Yrd. Doç. Dr. Mustafa TOPRAK Sözleşmeli Okullar Yrd. Doç. Dr. Mustafa TOPRAK

Sözleşmeli Okullar Kamu finansmanı ile özel sektör tarafından yönetilen kurumlar

Devletin eğitim işletmesi ihtiyacını vakıf, dernek ya da aile birliklerinden “hizmet satın alma” yoluyla karşılamasıdır (Knopp, 2008; Andry, 2011).

Sözleşme: Akademik başarı, finansan yönetim, örgütsel istikrar Sözleşme: Akademik başarı, finansan yönetim, örgütsel istikrar. Hedefler başarılmazsa, kapatılma. Veliler, toplum liderleri, sosyal girişmciler, iş adamları, öğretmenler, belediyeler.

FARK NE? Seçim, Üniversiteye yerleştirme misyonu, Akademik yüksek standartlar, Daha uzun okul günü ve yılı, Hesap verebilirlik, Kaliteli öğretmen ve personel.

Sebepler ABD’de uluslararası sınavlarda öğrencilerin ders başarısı anlamında beklenen başarıyı gösterememeleri, eğitimde kaliteyi artırma, her çocuğa ulaşma çabaları, öğrencilere yeni seçenekler sağlanması, Devlet yardımının ve öğrenci potansiyelinin kaybolma korkusu. eğitim sektöründe eğitim kurumları arasında rekabet ortamı oluşturulmaya çalışılması (Renzulli, Barr ve Paino, 2015; Hughes, 2010; Metzgar, 2001).

Frazier (2011): Eğitim sisteminde görülen tüm aksaklıklar klasik sisteme sahip devlet okullarına yüklenmiştir. Bu okullardaki bürokrasinin toplumun değişen eğitimsel ihtiyaçlarının gerisinde kalmış, yenilikçiliği ve esnekliği engellemiştir. Bürokrasiyi ortadan kaldırmak ve aile katılımın artırmak.

Amerika’ da Sözleşmeli okul (charter school) hareketi 1992’ de başlamıştır. Sözleşme (charter) kavramının ise 1970’ lerde İngiltere’ de eğitimci Budde’ nin küçük gruplardan oluşan öğretmenlere yerel okul bölgelerinde yeni yaklaşımları araştırmaları için anlaşma ya da “sözleşme” önerdiği düşünülmektedir. Sözleşmeli okullar pazarlama ilkeleri ve demokratik değerler ile bütünleşir (Karslı, 1998).

. Sözleşmeli okul hareketi, 1992'de Minnesota'da bir okulda başlayıp, 2003'de Columbia ve Puerto Rico bölgesinde 36 eyalette 300 kadar okula yayılmıştır. Ocak 2007, 1 milyondan fazla öğrenci ile 3.600'den fazla Charter okul.

Paranın % 80’nini Charter School açmak isteyen şirketlere aktarıyor. Bu okulları açmak isteyenlerde mesleki tecrübe, profesyonel yönetim, güvenilirlik gibi vasıflar aranıyor. Para aylık olarak öğrenci sayısınca aktarılıyor ve devlet sürekli okulları denetliyor. 3-3,5 yıllık süreyle sözleşmeler yinelenebiliyor.

ABD, her öğrenci için ilkokul 6. 043 $ ortaokul için 7 ABD, her öğrenci için ilkokul 6.043 $ ortaokul için 7.764 $ civarında belli bir miktar maliyet ayırıyor. Devletin klasik devlet okulunda öğrenci başına ayırdığı para 11,184$. Sözleşmeli okullar yıllık öğrenci başına 500 dolar bağışçılardan topluyor.

Hesap verebilirlik (Accountability) Öğrencilerin % 60’na ücretsiz veya düşük maliyetli öğle yemeği. Öğrencilerin % 50’si risk altındaki öğrenciler (2012 verileri).

Öğrenciler ikamet ettikleri semt sınırlarının dışındaki sözleşmeli okulları tercih edebilmektedirler. Öğrencilerden hiçbir şekilde okul ücreti talep edemeyen sözleşmeli okullar, öğrencileri herhangi bir giriş sınavına da tâbi tutamamaktadır. Okul kontenjanını aşan sayıda öğrenci başvuruda bulunduğunda öğrenciler genellikle çekiliş usulüyle okula kayıt edilmektedirler.

Halen 1 milyonun üzerinde öğrenci sözleşmeli okullara kayıt için sırada beklemektedir.

Avustralya’da tüm özel okullar devletten öğrenci başına para alır: Teknik olarak sözleşmeli okul.

ABD genelinde 42 eyalet sözleşmeli okul modelini benimsemiştir. 6,500 sözleşmeli okulda yaklaşık olarak 2.5 milyon öğrenci okumaktadır. 32 eğitim bölgesinde öğrencilerin yüzde 20’si sözleşmeli okullara devam etmektedirler

İsveç ve İngiltere’de ise öğrencilere ve velilere yeni seçenek oluşturma, eğitim sistemini gereksiz görülen bürokrasiden arındırma, esneklik ve yeniliğin önünü açma gibi amaçlarla serbest okullara (free schools) ya da sözleşmeli okullara (charterschools) izin verilmiştir (Fredriksson, 2009; Arreman ve Holm, 2011; Chapman ve Salokangas, 2012).

