Hasta Merkezli Sağlık Hizmeti -Bir Kitap Sunumu- Zekeriya AKTÜRK Prof. Dr. / 391

Sunum Hakkında “Putting Patients First: Designing and Practicing Patient-Centered Care” kitabından bazı bölümlerin özetlenmesi amaçlanmıştır. tients_First.html?id=wn4qiyN8030C&redir_esc=y tients_First.html?id=wn4qiyN8030C&redir_esc=y oUNQ_WvM&list=PLGNW9gEsHPpaeMxQ7cVSGyLbW YpQnoj8- oUNQ_WvM&list=PLGNW9gEsHPpaeMxQ7cVSGyLbW YpQnoj8- / 392

Sağlık hizmeti trilyon dolarlık bir sektöre dönüşmüştür. Günlük yaşantımızdaki tüketim kültürü sağlığa da yansımıştır. Günümüzde müşteri beklentileri eskiye göre çok değişmiştir. / 393

Günümüzün tüketicisi çok sayıda seçenek arasından seçmeye alışmıştır. Markete girdiğinde dokuz farklı kahve çeşidiyle karşılaşmaktadır. Sinemaya gittiğinde kendisine 20 salonda her zevke uygun 15 farklı film seçeneği sunulmaktadır. Tiyatro biletlerini ister internetten, ister kredi kartıyla makineden, isterse de eski usulle gişeden dilediği saatte alabilmektedir. / 394

Bugünün başarılı işletmeleri sadece müşterinin ihtiyacı olan kaliteli ürünü sunmakla yetinmemektedir. Bu işletmeler müşterilerin ihtiyaçlarını dikkate alarak bireyselleştirilmiş hizmet sunmaktadır. Günümüzün otelleri düzenli iş seyahatine çıkan müşterilerine sadece uygun bir oda vermekle yetinmemektedir. Birçok otel müşterinin tercihlerini kaydetmekte ve daha müşteri talep etmeden «sigarasız», «koridorun sonunda», «zemin katta», mini barda tercih ettiği içecekler bulunan bir oda ayarlamaktadır. Dünyanın geri kalanı müşteri devrimine ayak uydurup müşteri memnuniyeti ve sadakati dikkate alırken sağlık işletmeleri bu değişime ayak uyduramamıştır. Sağlık teknolojisi çağın ilerisinde iken hizmet sunumu geride kalmıştır. Hastaların bize esas geliş nedenini gözden kaçırmış bulunuyoruz. / 395

Hastalar onları dinlememiz ve yardım etmemiz için geliyor. Oysa biz onları kapılarımızda uzun süre bekletiyor, gerekli açıklamaları yapmıyor ve çirkin, konforsuz sandalyelerde oturtuyoruz. Hastalarımızı sevdiklerinden izole ediyoruz. Ziyaret saatlerini ve ziyaretçileri sınırlandırıyoruz. Hastalarımıza çocukmuş gibi davranıyoruz. Sunacağımız bilgiyi anlamayacağını varsayarak bilgi saklıyoruz. Düzenli gelen hastalarımızın her defasında aynı saçma prosedürleri tekrarlamalarını talep ediyoruz. Hastalarımızla aramıza bariyerler koyuyor, böylece çalışırken bizi rahatsız etmelerine engel oluyoruz. Hastalarla konuşmak ve sorularını cevaplamak için çok az zaman ayırıyoruz. Zamanımızın çoğunu bilgisayara bilgi girmek ve form doldurmak için harcıyoruz. / 396

Sağlık sektörü maalesef aynı duygusuz tarzı kendi çalışanları için de sergiliyor. İyi kalpli, yardımsever insanlar mesleğe girdikten sonra endüstri tarafından tüketiliyorlar. Özellikle hemşireler çoğu kez tükenmişlikle karşı karşıya geliyor. Sonuçta sağlık sektörünün gençler tarafından tercih edilme durumu azalıyor. Sağlık müesseseleri ise halen teknolojiyi ön planda tutmaya devam ediyor. Hastaların zamanlarına ve onurlarına saygı duyulmuyor. / 397

