DİYABETİK HASTADA AYAK BAKIMI DİYABETİK AYAK ÜLSER

AMAÇ Diyabete bağlı oluşan enfeksiyonların giderilmesi, Bozulan ayak bütünlüğünün yeniden sağlanması, Diyabetik ayak yarasının bakımını sağlayarak iyileşmesini hızlandırılması, Komplikasyonların en aza indirgenmesi ve yeni bir yara oluşumunun engellenmesi, Hastaya evde kişisel bakımı için uygun eğitim verilmesidir.

Ayak ülseri & Amputasyon Bağlantı Şeması DİYABET Ayak ülseri & Amputasyon Bağlantı Şeması Kaynak: The International Working Group on the Diabetic Foot. International Consensus on the Diabetic Foot, Netherlands, 1999.s.29

TEMEL İLKELER-1 Hijyen eksikliği, kendi kendine yetersiz izleme ve muayene gibi bazı risk faktörleri diyabetli hastanın eğitimi ile engellenebilir. Diyabetik ayak yarasının sınıflandırması WAGNER sınıflamasına göre yapılır ve hemşire gözleme günlük olarak kayıt edilir.

Dikkat Edilecek Noktalar-1 Yara ve akıntının olduğu yere elle direkt temas edilmemeli ve sterilizasyona dikkat edilmelidir. Yara çevresi povidon iyodin(batikon) solüsyonu ile silinebilir. Yara içine povidon iyodin solüsyonu kesinlikle kullanılmamalıdır. Yara içi serum fizyolojik ile silinebilir.

Resim 1. WAGNER Sınıflamasına Göre Diyabetik Ayak Yarası Örnekleri A: Derece 1, B: Derece 2, C: Derece 3, A B C Derece 3 Derece 1 Derece 2 Kaynak: Katsilambros. N. Dounis; E. Makrilakis K et al. (2010). Atlas of Diabetic Foot. Wiley- Blackwell A. John Wiley & Sons. Ltd. Second Edition, p. 112. 116. 118. 184-185.

DİYABETİK AYAK YARASININ EVRELENDİRİLMESİ WAGNER SINIFLANDIRMASI GRADE 0 GRADE 1 GRADE 2 GRADE 3 Ülser yoktur Risk grubundadır Ayak bakımı önemlidir Eğitim çok önemlidir Yüzeysel ülser vardır, Enfeksiyon yoktur. Nöropati ön plandadır. Ülserler sıklıkla basınç bölgelerinde oluşur. Bu bölgelerde önce nasır oluşur. Derin ve penetre ülser vardır. Yumuşak doku enfeksiyonu gelişmiştir. Derin apse yoktur. Osteomyelit yoktur. Yumuşak doku mevcuttur. Enfeksiyonu vardır. Derin apse vardır. Osteomyelit vardır.

Resim 2. WAGNER Sınıflamasına Göre Diyabetik Ayak Yarası Örnekleri D: Derece 4, E: Derece 5 Kaynak: Katsilambros. N. Dounis; E. Makrilakis K et al. (2010). Atlas of Diabetic Foot. Wiley- Blackwell A. John Wiley & Sons. Ltd. Second Edition, p. 112. 116. 118. 184-185.

DİYABETİK AYAK YARASININ EVRELENDİRİLMESİ WAGNER SINIFLANDIRMASI GRADE 4 GRADE 5 İskemik lezyon ön plandadır. Ayağın bir bölümünde gangren oluşmuştur. Nöropati söz konusudur. Gangren bölgede ağrı yoktur. Enfeksiyon vardır. Ayağın büyük bir bölümü gangrendir. Arteriyel tıkanıklık başroldedir. Enfeksiyon ve nöropatide patogenezde etkendir.

Dikkat Edilecek Noktalar -2 • Hastaya alt ekstremitedeki dolaşımı geliştirmek için egzersiz yapması, otururken bacaklardaki dolaşımı engellememek için bacak bacak üstüne atmaması önerilmelidir. • Ayakkabılar ve terlikler çorapsız giyilmemelidir. Dolaşımı engelleyecek şekilde lastikli çorap veya dikişli çoraplar giyilmemelidir.

• Hastaya her gün çorabını değiştirmesi ve ütülü, pamuklu- yünlü çoraplar tercih etmesi gerektiği bilgisi verilmelidir. • Uygun ayakkabı için hasta/ ailesi bilgilendirilmelidir. • Diyabetik ayak bakımı ve genel diyabet eğitimi konusunda diyabet hemşiresi ile işbirliği yapılarak eğitime yönlendirilmelidir.

YARA BAKIMI Risk faktörlerinin kontrol altına alınması ile başlar. Yaranın bulunduğu ayağa kesinlikle yük binmemelidir ve Ödemin önlenmesi için elevasyon uygulanmalıdır. Hastaların kan glikoz seviyeleri mutlaka regüle edilmelidir. Ülserlerin lokal tedavisinde yara iyileşmesindeki temel prensiplere bağlı kalınmalıdır. Yaranın kurutulmasından sakınılmalıdır. Topikallerin kullanımı serum fizyolojik veya antibakteriyel merhemlerin kullanımı ile sınırlandırılmalıdır.

YARA BAKIMI Yara bakımında diğer bir önemli nokta yara kenarlarında oluşan keratotik kenarların alınmasıdır. Bunların alınması yüzey epitelizasyonunu arttırıcı etki gösterir

DEBRİTMAN Debritman diyabetik ülserlerin tedavisinde ilk önemli aşamadır. Debritman sadece nekrotik dokuların alınması değil aynı zamanda yara derinliğinin değerlendirilmesi, kemik tutulumunun belirlenmesi ve drene olmamış eksudanın alınmasına da yardımcıdır. Debridmanı yapılmış ülser düzenli bir şekilde takip edilmelidir, Bu yaralar çok hızlı bir şekilde infekte olup hayatı tehdit eden sistemik hastalık haline gelebilir.

