1 İhale Usulleri Arasından Çıkarılan Doğrudan Temin Yönteminin Usulsüzlük ve Yolsuzluk Riskine Etkisi Danışman : Başbakanlık Başmüfettişi R. Bülent TARHAN Hazırlayan ve Sunan: Başbakanlık Müfettiş Yrd. Ufuk ÜNLÜ

2 Sunum Planı  Giriş  4734 Sayılı Kanunun Amacı, Kapsamı ve İstisnaları  Doğrudan Temin  Doğrudan Temine İlişkin Açıklamalar  Kamu Alımı İstatistikleri  Avrupa Birliği Kamu Alımı Direktiflerinde Yer Alan Düzenlemeler  Yolsuzluk ve Doğrudan Temin İlişkisi  Sonuç ve Öneriler  Son Söz

3 GİRİŞ 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu 22/01/2002 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve 01/01/2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir sayılı Kamu İhale Kanunu 22/01/2002 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve 01/01/2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir sayılı Kanun, 2886 sayılı Kanunu yürürlükten kaldırmamış ve uygulamada 01/01/2003 tarihinden itibaren kapsam içerisinde bulunan idarelerin yapacağı her türlü mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin ihalesinde Kamu İhale Kanunu, bunun dışında kalan örneğin satım, kiraya verme ile mülkiyetin gayri ayni hak tesisi konularında ise Devlet İhale Kanunu uygulanmasına geçilmiştir sayılı Kanun, 2886 sayılı Kanunu yürürlükten kaldırmamış ve uygulamada 01/01/2003 tarihinden itibaren kapsam içerisinde bulunan idarelerin yapacağı her türlü mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin ihalesinde Kamu İhale Kanunu, bunun dışında kalan örneğin satım, kiraya verme ile mülkiyetin gayri ayni hak tesisi konularında ise Devlet İhale Kanunu uygulanmasına geçilmiştir sayılı Kanuna göre açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir sayılı Kanuna göre açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Doğrudan Temin ise 30/07/2003 tarihli 4964 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu ihale usulleri arasından çıkarılmıştır. Doğrudan Temin ise 30/07/2003 tarihli 4964 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu ihale usulleri arasından çıkarılmıştır.

4 Amaç (Madde 1) Bu Kanunun amacı, kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemektir. Kapsam (Madde 2) – İstisnalar (Madde 3) Kapsam maddesi beş fıkradan oluşurken, istisnalar maddesi toplam 16 fıkrayı kapsamaktadır Sayılı Kanun

5 Doğrudan Temin  4734 sayılı Kamu İhale Kanununun Tanımlar başlıklı 4 üncü maddesinde Doğrudan Temin; “…Bu Kanunda belirtilen hallerde ihtiyaçların, idare tarafından davet edilen isteklilerle teknik şartların ve fiyatın görüşülerek doğrudan temin edilebildiği usulü … ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.  Doğrudan Temine ilişkin hükümler 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesinde ve 04/03/2010 tarihli Kamu İhale Genel Tebliğinde açıklanmıştır. Söz konusu Kanun ve Tebliğ’de, doğrudan temin yöntemine başvurulabilecek haller 10 bent halinde sayılmış ve son fıkrada “Bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilir” hükmü yer almıştır.

6 Doğrudan Temine İlişkin Açıklamalar Doğrudan Temine ilişkin alımlarda;  İlan yapma,  İhale Komisyonu kurma,  Kanunun 10 uncu maddesinde sayılan yeterlilik kriterlerini arama zorunluluğu yoktur.  İhale Yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılır. Ayrıca;  22 nci madde kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması ve (c) bendi kapsamında yapılan alımlarda madde metninde belirtildiği üzere sözleşme yapılması,  Onay belgesi düzenlenmesi,  Piyasa fiyat araştırmasına ilişkin belgelerin dayanakları ile birlikte onay belgesine eklenmesi,  22 nci maddenin (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında yapılacak alımlarda Tek Kaynaktan Temin Edilen Mallara/Hizmetlere İlişkin Formun düzenlenmesi Zorunludur.

