1-GERÇEK ANLAM (TEMEL-İLK-SÖZLÜK) Bir sözcüğün ilk söylendiğinde aklımıza gelen anlamına gerçek anlam denir. *Biberin tadı acıydı. Dili yakan tat/ Gerçek Anlam *Sude bana şeker ikram etti. Tatlı Yiyecek/Gerçek Anlam

2-MECAZ ANLAM Sözcüğün gerçek anlamından sıyrılarak tamamen yeni bir anlam kazanmasıdır. *Yalnız kalınca gurbet acı geldi. Üzüntü veren/Mecaz Anlam *Hakan çok şeker bir çocuk. Sevimli, cana yakın/Mecaz Anlam

UYARI: Bazı sözcükler zihnimizde birden fazla gerçek anlam uyandırabilirler. Bunlar O sözcüğün mecaz anlamlısı değil, sesteşidir. yasa sayı yüz surat kanun yüz(mek) müzik aleti

3-YAN ANLAM İnsana veya diğer varlıklara ait özellikler başka varlıklara verilirse buna yan anlam adı verilir. Masanın ayağı Dolabın gözü Dağın başı Marulun göbeği

4-SOMUT ANLAM Beş duyumuzun tamamı ya da sadece biriyle algılayan bildiğimiz varlık veya kavramları karşılayan kelimeler somut anlamlıdır. - Ses - Ateş - Rüzgâr - Masa - Elektrik - Toprak - Hava

5-SOYUT (MANA) ANLAM Beş duyumuzla algılayamadığımız fakat var olduğunu akıl ve düşünce yoluyla bildiğiniz kavramları karşılayan kelimeler soyut anlamlıdır. - Dost - Hayal - Sevgi - Rüya - Aşk - Korku - Ayrılık - Güzellik

UYARI: Somut anlamlı bazı kelimeler mecaz anlam yoluyla soyut, soyut anlamlar da somut anlam kazanabilirler. *Yere düşünce kafasını çarptı. somut * Sende hiç kafa yok ki Akıl, zeka/soyut

6-DOLAYLAMA Bir kelimeyle açıklanabilecek varlık ya da kavramı birden fazla kelimeyle anlatmaktır. Everest Dünya’nın bacası balık derya kuzusu aslan ormanlar kralı pamuk beyaz altın Mevlana Gönüller Sultanı

7-TERİM ANLAM Bir bilim,meslek ya da sanat dalına ait özel bir kavramı bildiren kelimeler terim anlamlıdır. Alana Alan ait adı kavramlar terim terim değil Gol Taç Aut Penaltı Korner Frikik

Matematik Açı, Üçgen, Pi sayısı … Müzik Nota, Porte, Sol Anahtarı, Bemol … Tiyatro Perde, Dekor, Aktör, Kostüm … Dilbilgisi Ağız(şive), Sıfat, Cümle … Coğrafya Ova, Ekvator, Meridyen …

UYARI: Bilim ve sanat kelimeleri terim olmadığı gibi bunların dalları olan ve alan adlarını ifade eden müzik, resim, tiyatro, matematik … gibi kelimeler de terim değildir. UYARI: Kelimeler cümle içindeki kullanımlarına göre gerçek, mecaz veya terim anlamlı olabilirler.

Annem perdeleri yıkadı. Gerçek Oyunun ikinci perdesine çıktık. Terim Yemek yerken ağzını açma. Gerçek Son romanında Kütahya ağzını kullanmış. Terim

8- EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER Yazılış ve okunuşları farklı anlamları aynı olan kelimelerdir. Pehlivan Güreşçi Okul Mektep Şehir Kent Yöntem Metot Mazi Geçmiş

UYARI: Yakın anlamlı kelimeler eş anlamlı demek değildir. Eş Dost Yalan Yanlış Doğru Dürüst

9- ZIT(KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER Anlamları birbirinin tersi olan kelimelerdir. Güzel Çirkin İyi Kötü Verimli Kıraç Acemi Usta İnmek Çıkmak

UYARI: Bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün zıt anlamlısı demek değildir. Olumsuz Zıt Akıllı Akılsız Deli Sulu Susuz Kuru Tatlı Tatsız Acı Almak Almamak Vermek