DEBRİTMAN Debritman Öncesi Debritman Sonrası

YARA OLUŞMA NOKTALARI

YAPILMASI GEREKENLER Ayaklar her gün dikkatli bir şekilde gözden geçirilmeli, kırmızılık, morluk, şişlik, su toplanması, yara vs. olup olmadığına bakılmalıdır. Ayaklar her gün ılık suda (akşamları) yıkanmalı, -Suyun sıcaklığı dirsekle kontrol edilmeli, -Beyaz sabun kullanılmalı, -Ayak dikkatli şekilde kurulanmalı, -Vazelin ve benzeri merhemlerle kuru deri yumuşatılmalı -Sabahları ince bir pudra kullanılmalıdır.

YAPILMASI GEREKENLER DURUMLAR Giymeden önce ayakkabının içinde ; Yabancı cisim, çivi uçları, iç astar yırtığı ve katlanması olup olmadığı araştırılmalıdır. Pamuklu ve yünlü çorap giyilmeli ve çorap her gün değiştirilmelidir. Ayaklar üşüyorsa geceleri de çorap giyilmesi önerilir. Görme kusuru varsa, aile üyelerinden yardım alınmalıdır. Her hangi bir nedenle ayağa cerrahi müdahale yapılacaksa, şeker hastası olduğu söylenmelidir.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Üşüdüğü için ayağa sıcak su şişesi, termofor, sıcak tuğla, elektrikli battaniye tatbik edilmemelidir. Soba ve elektrik sobasında ayakların ısıtılması asla denenmemelidir. Çorapsız ayakkabı giymeyin. Çoraba elastik bant ya da çorap bağı takılmamalıdır. Çok uzun yürüyüşler yapmayın. Ayaklarınızı gün içinde mutlaka yükselterek dinlendirin. Tırnaklar derin kesilmemeli, köşe ve yanlardan alınmamalıdır. Nasırlar ve boynuzlaşmalar bıçakla kesilmemeli, yakıcı madde, asit vs. kullanılmamalıdır. Ayağa her hangi bir şekilde flaster, yara bandı yapıştırılmamalıdır. ELLERİNİZ TİTRİYOR VE İYİ GÖREMİYORSANIZ TIRNAKLARINIZI KENDİNİZ KESMEYİN !… BACAK BACAK ÜSTÜNE ATARAK YA DA BAĞDAŞ KURARAK OTURMAYINIZ .

BUGÜN KÜÇÜK İHMALLER YARIN BAŞEDİLMEZ SORUNLAR HALİNİ ALACAKTIR . UNUTMAYIN Kİ HER TÜRLÜ YARA VE YANIĞIN İYİLEŞMESİ SİZİN İÇİN NORMALDEN DAHA ZOR VE GÜÇTÜR . BÖYLE BASİT TEDBİRLER , İNANIN YAŞAMINIZI DAHA YAŞANILIR KILACAKTIR . AYAĞINIZI KORUMAK İÇİN BİLMENİZ, ÖĞRENMENİZ VE YAPMANIZ GEREKEN BİR ŞEYLER OLDUĞUNU ASLA UNUTMAYINIZ

DİYABETİK AYAK; EĞİTİM İLE ÖNLENEBİLİR BİR DURUMDUR. DİYABET HASTALARININ AYAK YARALARINDAN KORUNMAK İÇİN KENDİ AYAKLARINI NASIL MUAYENE EDECEKLERİNİ, AYAK BAKIMINI NASIL YAPACAKLARINI ÖĞRENMELERİ VE ANLAMALARI VE GÜNLÜK AYAK BAKIMI YAPMALARI ÖNEMLİ BİR ZORUNLULUKTUR.

KONTROLÜ SAĞLIKLI BİR HAYAT UNUTMAYIN İYİ KAN ŞEKERİ KONTROLÜ SAĞLIKLI BİR HAYAT SÜRMENİZİ SAĞLAR.

TEŞEKKÜRLER √ Hazırlayan: Hem. İsmail ÜZÜM

VAKA ÖRNEKLERİM

VAKA ÖRNEKLERİM

KAYNAKÇALAR “DİYABETİK AYAK YARA BAKIMI ve HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI” SEMA İNCE DİYABETİK AYAK YARA BAKIM HEMŞİRESİ Ç.Ü.T.F. ENDOKRİN VE METABOLİZMA BD. “DİYABETLİ HASTALARDA AYAK BAKIMININ ÖNEMİ” Op.Dr.Gülgün GİRİTLİ “DİYABETİK AYAKTA YARA BAKIMI VE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMLARI” Diyb. Hem. Dr. Emine KIR-BİÇER İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Endokrinoloji Metabolizma ve Diyabet Bilim Dalı Akça Ay F. (2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler. Nobel Tıp Kitabevleri, 4. Baskı, s. 335- 343. Danış B, Nurülke B, Dindar B. (2008). Hemşirelik Bakımında Kalite. Meta Basım ve Matbaacılık, 2. Baskı, İzmir, s. 63-68. Yüksel A. Diyabette Ayak Bakımı. Diyabet Hemşireliği Derneği Kitabı. http://www. tdhd.org/dhd_kitap/12blm.pdf. (Erişim Tarihi: 28.03.2016).

SAĞLICAKLA KALIN…

HAZIRLAYAN VE SUNAN İSMAİL ÜZÜM B121100308