydalar olan pazar durumu, hammadde ve işgücü, taşıma gibi maliyet azaltıcı faktörler, kuruluş yerine bağlı olarak, kapasite büyüklüğünün sağladığı faydaları etkisiz kılabilir.   Ekonomik Politikalar Hükümetin zaman zaman çeşitli amaçlarla uyguladığı vergilendirme, kredilendirme ve dış ticaret politikaları, kapasite seçimini etkilemektedir.

ÜRETİM TİPİNİN BELİRLENMESİ Üretilecek ürün miktarı, ürün çeşitliliği ve üretimde işlemlerin tekrarlanma durumuna bağlı olarak sürekli ile kesikli üretim tipleri arasındadırlar.

Yığın Üretim Aynı tip ve çok sayıda ürünün üretildiği bu tür üretim sistemlerinde aynı işlem tekrarlarının fazla olması sonucu, işlemlerde uzmanlaşma ve özel amaçlı makine, araç ve gerecin kullanılması nedeniyle üretim hızı çok yüksektir. Başlangıç yatırım tutarı (kuruluş maliyeti) oldukça yüksektir. Dolayısıyla, yatırıma girilebilmesi için talep miktarının çok fazla ve sürekli olması şarttır. Otomobil, kağıt, petro-kimya, ilaç, buzdolabı ürünlerinin üretimi yığın üretimdir.

Kafile Üretim Belirli büyüklükte ve süreklilik gösteren siparişleri karşılamak amacıyla, benzer veya aynı türden ürünleri kafile ya da gruplar (partiler) biçiminde üretmek için düzenlenen bu sistemlerde genel ve özel amaçlı makine ve araç-gereçler birlikte kullanılır. Sipariş büyüklüğü arttıkça özel amaçlı tezgahlar kullanılır. Üretim hız daha düşüktür. Birim maliyet (kafile üretimdekine göre) yüksektir. Aynı türden ama çok tip ürün vardır. Konfeksiyon, jant, soba, mobilya ürünleri üretimi gibi.

Parça Üretimi Ürün çeşitliliğinin çok fazla, müşteri sipariş miktarının genellikle az sayıda ve dolayısıyla aynı işlem tekrarlığının az olduğu üretim sistemleridir. Bir çok değişik işlem ya da işleri yapan genel amaçlı makine ve araç-gereçler kullanılır. Ürünler bir kez ve az sayıda üretilir. Üretim hızı çok daha düşüktür. Atıl kapasite çok fazladır.

YÖNETİM PLANI

ÖRGÜTSEL YAPI Üretim sisteminin örgütsel yapısı ve gerekli personel sayısı projeye göre farklılık göstermesine karşın, genel olarak yönetim hizmetleri; Kalite Güvence Md.   İdari-Mali İşler Gn. Md. Yrd. Muhasebe Md. Pazarlama Md. Personel Md. Satın alma Md (Bazen) Teknik İşler Gn. Md. Yrd. Üretim Md. Planlama Md. Bakım Md. BIM Md. Satın alma Md

NORM KADRO TESBİTİ Norm Kadro, belirli kurallara göre işgücü gerekleri belirlendikten sonra bu gereklere uygun personelin seçimi, yerleştirilmesi, teşvik edilmesi, değerlendirilmesi, ücretlendirilmesi ve eğitimi suretiyle standart sayıda pozisyonun teşkili ve personelin tayinidir.

Tezgahlarda gerekli işgücü miktarının tesbiti; İş ölçüm yöntemlerinden biri ile işlemin (standart) süresini ölç Tezgahın pratik kapasitesini belirle Net talep miktarını tesbit et İşgücü ve/veya Tezgah sayısını hesapla

Standart Süreyi Ölç Bir tezgahda bir mamülün işlem (standart) süresi, işlemin özelliğine uygun iş ölçüm yöntemlerinden biri kullanılarak belirlenebilir. İşçinin işin yapımını ve tezgahın çalışmasını yönlendirebildiği işlemlerin ölçümünde Zaman Etüdü kullanır.

Tezgahın Pratik Kapasitesini Belirle İşlemin bir tezgah ile gerçekleştirilmesi halinde, tezgahın birim sürenin ne kadarının üretimde kullanılabileceğinin belirlenmesi gerekir. Üretim esnasında, elektrik kesintisi, tezgah arızası, malzeme yokluğu gibi kesintiler (duruşlar) meydana gelebilir. Kesintiler esnasında tezgah kullanılamadığı için üretim de gerçekleşmez.

Net Talep Miktarını Tesbit Et Hemen hemen tüm işlem merkezlerinde, üretilen bazı mamüller bozuk veya standartlar dışında olduğu için fire olarak ayrılır. Kalan sağlam mamüller izleyen tezgaha gönderilir. Dolayısıyla her tezgahda talep edilenden daha fazla üretim yapılmak zorundadır.