10- SESTEŞ SÖZCÜKLER Yazılış ve okunuşları aynı anlamları farklı olan kelimelerdir. Apartman Vücudun bölümü daire kat diz Diz(mek)

UYARI: İnceltme işaretiyle birbirinden ayrılan sözcükler sesteş değildir. Hala: Babanın kız kardeşi Hâlâ: Henüz, Şimdilik Adet: Sayı,Tane Âdet: Gelenek, Görenek

11 -YANSIMALAR Tabiattaki canlı veya cansız varlıklardan çıkan seslerin taklit edilmesiyle oluşan kelimeler yansımadır. Me Çat Mışıl mışıl Hav Pat Şırıl şırıl Miyav Küt Fokur fokur

UYARI: Yansımalarda ses çıkartmak esastır. Eğer ses yoksa o sözcükler yansıma değildir Tavuk gıdakladı. Yansıma Horoz öttü. Yansıma değil

12-GENEL(KAPSAMLI) ANLAM ÖZEL(DAR) ANLAM Bazı kelimeler varlık veya kavramları topluca adlandırırlar. Bunlar genel anlamlı kelimelerdir. Bazı kelimeler bir tek varlık veya kavramları anlatırlar. Bunlar özel anlamlı kelimelerdir.

Özelden genele doğru * Kızılçam-çam ağacı-ağaç-bitki-canlı * Petrol ürünlerinden benzine zam geldi. Genel Özel

13-NİTELİK VE NİCELİK ANLAMLI KELİMELER Bazı kelimeler varlıkların özelliğini, niteliğini anlatır. Bunlar nitelik anlamlı kelimelerdir. Bazı kelimeler varlıkların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen durum anlatır. * Berk uzun boylu, esmer, yakışıklı bir erkektir. Nicelik Nitelik Nitelik

13-İKİLEMELER * Anlatıma güç katmak ve anlatımı pekiştirmek amacıyla “ aynı kelimelerin tekrarıyla, yakın anlamlı kelimelerle, zıt anlamlı kelimelerle, biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle, yansımalarla, sözcüğün olumsu biçimiyle, sözcüğün hal eki almış biçimiyle …” yapılırlar.

Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden Aynı kelimelerin tekrarıyla Doğru dürüst bir iş bulamadı. Yakın anlamlı kelimelerle Gecenin karanlığında bata çıka ilerliyorduk. Zıt anlamlı kelimelerle Üzerinde eski püskü bir elbise vardı. Biri anlamlı biri anlamsız kelimelerle

NOT: İkilemeler daima ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti gelmez. Benimle yalanyanlış konuştu. Benimle yalan, yanlış konuştu. Benimle yalan yanlış konuştu

UYARI: İkilemeler kalıplaşmış olduğundan sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Tezgâhta irili ufaklı elmalar vardı. Tezgâhta ufaklı irili elmalar vardı.

UYARI: İkilemeyi oluşturan özcüklerden biri veya her ikisi anlamsızsa bu sözcükleri tek başına kullanamayız. Orada bir sürü ıvır zıvır eşya vardı. Orada bir sürü ıvır eşya vardı.

14-AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL) Bir adın benzetme amacı gütmeden sadece çağrıştırmak maksadıyla kendisiyle ilgili başka bir adın yerine kullanılmasıdır. Adana yeni başkanını seçti. Halk Ömer Seyfettin’i severek okurum. Kitap

15-DEYİM AKTARMASI Birbiriyle ilgili iki sözcük arasında var olan benzerlik ilişkisine dayanarak bunlardan birinin adını ötekine vermedir 1) Organ Adlarının İnsanla İlgili Kavramların Doğaya Aktarılması Ayakkabının burnu yırtılmıştı. Rüzgâr o yerde söylüyor şarkımızı

2) Doğadan İnsana Aktarma Ayının biri ayağıma bastı. Aslanlarımız düşmana saldırdı. Senin gibi odun bulunmaz.

3) Duyular Arası Aktarma Yumuşak bakış Dokunma Görme Keskin koku Dokunma Koklama Tatlı söz Tatma İşitme