Öğrenci başına para: Okulun yönetiminden, öğretmen ihtiyacına kadar tüm işletme masraflarının bu ödenekten karşılanmasını beklemektedir (Bifulco ve Ladd, 2006). Devlet ödeneğiyle ihtiyaçlarını karşılayan ancak devlet görevlileri dışında kimseler tarafından yönetilen ya da işletilen eğitim kurumlar (Knopp, 2008; Kamienski, 2008; Gronberg, Jansen ve Taylor, 2012; Toma ve Zimmer, 2012).

Okul içerisinde ya da okul bölgesinde kararların alınmasında devlet okullarından daha esnek bir yapıya sahiptirler (Sherbondy, 2008; Yirci ve Kocabaş, 2013; Ertas ve Roch, 2014). Okulların bölge olarak ya da tek okul olarak sözleşmeleri 3 yıllık, 5 yıllık sözleşmeler şeklinde yapılmakta ve bu süreçte okul öğrencilerinin başarı durumları ve okulun işletme sistemleri sıkı denetimlerden geçirilmektedir (Hughes, 2010; Töremen ve Çiçek, 2014; ErtasandRoch, 2014).

Sözleşme sürecinde ülke genelinde yapılan standart testlerde öğrenci başarı durumları beklenen seviyedeyse ve okul yönetimi yapılan denetimlerde standartları sağlıyorsa sözleşmeler uzatılabilmektedir (Töremen ve Çiçek, 2014). Ancak okul öğrenci başarısı konusunda beklenen karşılığı veremiyorsa ya da bölgede geleneksel devlet okuluna talep varsa vakıf ya da derneğe okul işletme hakkı tekrar verilmemektedir (Paino, Renzulli, Boylan ve Bradley, 2014; Töremen ve Çiçek, 2014).

Sözleşmeli okullar aracılığıyla dezavantajlı olan bölge ve öğrenci grupları için daha iyi eğitim imkânları sunulması, öğrenci ve velilere farklı seçenekler sağlanması amaçlanmaktadır (Zimmer ve Buddin, 2006; Zimmer, Gill, Booker, Lavertu ve Witte, 2012; Winters, 2012). Bunun yanında sözleşmeli okul sisteminin devlet okullarına bir alternatif olarak sunulmasının bir başka sebebi de devlet okullarını daha yüksek performans göstermeye teşvik edeceği düşüncesidir (Carruthers, 2012; Ertaş, 2013).

Öğrenci ve devlet ödeneğini kaybetmemek için hem sözleşmeli okulların hem de devlet okullarının standartlarını yükseltecekleri varsayımına dayanılmaktadır. Rekabetin artmasının verimi artıracağı düşüncesi devlet okullarına bu türden bir alternatif önerilmesine yol açmıştır (Zimmer vd., 2012; Jinnai, 2014; Winters, 2012).

ELEŞTİRİLER Kanada, Şili, İngiltere ve Galler, Yeni Zelanda, İsveç, ABD (Töremen ve Çiçek, 2014). Ü Sözleşmeli okul sistemi beklenen ya da planlanan bu çıktıları yanında eğitimde ticarileşmeyi getirdiği, yarışmayı teşvik ettiği ve ulusal eğitim programından muaf olduğu için pek çok araştırmacı tarafından eleştirilmektedir (Bunar, 2009; Wiborg, 2010; Hatcher, 2011).

ELEŞTİRİLER

Veli yorumları "Bu okullar, kamu okullarında seçenekleri artırmanın ve yarışmayı teşvik etmenin bir yoludur. Sözleşmeli okullar, kamu eğitim sisteminin yeniden canlandırılması için bir araçtır. Külfetli düzenlemelerden ve yasalardan bağımsız olan bu okullar, geleneksel kamu okulları için başarı anlamında yenilikçi prototip okul olma özelliğindedir.

“Geleneksel kamu okullarını geliştirmek için çıkarılan zorlayıcı yasaların aksine sözleşmeli okullar, performansa dayalıdır ve kendi eğitim yaklaşımlarını seçmekte özgürdürler. Ancak yanlış yönetilirlerse öğrenci çekmekte ya da öğrenci beklentilerini karşılamayıp başarısız olabilirler. Bu durumda sözleşme feshediliyor” Piyasa ihtiyaçlarına cevap veremeyen okullar ya giderek zayıflayacak ya da kapanacaktır.

Başarı 16 çalışmadan 15’i sözleşmeli okullara devam eden öğrencilerin geleneksel okullara devam eden öğrencilerden daha iyi olduklarını göstermiştir. 2013 CREDO ulusal çalışması, sözleşmeli okullarda okuyan öğrencilerin geleneksel okullarda okuyan öğrencilere göre okumada (reading) ve matematikte daha iyi notlar aldıklarını tespit etmiştir. Ü̈stelik bu sonuçlar, Afro-Amerikan, yoksulluk çeken, İngilizce problemi olan ve engelli öğrencileri de kapsamaktadır.

5250 sözleşmeli okulun 657’si öğrenci çekemediği için kapandı. Öğrenci devamsızlığı, akademik başarısızlık.