Ortak Karar Verme ve Hastayı Güçlendirme Yrd. Doç. Zeliha Cansever Mevlana Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD, Konya 1

Amaç ve Hedefler Bu ders sonunda katılımcıların hastayla ortak karar verme konusunda bilgi sahibi olmaları ve önemini savunmaları amaçlanmaktadır Ders sonunda katılımcıların; Hastayı güçlendirmenin tanımını söyleyebilmeleri Aile hekimliğinde hastayı güçlendirmenin yerini tartışabilmeleri Hastayla ortak karar vermeye neden gerek olduğunu açıklayabilmeleri Hastaların güçsüzlüğünün nedenlerini açıklayabilmeleri hedeflenmektedir / 202

Hasta olarak kendimizi doktorun karşısından güçsüz hissettiğimiz oldu mu? 3

Güçsüzlük nedir? Kişinin belirli olaylar yada durumlar karşısında kendini güçlü hissetmediği ya da bireysel olarak kontrol kaybı hissettiği durumdur. 4

Hastayla ortak karar verme nedir? Bireyin kendi sağlık bakımında aktif olarak rol almasıdır / 205 Laura E. Santurri. Patient Empowerment: Improving the Outcomes of Chronic Diseases Through Self-Management Education.

Arka plandaki fikir Hastalar başkalarının dikte ettiği bir yaşam tarzını benimsemeye zorlanamaz. Koruyucu hekimlik uygulamalarının etkili olabilmesi için güçlü hastalar gerekir. Birer tüketici olarak hastalar tercih yapma hakkına sahiptir. / 206

Neden? Hastalar ve hekimler artık ortak karar vermeye önem veriyor Hastalar kendi sağlık sorunları hakkında araştırma yapıyor Bugünün hastaları, doktorların ekip lideri olmalarını ve klinik ve eğitim desteği sağlamalarını bekliyor Hekimler en önemli bilgi kaynağıdır, en güvenilir kaynaktırlar ve olumlu davranış değişimini kataliz edebilecek en önemli kaynaktır. / 207 Magee, Relationship-Based Health Care in the US, UK, Canada, Germany, S. Africa, and Japan, 2003

Neden? Bir araştırma; Bireylerin %91’i daha fazla soru sormak istiyor %87’si tercihlerini aktif olarak yapmak ve kar/zarar değerlendirmesi yapmak istiyor %90’ı kendi sağlığına daha fazla dikkat etmek istiyor %78’i için hekimiyle ilişkisi çok önemlidir (ailesinden sonra en önemli) / 208 Magee, Relationship-Based Health Care in the US, UK, Canada, Germany, S. Africa, and Japan, 2003

Neden? Erişkinlerin %80’i kendi sağlığında daha fazla söz sahibi olmak istiyor 1 %50’si hekimi dışındaki kaynaklardan bilgi arıyor 2 Erişkinlerin %55’i daha fazla bilgi istediklerini söylüyor 3 / Yankelovitch Monitor, 2002; 2. Harris, Interactive, 2002; 3. Pfizer, data on file, 2002

Neden? Halbuki; Cerrah ve aile hekimleriyle yapılan görüşmelerin sadece %9’u bilgilendirilmiş rıza kurallarını tam karşılıyor. Braddock JAMA 1999 Birinci basamaktaki filme kaydedilen görüşmelerin %0-11’inde ortak karar vermenin ayırdedici özellikleri saptanmıştır. Elwyn 2001 “.. Anlaşıldığının kontrol edilmesi, ve hastaların kararlara ortak edilmesi nadiren görülmektedir” Campion BMJ 2002 / 2010

Neden ortak karar verme? “Hayatı bir karardan etkilenen bireyler bu sürece giden yolda söz hakkına sahip olmalıdır.” John Naisbitt, Megatrends / 2011

Buyurgan hekim davranışı Hekim merkezli, otoriter ilişki modelidir. Hekim emir kipi ile konuşur. Hekim çoğunlukla birinci tekil şahıs üzerinden konuşur. Örnek olarak; şikayetin ne, soyun, yat, aç, öksür. Hekim, söylediklerinin, tedavi tercihlerinin, uygulamalarının sorgulanmasını ya da itiraz edilmesini istemez. 12

Danışman hekim davranışı “Bu benim değil, senin sorunundur, kararı sen vereceksin, ben sadece sana yol gösteririm” anlayışı vardır. Aktif olan taraf hastadır. Hekim fazla sorumluluk üstlenmez. Hastanın sorduğu sorulara yanıt verir. Hasta neyi ne kadar isterse, doktor da o kadarını verir. 13

Danışman hekim davranışı Hasta: Doktor bey, bendeki bel fıtığı olabilir mi? Hekim: Olabilir. Hasta: Ameliyat mı olmam gerekiyor? Hekim: Evet gerekebilir. 14

