“TÜRKİYE VE AVRUPA BİRLİĞİ’NDEKİ İŞÇİ SENDİKALARI ARASINDA GENÇ İŞÇİLER ODAKLI DİYALOG” “DIALOGUE BETWEEN TRADE UNION ORGANISATIONS IN TURKEY AND THE EUROPEAN UNION WITH A FOCUS ON YOUNG WORKERS” “This project is financed by the European Union” “Bu Proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir”

ingilizce ŞAHİN SERİM FORMATION EXPERT & TRAINER FORMATÖR & EĞİTİMCİ HAK-İŞ KONFEDERASYONU HAK-İŞ CONFEDERATION AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE SOSYAL DİYALOG OCAK 2016 / İZMİR

Sosyal Diyalog kavramı, ILO normlarına göre, “ortak çıkara” yönelik ekonomik ve sosyal konularda hükümet, işveren ve işçi temsilcileri arasında her türlü bilgilendirme, danışma ve müzakere sürecini içermektedir. AB düzeyinde, ulusal düzeyde, işletme düzeyinde, sektörel düzeyde sosyal diyalog mekanizmalarından bahsetmek mümkündür. Sosyal diyalog iki koşula bağlıdır, birincisi birbirinden bağımsız tarafların varlığı, ikincisi ise tarafların işbirliğine istekli olmasıdır. INTRODUCTION ingilizce GİRİŞ

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE SOSYAL DİYALOGUN GELİŞİMİ 1980’li yıllarda işçi ve işveren temsilcileri arasındaki ikili görüşmelerle başlayan sosyal diyalog süreci sonrasında sosyal diyalog kavramı 1992 Maastricht Antlaşması ile resmi olarak AB Müktesebatına dâhil olmuştur. Bu tarihten günümüze, sosyal diyalog, gerek kurucu antlaşmalar, direktifler, gerekse oluşturulan kurumlar ve mekanizmalar sayesinde değişim ve gelişim göstermiştir. Avrupa ikili sosyal diyaloğu, işçi ve işveren temsilcileri arasında yapılan tartışma, danışma, müzakere ve ortak eylemleri kapsamaktadır. Üçlü düzeyde diyalogda ise diyalog sürecine AB kurumları da dâhil olmaktadır. ingilizce

Lizbon Antlaşması’nın 152. maddesi AB’ye sosyal tarafların rollerini artırmak ve diyaloglarını kolaylaştırmak görevini vermektedir. Lizbon Antlaşması’nın 154. Maddesinde ise Avrupa Komisyonu’nun sosyal politika alanında yasal bir düzenleme yaparken sosyal taraflara danışma zorunluluğundan bahsedilmektedir. Lizbon Antlaşması’nın 155. Maddesinde göre sosyal taraflar kendi inisiyatifleriyle bir anlaşma yapma hakkına sahiptirler. Komisyon, bu anlaşmaları Konseye bir karar olarak sunma ve neticede bir direktif oluşturma hakkına sahiptir. Bu madde sayesinde sosyal taraflar, tüm üye ülkeler için bağlayıcı olan direktiflerin oluşturulması sürecini doğrudan yönlendirebilmektedirler. Bütün üye ülkeler ulusal mevzuatlarında söz konusu direktiflere uyum sağlamak zorundadırlar. İNGİLİZCE

AB DÜZEYİNDE OLUŞTURULMUŞ SOSYAL DİYALOG MEKANİZMALARI Büyüme ve İstihdam Üçlü Sosyal Zirvesi: 2003 yılında bir Konsey Kararı (2003/174/ EC) ile kurulmuştur. Esas amacı, AB’de ekonomik ve sosyal politika yapma süreçlerine sosyal tarafların katılımını sağlamaktır. Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi: 1957 Roma Antlaşması’yla kurulmuş olan Komite, aynı zamanda, hem AB düzeyinde hem de AB’ye üye ülkeler düzeyinde, ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulması ve uygulanması sürecine çeşitli katkılar sağlayan bir tartışma zemini oluşturmaktadır. Komitenin önerileri Konsey, Komisyon ve Parlamentoya iletilmektedir. Komite, ilgili kurumlara danışma organı olarak katkı vermektedir. Komitenin hâlihazırda işverenler ve çalışanlar da dâhil çiftçi örgütü, zanaatkâr, kadın dernekleri gibi farklı ekonomik ve sosyal çıkar gruplarından oluşan 344 üyesi bulunmaktadır. ingilizce