7 Doğrudan Temine İlişkin Açıklamalar(2) A. Doğrudan Teminde İşlem Akışı B. Doğrudan Teminde Sözleşme Düzenlenmesi C. Doğrudan Teminde Teminat Alınması D. Doğrudan Teminde İhale Komisyonu Kurulması E. Doğrudan Teminde Piyasa Fiyat Araştırması F. Doğrudan Teminde Damga Vergisi Alınması G. Doğrudan Teminde %10 Limitinin Uygulanması H. Doğrudan Temin Usulünde Yasaklama Kararı I. Doğrudan Temin Suretiyle Yapılacak Alımlarda Belge Düzeni

8 Kamu Alımı İstatistikleri 2009 Dönemi (01/01/2009–31/12/2009)’nde idareler tarafından Kamu İhale Kurumuna bilgisi gönderilen ihale sayısı ’dir. Bu ihalelerin ’si Kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında gerçekleştirilirken, ’sı istisna kapsamında gerçekleştirilmiştir sayılı Kanun kapsamında yürütülen kamu alımlarının toplam tutarı TL dir. Bu tutarın TL si Kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında yapılan alımlara, TL si istisna kapsamında yapılan alımlara ait olurken, TL si ise doğrudan temin yolu ile yapılan alımlara aittir.

9 Kamu Alımı İstatistikleri (2)  4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 2003 yılı başında yürürlüğe girmesinden sonra Doğrudan Temin alımlarının toplam harcamalar içerisindeki payının 2003 yılı için yüzde 18 gibi yüksek bir oranda sonuçlanmıştır.  2005 yılından itibaren 4734 sayılı Kanun kapsamında yapılan kamu alımları, adet ve tutar bazında analiz edilerek yeniden gruplandırılmıştır. Tabloda yer almayan 2009 yılı ve 2010 yılının ilk altı aylık döneminde doğrudan temin alımları sırasıyla %7,26 ve %5,02 olarak gerçekleşmiştir.

10 Avrupa Birliği Kamu Alımları Direktiflerinde Yer Alan Düzenlemeler  Avrupa Birliği Kamu Alımları Direktiflerinde yer alan ihale usulleri;1. Açık İhale 2. Belli İstekliler Arasında İhale 3. Pazarlık 4. Rekabetçi Diyalog  Açık İhale ve Belli İstekliler Arasında İhale temel ihale usulleridir. Pazarlık usulü ilanlı ve ilansız olmak üzere ikiye ayrılır. İlansız Pazarlık doğrudan temine benzemektedir.

11 Yolsuzluk ve Doğrudan Temin İlişkisi  Yolsuzlukla mücadele kapsamında yaşanan son gelişmeler neticesinde “Saydamlığın Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendirilmesi Stratejisi” 2010/56 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilmiş ve Eylem Planı hazırlanmıştır.  Stratejide; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, saydamlığın artırılması ve yolsuzlukla mücadele alanında son yıllarda yapılan başlıca düzenlemeler arasında sayılmıştır. Eylem Planında ise Önlemeye Yönelik Tedbirler başlığı altında “Kamu İhale Sisteminin Gözden Geçirilmesi” tedbiri yer almaktadır.

12 Uygulamada kamu idareleri ihale kanununa uymamak için genelde doğrudan temin usulünü kullanırlar. Bu durum Kamu İhale Kanununun temel ilkeleri olan saydamlık, rekabet, eşit muamele ve güvenirlik ilkeleri ile çelişir ve alım sürecini yolsuzluk ve usulsüzlüğe açık hale getirir. Pipetçilik de denilen küçük ölçekli ama çok sayıdaki yolsuzluklar kamu kaynağının azalmasına neden olmakta ve bu ufak miktarlar bir araya getirildiğinde büyük yolsuzluklara bedel olacak rakamlara doğru hızla yükselmektedir. Yolsuzluk ve Doğrudan Temin İlişkisi (2)

13 A) 4734 sayılı Kanunun amacı ile doğrudan temin yönteminin çelişkisi B) 4734 sayılı Kanunun kapsamı ile istisnaları çelişkisi C) Doğrudan teminde parasal sınır D) Şartname sorunu E) Piyasa fiyat araştırması sorunu Sonuç ve Öneriler

14 Sonuç ve Öneriler (2) F) Denetim sorunu G) Doğrudan teminde Kamu İhale Kurumunun yetkisi H) Doğrudan temine ilişkin alımlara getirilecek sınırlama I) Yılsonu ödenek sorunu J) AB mevzuatıyla uyum

15 Son Söz Yetkin, yeterli ve alanında uzmanlaşmış personel

16 TEŞEKKÜR EDERİZ Danışman: Başbakanlık Başmüfettişi R. Bülent TARHAN Hazırlayan ve Sunan: Başbakanlık Müfettiş Yrd. Ufuk ÜNLÜ