Hastaları sırtı açık komik kıyafetler içerisinde soğuk sedyelere yatırıyor ve asansörde yabancılarla yolculuk ettiriyor, hatta kantinden geçiriyoruz. Hastalar radyolojide bir saat beklerken tavanın soğuk floresan ışıklarına bakıyor. Bekleme salonunda eski tarihli dergiler okumaya mecbur bırakıyoruz. Sanki bilmesek, sağlık sektörünün insanlara en sofistike teknik imkanları olabilecek en kötü biçimde sunmak üzere özellikle ayarlandığına inanabilirdik. / 398

Planetree Modeli Tetikleyici etkiyi 1970’de hastaneye yatırılan Angelina Tieriot’un olumsuz hastane deneyimleri oluşturmuş. Tieriot ABD’de dünyanın en iyi tanı imkanlarıyla sebebi bilinmeyen ateş yönünden incelenirken duygusal, sosyal ve ruhsal ihtiyaçlarına çok az önem verildiğini fark etmiş. Hastane kuralları nedeniyle ailesi yanında olup kendisine destek veremiyordu. Doktor ve hemşirelerin paternalistik yaklaşımları düşüncelerini paylaşmasına müsaade etmiyor, hep endişe içerisinde bekliyordu. Tieriot taburcu olurken hayatını tehdit eden hastalıktan daha çok hastanenin şartlarının kendisini yıprattığını fark etmiş. / 399

1978 yılında Planetree bir sivil toplum oluşumu olarak kurulmuş. – yılında ilk model hastane açılmış. Bugün 18 ülkeden 400 civarında hastanede Planetree modeli uygulanıyor. / 3910

Planetree Hasta Merkezli Hastane Prensipleri 1.Maneviyat 2.Hasta ve aile eğitimi 3.Beslenme 4.Dokunma 5.İnsan etkileşimi 6.Toplum sağlığı / Sanat 8.Aile ve sosyal destek ağı 9.Hastayı güçlendirme 10.Entegre tıp 11.Mimari ve çevre 12.Müzik

1-Spiritüalite Manevilik – İlle akla “din” gelmemeli. Kişilerin ruhani ihtiyaçları göz ardı edilmemeli. Biyopsikososyal yaklaşım – Tıbbın en son güncel teknolojisinden yararlanırken hastaları bütüncül olarak değerlendirmenin önemi de unutulmamalıdır. – Hastanın vücudu (biyolojik), ruhu (psikolojik) ve çevresi (sosyal) ile bir arada değerlendirilmesi iyileşmeyi hızlandıracaktır. – Bu amaçla sanat faaliyetlerine de yer verilmektedir. / 3912

/ 3913

2-Bireysel Hizmet Bu hastanede herkes kişiliğiyle var İnsanlar numaralardan ibaret değil Hastalara nasıl bir hizmet istediklerine göre hizmet veriliyor. / 3914

/ 3915

3-Beslenme Mutfak – Hastaların ve ailelerinin yemek pişirebilecekleri bir mutfak oluşturulmuş. – Hastalar acıktıklarında yemek saatini beklemek zorunda değil. – Mutfakta sağlıklı atıştırmalar (meyve, yoğurt, kraker, bitkisel çaylar) hazır bulunduruluyor. – Dileyen kültürüne uygun yöresel yiyeceklerle beslenebiliyor. / 3916

/ 3917

4-Dokunma Dokunmak kendini iyi hissetmek açısından çok önemli El sıkışma, omuzuna dokunma… El ve ayak masajı “Ben buradayım ve seni önemsiyorum” mesajı verir.. / 3918

/ 3919

5-İnsan Etkileşimi İnsanlar insanla etkileşmek istiyor Makinelerle muhatap olmak istemiyor Kendilerini karşılayan bir gülen yüz Yol bulmalarına yardım eden bir eleman / 3920

/ 3921

6-Toplum Sağlığı Toplumun sağlığı bireyin sağlığını etkiler Toplum dayanışması sağlamak insanları da sağıklı kılacaktır. Hastane, gönüllülerin hastalara destek olmaları için aracı olabilir. – Müzik yapmak – Pasta, kek pişirmek – … / 3922

/ 3923

7-Sanat Hastalar çoğu kez beklemek zorunda Beklerken sanatla meşgul olmaları sağlanabilir. Palyaço programlarından, resim yapmaya ve tiyatroya kadar dikkati olumlu yönde dağıtacak etkinlikler olabilir. / 3924