Sektörler Arası Sosyal Diyalog Komitesi: AB düzeyinde çalışanların ve işverenlerin yer aldığı en önemli diyalog araçlarından biridir. AB’nin temel ikili sosyal diyalog mekanizması olarak görülmektedir. Yılda 3-4 kez toplanarak, ekonomik ve sosyal alanda çeşitli konuları görüşerek ortak karar almaktadır. En fazla 64 üyeden oluşan Komite, işveren ve çalışan kesim arasında eşit dağılım gözetmektedir. Komite, iş ve aile hayatının uyumlaştırılması, istihdam gibi konularda ayrıca tematik çalışma grupları kurabilmektedir. Komitenin temel aktörleri, aynı zamanda AB düzeyinde sosyal diyalogun temel aktörleridir. Bu aktörler, Avrupa İşçi Sendikaları Konfederasyonu (ETUC), Avrupa Sanayicileri Konfederasyonu (BUSINESSEUROPE), Kamu Hizmeti Sunan İşletme ve İşverenler Avrupa Merkezi (CEEP), Küçük ve Orta Boy İşletmeler Avrupa Birliği (UEAPMA) ve Yönetici Avrupa Konfederasyonu (CEC) dur. ingilizce

AVRUPA BİRLİĞİ DÜZEYİNDE SOSYAL DİYALOGUN SONUÇLARI İkili ve üçlü sosyal diyalog mekanizmaları AB’de özellikle sosyal politika yapım sürecinin önemli aktörleri olarak görülmektedir. Avrupa 2020 stratejisinin oluşturulmasında da AB sosyal aktörlerinin rolü olmuştur. Lizbon Antlaşması’nın Maddesine uygun olarak işletilen, sosyal taraflara danışma ve sosyal tarafların kendi inisiyatifleri ile yasama sürecini başlatma hakları önemli çıktılarla sonuçlanmıştır. Bu yolla sosyal politika alanındaki pek çok önemli hak gerek anlaşmalar gerekse daha sonra uygulamaya konulan direktifler sayesinde güvence altına alınmıştır. ingilizce

AB’DE SOSYAL DİYALOG MEKANİZMASI İLE OLUŞTURULAN ANLAŞMA VE DİREKTİFLER TarihDüzenlemeAktörlerKonu /34/EC sayılı Konsey Direktif UNICE, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma AB kurumları tarafından Direktif yapılarak tüm ülkeler için bağlayıcı hale getirilmiştir. Ebeveyn İzni /81/EC sayılı Konsey Direktifi UNICE, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma AB kurumları tarafından Direktif yapılarak tüm ülkeler için bağlayıcı hale getirilmiştir. Kısmi süreli çalışma /70/EC sayılı Konsey Direktifi UNICE, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma AB kurumları tarafından Direktif yapılarak tüm ülkeler için bağlayıcı hale getirilmiştir. Belirli Süreli Çalışma 2002Çerçeve Anlaşma UNICE, UEAPME, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma Uzaktan çalışma 2002Çerçeve Eylem BelgesiUNICE, UEAPME, CEEP, ETUC Hayatboyu öğrenme, mesleki yeterlilikler 2004Çerçeve Anlaşma UNICE, UEAPME, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma İşyerinde stres 2005Çerçeve Eylem BelgesiUNICE, UEAPME, CEEP, ETUCCinsiyet eşitliği 2007Çerçeve Anlaşma BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma İşyerinde taciz ve şiddet 2010Çerçeve Anlaşma BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşma İçermeci işgücü Piyasaları /18/EU sayılı Konsey Direktifi BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP, ETUC arasında yapılan çerçeve anlaşmaya dayanılarak kabul edilen Direktif AB kurumları tarafından revize edilmiştir. Ebeveyn izni- Revize 2013Çerçeve Eylem BelgesiBUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP, ETUCGenç İşsizlik

