Türkiye’de Spor/Futbol

Spor ve Toplumsal Yapı Sosyal bir olgu olduğu için toplumsal yapı bütünlüğünde anlam kazanmaktadır. Ülkelerin siyasi, ekonomi ve kültür politikaları ile spor politikaları arasında uyum vardır. Spor kurumu aracılığıyla içinde yaşadığımız toplumsal yapının minik bir minyatürünü inceleme olanağına sahip oluruz.

Türkiye’de Sporun Toplumsal Yapı ve Değişim Ekseninde Dönemleri a) Kulüpçülükten Devlet Merkezli Spor Dönemine Geçiş ( ) b) Amatörlükten Profesyonelliğe Geçiş Dönemi ( ) c) Kitle İçin Spordan Popüler Spora ( ) d) Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz)

Kulüpçülükten Devlet Merkezli Spor Dönemine Geçiş ( ) Cumhuriyet öncesi kulüpler eliyle yürütülen spor faaliyetleri Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (TİCİ-1922) Futbol, atletik sporlar ve güreş Ali Sami Yen

Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (TİCİ-1922) Amaç: «Sağlıklı bir kuşak yetiştirmek, bu sağlıklı kuşakla Türk ırkını takviye etmek, her sınıf halkı ilgilendiren idmancılığı(sporu) yaygınlaştırmak, ulusun bireylerini küçük yaştan itibaren örgütlenmeye ve birlikte hareket etmeye alıştırmak. Gençleri içki, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan uzak tutmak, sağlam ve becerikli kişiler yetiştirerek askeri kuruluşların görevlerini kolaylaştırmak, spor etkinlikleri yolu ile gençlere memleketlerini sevdirmek, spor yarışmalarını düzenlemek, yürütmek, sporumuzu uluslararası alanda temsil etmek.»

Kulüpçülükten Devlet Merkezli Spor Dönemine Geçiş ( ) Hasılat bölüşümü sorunları ve Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı 1923 – Türkiye Futbol Federasyonu 1936 – Türk Spor Kurumu – Türkiye’de spor devletin malı olmuştur. Kurumun parolası «Hepimiz Birimiz, Birimiz Hepimiz İçin» Yeni cumhuriyetin sınıfsız, imtiyazsız kaynaşmış bir kitleyiz anlayışının yansıması

Kulüpçülükten Devlet Merkezli Spor Dönemine Geçiş ( ) 1930’lu yıllar – Devletçilik – Tek Particilik – Spor Parti-Spor bütünleşmesi: Spor bölge başkanlıklarına o bölgelerin CHP başkanları getirilmiştir. 29 Ekim 1936 Cumhuriyet bayramı törenleri öncesinde bütün sporcular Cumhuriyet Halk Partisi’ne üye yapılmışlardır Berlin Olimpiyatlarına katılacak olan Türk sporcuların taşıdıkları ulusal takım amblemlerinde altı okun da yer alması.

Kulüpçülükten Devlet Merkezli Spor Dönemine Geçiş ( ) Dünya savaşı tehlikesinin doğması ve Türk Spor Kurumu’nun başarısız olmasının ardından Beden Terbiyesi Kanunu (29 Haziran 1938) Bu kanun ile spor aracılığı ile gençlik teşkilatlarının kurulması ve tüm yurttaşların zorunlu ‘Beden Terbiyesi Mükellefleri’ (yükümlüleri) olarak stadyumlarda ve spor sahalarında askeri talim esasına dayalı eğitime tabi tutulmaları zorunlu kılınmıştır.

Amatörlükten Profesyonelliğe Geçiş Dönemi ( ) Çok partili dönem 1951 – Futbol Federasyonu profesyonelliği kabul ediyor Milli Lig (Türkiye 1. Futbol Ligi) Türkiye 2. Futbol Ligi Türkiye 3. Futbol Ligi 1938’den beri dışlanan kulüpler yeniden sahnede

Amatörlükten Profesyonelliğe Geçiş Dönemi ( ) Bu dönem içerisinde profesyonelliğe geçiş güreş alanında etkili oluyor. NATO ve Asya eleme grubundan Avrupa grubuna geçiş (1950) ve finallere gitmeye hak kazanma Spor Toto 1960 sonrası özgürlük ortamı, artan ulusal gazeteler ve futbol kamuoyunun oluşumu Kentleşme, kentlerin kendilerini ifade etmesinin yolu – Kent Takımları Kent takımları ile futbol halk için eğlence kaynağı haline geliyor.