/ 3925

8-Aile ve Sosyal Destek Aile katılımı – Aileden bir kişi bakım ortağı olarak tanımlanmış. Bu kişi hastanın bakımında daha aktif rol alıyor. – Bakım partneri taburcu olduktan sonra da hastayla ilgileneceğinden hemşirelerle yakın temas halinde tutulmuş. – Bakım partnerinin hastanın ilaçlarını verme, hastayı yıkama ve giydirme gibi basit işleri öğrenmesi sağlanmış. / 3926

8-Aile ve Sosyal Destek Aile ortamı – Hastaneler hastalar için yabancı ve korkutucu mekanlardır. – Hastaların yalnız ve izole hissetmemeleri için ailelerin hastanede bulunması teşvik edilmiş. – Ziyaret saati sınırlaması kaldırılmış – Çocukların ziyaretine müsaade edilmiş. – Evcil hayvanların ziyaretine müsaade edilmiş. – Gece kalmak isteyen misafirlere ya ek yatak atılmış ya da dinlenme odasındaki kanepede konaklatılmışlar. – Hastaların ev kıyafetleri giymeleri ve aile fotoğraflarını asmaları teşvik edilmiş. / 3927

/ 3928

9-Hastayı Güçlendirme Hasta eğitimi – Planetree’de hasta eğitimine önem veriliyor. yazılı, sesli ve görsel eğtim materyalleri bulunduruluyor. Ayrıca ekip tarafından düzenli eğitimler de veriliyor. – Hastalar, bakım ortakları ve diğer aile bireylerinin eğitim imkanlarından faydalanmaları teşvik ediliyor. / 3929

9-Hastayı Güçlendirme Hasta dosyası – Planetree felsefesine göre hastanın en iyi eğitim kaynaklarından biri hasta dosyasıdır. – Hastaların kendi dosyalarını okumaları, soru sormaları, bulguları tartışmaları ve dosyaya kendi notlarını eklemeleri teşvik edilmektedir. / 3930

9-Hastayı Güçlendirme Hasta sorumluluğu – Önemli olan sadece hastaların iyileşmesi değil, aynı zamanda iyi kalmalarıdır. Bu nedenle hastaların kendi tedavilerini takip etmeleri ve ilaçlarını kendilerinin almaları esastır. – Böylece hasta sağlığı hakkında daha fazla sorumluluk üstelenir. – Böylece çok sayıda ilaçla eve taburcu edilen hastanın hata yapma ihtimali azaltılmaktadır. / 3931

/ 3932

10-Entegre Tıp Entegre tıp yaklaşımı – Hastanede yatmanın stresini azaltmanın yanında kişinin kendi stresini azaltması da önemlidir. Bu amaçla, gevşeme egzersizleri, akupunktur ve masaj tedavisi gibi uygulamalar yapılmaktadır. / 3933

/ 3934

11-Mimari ve Çevre Mimari değişikliklerle iyileşme, öğrenme ve hasta katılımı sağlanmış. – Hastalar ve çalışanlar arasındaki bölmeler kaldırılmış. – Daha havadar ve açık çalışma alanları oluşturulmuş. – Farklı renkler seçilmiş ve her oda ayrı dekore edilmiş. – Hastaların aileleriyle oturup sohbet etmeleri, yiyip içmeleri veya sinema seyretmeleri için oturma alanları oluşturulmuş. – Oturma alanlarında eğitim ve bilgilendirme de amaçlanmış. / 3935

/ 3936

12-Müzik Müzik dinaleterek hastalar rahatlatılabilir. Hastane çalışanları, profesyonel kişiler veya gönüllüler aracılığıyla müzik yapılabilir. / 3937

Maliyet Etkinlik Bir rehabilitasyon merkezinde yapılan maliyet etkinlik analizi bu modelin getirisinin masraflarından fazla olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan, bu model mutsuzlukları ve işten ayrılmaları azaltmakta ve çalışan memnuniyetini artırmaktadır. / 3938 Coulmont M1, Roy C, Dumas L. Does the Planetree patient-centered approach to care pay off?: a cost-benefit analysis. Health Care Manag (Frederick) Jan-Mar;32(1): doi: /HCM.0b013e31827edbfe.

ÖZET Tüketici davranış ve beklentilerindeki değişimlerle birlikte sağlık sektöründe de önemli değişimler zorunlu hale gelmektedir. Bugün başarılı olmak isteyen sağlık kuruluşları hastların bireysel ihtiyaçlarını dikkate almak ve “hasta merkezli” sağlık hizmeti sunmak zorundadır. / 3939