İNGİLİZCE

İŞ YERİ/ İŞLETME DÜZEYİNDE SOSYAL DİYALOG- İŞ KONSEYLERİ Avrupa Birliği’nde işçi ve işveren arasında iş yeri ve/ veya işletme düzeyinde sosyal diyalogun gerçekleştiği en önemli yapılar iş konseyleridir. Bazı ülkelerde iş yeri komitesi olarak da adlandırılırlar. Bu konuda dört AB Direktifi ve 2 AB Tüzüğü bulunmaktadır: Avrupa İş Konseyinin Kurulması ve Çalışanlara Bilgi Verilmesi ve Danışılmasına Dair 22 Eylül 1994 tarih ve 94/45/EC sayılı Konsey Direktifi (AVRUPA İŞ KONSEYLERİ) Avrupa Şirketi Kanunu’na İlişkin 8 Ekim 2001 tarih ve 2157/2001 sayılı Konsey Tüzüğü Avrupa Şirketlerinde Çalışanların Yönetime Katılımına Dair 8 Ekim 2001 tarih ve 2001/86/EC sayılı Konsey Direktifi ingilizce

İşletmelerde Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Danışma Sürecinin İşletilmesine Dair 11 Mart 2002 tarih ve 2002/14/EC sayılı Konsey Direktifi Avrupa Kooperatif Şirketi Kanunu’na İlişkin 22 Temmuz 2003 tarih ve 1435/2003 sayılı Konsey Tüzüğü Avrupa Kooperatif Şirketi Kanunu’nu Çalışanların Katılımına İlişkin Olarak Tamamlayan 22 Temmuz 2003 tarih ve 2003/72/EC sayılı Konsey Direktifi Türkiye Mevzuatında 94/45/EC, 2001/86/EC, 2002/14/EC ve 2003/72/EC sayılı AB Direktifleri ve 2157/2001 ile 1435/2003 sayılı AB Tüzükleri hükümlerini karşılayan düzenlemeler mevcut değildir. İNGİLİZCE

BAZI AB ÜLKE ÖRNEKLERİ Danimarka Danimarka’daki iş yeri konseyleri yasa ile düzenlenmemiştir. Kurulan konseylerde, yönetim ve işgücü temsili, eşitlik ilkesi üzerine kuruludur. Konseyler ayda 1-2 kez toplanır. Üyeler mesailerinin % 10 ‘unu konsey çalışmalarına harcarlar. Fransa Fransa’da iş yeri konseyleri, çalışan sayısı 50’den fazla olan özel işletmelerde, şirket lideri ve işçi temsilci liderinden oluşmaktadır. İşçiler bilgi alır, işveren tarafından yapılan resmi danışmaya cevap verirler ve kendilerine ait olan bütçeden kültürel faaliyetler düzenlerler. Almanya Almanya’daki işçi temsilci kurulları özel yasa dahilinde oluşmaktadır. İşçi temsilci kurullarının, bilgilendirilme, danışılma ve karar alma gibi hakları bulunmaktadır. Kurulların yapısında sadece işçiler bulunmaktadır. Kurul üyeleri işten çıkarılamaz. Üyeler 4 yıllığına seçilirler. ingilizce

İŞ YERİ KONSEYLERİNİN GÖREVLERİ İş Yeri Konseylerinin görevleri arasında iş kanunlarının, sosyal güvenlik, istihdam ve iş güvenliği ve işçi sağlığı yönetmelikleri uygulamalarını gözlemlemek; mevcut düzenlemelerin işveren tarafından yerine getirilmediği gözlemlendiğinde, yasal veya diğer gerekli önlemleri almak; işletmenin gelişmesi hakkında düzenli olarak bilgilendirilmek; iş konseylerinin bütçesi olması durumunda, işçilerin ve ailelerinin refahlarını artıracak faaliyetler gerçekleştirmek sayılabilir. ingilizce