Katılımcı yaklaşım modeli Doğru olan yaklaşım budur. Hastanın amacı iyileşmek, hekimin ise iyileştirmektir. Bilgiler birlikte toplanır, birleştirilir, sorunlar ortaya konulur, çözüm için birlikte hareket edilir. İki taraf da kendilerine düşen sorumluluğu alır, sorumluluk paylaşılır. 15

Katılımcı yaklaşım modeli Sizin için şöyle bir tedavi düşünüyorum. Bu tedavinin şöyle yan etkileri olabilir. Bu tedavi süresince benim de sizden bazı isteklerim olacak, tedaviyi birlikte uygulayacağız gibi. 16

Sizin ortak karar verme puanınız Hayır Kısmen Evet Bir hastalığın tedavisinde birden fazla seçenek olabileceğini düşünüyor musunuz (hiç tedavi vermemek te dahil)? Hastalarınıza tedavi önerisinde bulunurken yanlı davranmayacağınızı (hastanın kararını etkilemeye çalışmak) düşünüyor musunuz? Sizce hastaların tedavi kararıyla ilgili tercihleri dikkate alınmalı mıdır? Hastaların başka kişileri tedavi kararlarına dahil etmeyi istemelerini önemser misiniz? (aile, arkadaş, başka doktorlar gibi) Sizce hastalara tıbbi bilgiyi nasıl almak istedikleri sorulmalı mıdır? (yazılı, sözlü, video vs.) Sizce hastalara ne kadar bilgi almak istedikleri sorulmalı mıdır? Sizce hastalara tıbbi kanıtlar sunulmalı mıdır? (örn. Yayınlanmış makaleler, kitaplar vs göstermek) Sizce hastalara sunulan bilgi kaynakları bilgi tercihleriyle uyumlu olmalı mıdır? Sizce hastalara tedavi seçenekleriyle ilgili sorular sorulmalı mıdır? Sizce hastalara tedavi seçenekleriyle ilgili düşünceleri (fikirler, endişeler, beklentiler) sorulmalı mıdır? Sizce hastalar tıbbi kararlara katılmaları için teşvik edilmeli midir? Sizce hastalar tedavi kararlarıyla ilgili sorumluluk almak konusunda cesaretlendirilmeli midir? Hastalarınızın sizin tedavi kararlarınıza katkıda bulunmalarını ister misiniz? Hastalarınızın sizin tedavi kararınıza karşı çıkmalarına izin verir miydiniz? Sizce hastaların tedavi planına katkıda bulunması için bir çaba gösterilmeli midir? Hastalarla ilişkide kimin ne yapacağı v ene zaman yapacağının net olmasını kabul eder misiniz? / 2017 Lütfen aşağıdaki soruları kendi düşüncelerinize göre cevaplandırınız. Doğru ya da yanlış cevap yoktur; size en uygun olanı seçiniz.

Sizin durumunuz nasıl? HayırKısmenEvet 012 / 2018 Toplam puanOrtak Karar 0Yok 1-12Düşük 13-24Orta 25-32Yüksek * Use this scoring table to calculate your own total SDM scores according to the distributed questionnaire.

Neden genelde güç dengesi hekimden yanadır? Eğitim Profesyonel statü/otorite Bilgi Beceri Uzmanlık Tecrübe Hekimin mıntıkası Sağlık sisteminde sevk zinciri olması / 2019

Neden genelde güç dengesi hekimden yanadır? Birey hasta ve yaralıdır. Gerçek kendisi değildir… Hasta korkuyor olabilir Hekime bağımlı bir konumdadır Tıbbi bilgiden yoksundur Sağlık sisteminin nasıl işlediğini ve haklarını bilmeme Yabancı ortam / 2020

Hastayı güçlendirmenin faydaları Hatalarımızdan öğreniriz Proaktif bir rol üstlenme Hastalarımız ve ekibimize destek ve bilgi hizmeti sunma Şikayetlerin çözümlenmesi Uzlaşma & Aracılık Güven oluşturma / 2021

/ 2022 Takip Tedavi Başvuru “hastanın hikayesi” Hikaye ve muayene Hipotez Saptanan sorun veya tanı Tercihleri sapta Hastanın bilgi alma tercihini belirle Kanıtları sun Hastanın fikirleri, endişeleri ve beklentilerini karşıla Partnerlik durumunu değerlendir (önceki) HASTA – HEKİM İLETİŞİMİ Hastanın rolünü belirle Aksiyon planında uzlaş Karar için tartış Klinik Problem Çözme ve Ortak Karar Verme Modeli Adım 1 Adım 2 Adım 3 Adım 4 Adım 5 Adım 6 Adım 7 Adım 8

Karara dahil değil Yaralı hisseden / 2023 Fikri sorulmamış Güçsüz Partnerlik yok Söz hakkı yok