Kitle İçin Spordan Popüler Spora ( ) 2. Kalkınma planı ( ): Planda; «sporun kişiler üzerindeki sosyal ve kültürel açıdan yaratacağı olumlu etkiler, beden eğitiminin okullarda yaygınlaştırılması, tesis yapımı, spor merkezlerinin kurulması, spor eğitimcilerinin yetiştirilmesi, idare ve belediyelerle sporun yaygınlaştırılabilmesi için işbirliğine gidilmesi, sporla ilgili mevzuatın düzenlenmesi, okul ve halk sporuna öncelik verilmesi» vb. konulara yer verilmektedir. Spora geniş kitlelere getireceği yararlar açısından yaklaşılmaktadır.

Kitle İçin Spordan Popüler Spora ( ) Ekonomik kriz ve formalara reklam Bu dönem kendi içerisinde 1980 öncesi ve sonrası olarak iki bölüme ayrılabilir. 1980lere kadar hükümet programında spor dilek ve temenniler şeklinde yer almakta sonrası depolitizasyon, terör sorunu ve futbol sonrası kitle sporlarını geliştirmeye yönelik politikalar rafa kalkıyor ve yerine geniş kitleleri etkileme gücü yüksek olan futbol öne çıkartılıyor. Kitleleri meşgul etme ve gündemden kaçış sağlama.

Kitle İçin Spordan Popüler Spora ( ) Askeri yönetim ve sonrasında Özal yönetimi futbolun büyüsünden faydalanıyor: Örneğin; Ankaragücü’nün Kenan Evren’in talimatıyla birinci lige alınması. Güneydoğu illerindeki gençlerin «yıkıcı-bölücü» faaliyetlerden uzaklaştırılması için emniyet müdürlerinin talepleri: Yöresel futbol takımları kurulmalı. Devlet gençleri futbol ile kazanmaya çalışmıştır.

Kitle İçin Spordan Popüler Spora ( ) 1980’ler siyasi erk futbola dahil oluyor: Kayırmacılık sistemi Futbol sahaları siyasal hesaplaşmaların ve oy kavgalarının yeni adresi haline dönüşüyor. Televizyon Siyasetten boşalan gündemdeki alan futbol ile dolduruluyor.

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) Neo liberal ekonomi politikaları ve futbol Medya-sponsorluk ve reklam Diğer spor dalları geri plana itilip tüm ilgi futbola yöneliyor. Profesyonellik fikri büyük önem kazanıyor – «Dar Alanda Kısa Paslaşmalar» Futbol federasyonu özerkleşip devlet kontrolünden çıkıyor. Futbol yeniden özel sektörün elinde.

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) Tüketim- metalaşma- futbol Futbolun tüketim ideolojisiyle şekillendirilmesi Futbol takımları artık şirket Futbolcular şirket değerine etki eden metalar Özel televizyonculuk ve naklen yayın ile büyüyen reklam pastası

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) Profesyonelleşme süreci, sportif etkinlikleri bir oyun olma özelliğinden çıkartıp, ekonomik düzeyde işleyen bir alana dönüştürmüştür. Borsada işlem gören işletmeler Forma rengi kutsallığını yitiriyor Artık forma rengi, daha fazla satılabilmesi için sürekli olarak değiştirilmekte ve formanın üzerindeki reklamlar, kulüplerin önüne geçmektedir.

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) Profesyonel futbol özerk ancak amatör futbol Gençlik ve Spor Bakanlığı, Spor Genel Müdürlüğüne bağlı Para getirme imkanı bulunmayan, sıkıntılı amatör futbolu tamamen devlete havale ediliyor. Kadın ve çocuk futbol takımları ilgisizlikten kapanıyor

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) Spor ve sportif etkinlikler artık «katılımdan çok izleme» üzerine kuruludur. Gençliğe dönük olarak parlayan kitle sporu anlayışı sonrasında 1980’lere kadar sporda tutkulu bir amatörizm yaşanırken, 1990’lar profesyonel zihniyet ve izlemeci anlayışla şekillenmiştir. Taraftar artık potansiyel müşteri Kentleşme – yerel yönetimler – spor alanlarının darlığı – dövüş sporları kulüpleri ya da vücut geliştirme salonları

Tüketim-Medya-Sponsorluk Temelli Spor Dönemi (1988-Günümüz) VE SON OLARAK 2000’ler Şike, bahis, borsa, usulsüzlük, mafya, maç yayın hakları