İŞ YERİ KONSEYLERİNDE TARTIŞILAN ORTAK KONULAR TİS’lerin uygulanıp uygulanmadığını izlemek, kadın- erkek fırsat eşitliği, engellilere yönelik uygulamalar, proje geliştirme, yönetime katılma, video, kamera uygulaması, çalışma saatleri, mesleki eğitim ihtiyacı, işten çıkarmalar, işe almalar, işletmede sigara içilmesi, esnek çalışma, çalışma vardiyaları. İNGİLİZCE

İŞ YERİ KONSEYLERİNDE İŞÇİ SENDİKALARININ ROLÜ İş Konseyleri ve diğer bilgilendirme ve danışma düzenlemeleri işçi sendikalarının temsilinden farklı olarak değerlendirilmektedir. Fakat bazı ülkelerde bu ayrım açık olarak gözükmemektedir. Diğer taraftan İtalya ve Belçika gibi ülkelerde, iş konseyleri esas olarak sendika kurullarıdır. Fransa, Lüksemburg, Hollanda ve İspanya gibi ülkelerde, sendikalar seçimler için aday gösterebilmekte ve dolayısıyla sendika kurullarından oluşmaktadır. İş konseylerinde, işçi sendikalarına görev verilmemiş olsa dahi, bu kurullarda genellikle işçi sendikalarının hakimiyeti hissedilmektedir. İNGİLİZCE

SONUÇ Avrupa Birliği dahilinde, İş Konseylerinin varlığı artık ne işçi ne de işveren tarafından tartışılan bir konu olmaktan çıkmıştır. İşçi tarafı İş konseylerinin oluşturulması için gerekli eşik sayısının düşürülmesi, bilgilendirme ve danışma sitemlerinin daha detaylandırılması ve kuvvetlendirilmesi gibi görüşleri savunmaktadırlar. İNGİLİZCE

TÜRKİYE’DE SOSYAL DİYALOGUN GELİŞİMİ küreselleşme süreci ve kalkınma yarışında belirleyicilik kazanan rekabet gücü, diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de, hem işletme bazında hem de ülke genelinde ortak hedefler için sosyal diyalog ve işbirliğini ön plana çıkarmış; kesimler uyuşmazlıkları büyük ölçüde geride bırakıp, sorunları barışçı yollarla çözmeyi tercih etmişlerdir. İşçi-işveren kesimleri arasında ekonomik ve sosyal sorunların çözümüne katkıda bulunmayı hedefleyen ve bu yönde sorumluluk üstlenen, çalışma barışını gözeten bir yaklaşımın benimsenmesi, toplumsal uzlaşma ve işbirliği için de bir temel oluşturmaktadır. İNGİLİZCE

İŞÇİ VE İŞVEREN SOSYAL DİYALOGUNUN TARİHSEL ÖRNEKLERİ 1 Temmuz 1994 tarihinde TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, DİSK ve TİSK’in katılımıyla ilk işçi-işveren zirve toplantısı yapılmıştır. İlk defa üç işçi konfederasyonu ile işveren konfederasyonunun bir araya geldiği toplantıda, ekonomik alanda yaşanan kriz ve krizin çalışma hayatına taşıdığı olumsuz etkiler ile çözüm yolları görülmüş ve kamuoyuna ortak bir açıklama yapılmıştır. İlerleyen yıllarda, Türkiye’nin en yüksek temsil gücüne sahip sivil toplum kuruluşları olan TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, DİSK, TİSK, TOBB, TESK ve TZOB’un Başkanları, 7 Aralık 1999 tarihinde TİSK’te bir araya gelerek “7’li Sivil İnisiyatif” oluşumunu kurumlaştırma kararı almışlardır. İNGİLİZCE

ÇALIŞANLAR ARASINDAKİ SOSYAL DİYALOGUN TARİHSEL GELİŞİMİ TÜRK-İŞ, HAK-İŞ ve DİSK ilk olarak siyasal farklılıkları ve ayrılıkları aşarak 1 Mayıs’ı, 1992 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü salonunda birlikte kutlamışlardır. Daha sonra 1993 yılında TÜRK-İŞ, HAK-İŞ ve DİSK’in çatısını kurduğu Çalışanların Ortak Sesi Demokrasi Platformu oluşturulmuştur yıllarında yoğunlaşan sorunlar, işçi sendikaları konfederasyonları arasındaki işbirliği eğilimini arttırılmıştır. İNGİLİZCE

TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, DİSK, MEMUR-SEN, Türkiye KAMU-SEN, KESK’in Genel Başkanları 27 Ocak 1999 günü Ankara’da HAK-İŞ Genel Merkezinde ilk kez toplanarak, ortak sorunları görüşülmüş ve EMEK PLATFORMU’nu kurmuşlardır. Toplantı sonunda yapılan açıklama, ülkemizde ücretli çalışanların o güne kadarki en geniş birlikteliği olması açısından son derece önemliydi. TÜRK-İŞ, HAK-İŞ, DİSK, KESK, Türkiye KAMU-SEN, MEMUR-SEN, Türkiye İşçi Emeklileri Cemiyeti, Tüm İşçi Emeklileri Derneği, Tüm Bağ-Kur Emeklileri Derneği, TMMOB, Türk Diş Hekimleri Birliği, Türk Eczacılar Birliği, Türk Tabipleri Birliği, Türk Veteriner Hekimleri Birliği, TÜRMOB başkanları 14 Temmuz 1999 günü TÜRK-İŞ Genel Merkezi’nde toplanmışlardır. İNGİLİZCE

Türkiye önce 2000 yılının Kasım ayında, daha sonra da 2001 yılının Şubat ayında birbiri ardı sıra önemli iki kriz yaşamıştır. Ulus ötesi sermayenin Türkiye’ye dayattığı ve ülkemizde sermaye çevreleri ve hükümet tarafından da kabul edilen ve desteklenen IMF programlarına karşı Emek Platformu Alternatif Program hazırlanmış ve kamuoyuna sunulmuştur. Ancak Emek Platformu 2001 yılından bugüne kadar geçen sürede toplanamamıştır. Son yıllarda yaşadığımız süreç Türkiye’de, hem işletme bazında hem de ülke genelinde ortak hedefler için kesimler arası sosyal diyalog ve işbirliği ihtiyacını bugün daha da arttırmıştır. İNGİLİZCE

ULUSAL DÜZEYDE ÜÇLÜ YAPILAR Ekonomik ve Sosyal Konsey (ESK) Karma İstişare Komitesi (KİK) ve Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi (EESC) Çalışma Meclisi Üçlü Danışma Kurulu Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi İşgücü Piyasası Bilgi Danışma Kurulu İNGİLİZCE

YEREL DÜZEYDE SOSYAL DİYALOG 26 Mayıs 2008 tarihinde yayımlanan 5763 sayılı Kanunun 21. Maddesi ile İl İstihdam ve İl Mesleki Eğitim Kurulları birleştirilerek, İl İstihdam ve Mesleki Eğitim Kurulları oluşturulmuştur. Bu kurullar Türkiye’de yerel sosyal diyalogun önemli mekanizmalardan biridir. Kurulun Başkanı Validir. Kurulda İşçi Konfederasyonlarından birer temsilci yer almaktadır. Yılda 4 kere toplanır. Sekreteryası İŞKUR ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından yürütülür. Kararlar bağlayıcı niteliktedir. Esas olarak mesleki eğitim ve işgücü piyasası arasındaki ilişkileri düzenler. İNGİLİZCE

TEŞEKKÜR EDERİM THANK YOU ŞAHİN SERİM HAK-İŞ KONFEDERASYONU HAK – İŞ CONFEDERATION

“ Bu yayın Avrupa Birliği’nin yardımıyla hazırlanmıştır. Bu yayının içeriğinden yalnızca Avrupa Sendikalar Konfederasyonu sorumlu olup, herhangi bir şekilde AB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde yorumlanamaz.” “This publication has been produced with the assistance of the European Union. The contents of this publication are the sole responsibility of European Trade Union Confederation and can in no way be taken to reflect the views of the European Union.” “This project is financed by the European Union” “Bu Proje Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir”