TOTAL KALÇA PROTEZİ Öğr.Gör. AYSEL ABBASOĞLU

Kas –iskelet Sistemi üç bölümde ele alınabilir İskelet sistemi Eklemler Kas Sistemi

EKLEMLER Oynamaz Eklemler (Kafa Kemikleri arasındaki Eklemler) Yarı Oynar Eklemler ( Fibula ve tibia arasındaki eklem;iki kemiğin eklem yüzeyi kıkırdak dokusu ile örtülüdür. Oynar Eklemler (Sinoviyal eklem;serbestçe hareket edebilirler,pozisyon değişikliğine izin verirler.)

O YNAR EKLEMLERIN Y APıSı Eklem Yüzleri (kıkırdakla örtülüdür) Eklem Kapsülü ( fibröz membran ve seröz dokudan oluşmuştur, ve bu membranlar sinoviyal sıvı salgılar) Eklem Boşluğu ( eklem kapsülü ve eklem yüzleri ile çevrilidir) Labrum ( fibröz dokudan yapılmış oluşumlardır ve eklem yüzlerinin etrafında yer alır)

O YNAR EKLEMLERIN Y APıSı Menisküs (kıkırdak dokudan yapılmış oluşumlar) Disk ( iki eklem yüzü arasındaki fibröz oluşumlar) Ligamentler ( Bağlar; eklemlerde kemikleri birbirine bağlayan hareket sırasında eklemin bütünlüğünü sağlayan fibröz bağ dokusu yapılar) Tendonlar (koollajen lif içeren fibröz dokudan oluşan ve kasları kemiklere bağlayan yapılar)

S INOVIYAL E KLEMLERIN Y APABILDIKLERI H AREKETLER Abduksiyon (orta hattan uzaklaşma) Adduksiyon (orta hatta yaklaşma) Fleksiyon (bükülme) Ekstansiyon (gerilme) Rotasyon (Dönme) İnternal Rotasyon(içe dönme) Eksternal Rotasyon (dışa dönme9) Pronasyon(Ön kol el ve ayağın içe dönmesi)

E KLEMLERLE İLGİLİ SORUNLA R Hareketi azalmış ya da hareketsiz olan ekleme cerrahi girişimle fonksiyon kazandırılmasına, ‘artroplasti’ denir. Artoplasti, eklemi oluşturan kemiklere cerrahi girişimle yeniden şekil verilerek ya da protez uygulanarak yapılır.

Kalça artroplastisini gerektiren durumlar: Dejeneratif artrit ya da romatoid artrit nedeniyle eklemin tamamen tahrip olması Bazı femur kırıkları (parçalı interkapsüler kırık) Doğuştan olan kalça hastalıkları Metastatik kanserler nedeniyle oluşan patolojik kırıklar

Kalça artroplastisi iki şekilde uygulanır Hemiartroplasti, femur başının ya da asetebulumun yerine protez yerleştirilir. Total Kalça Artroplastisi (Total Kalça Protezi),hem femur başı hem de asetebulum yerine protez yerleştirilir.

Total Kalça Protezi Total kalça protezlerinde, asetebular protez genellikle polietilen plastikten; Femoral protez ise; metalden genellikle paslanmaz çelikten yapılmıştır. Protezin kemik içine yerleştirilmesinde, dolgu maddesi özelliğinde olan kemik çimentosundan yararlanılır.

Kemik çimentosu kullanılmaksızın uygulanan protezler de vardır.Bu protezler gözeneklidir.Kemik dokusu, gözenekler içine doğru büyüyerek protezin yerinde kalmasını sağlar.

Kalça protezi

Ameliyat Öncesinde Hastaya Öğretilmesi Gerekenler Total Kalça Protezi uygulanacak hastaların büyük çoğunluğu, ameliyattan bir iki gün önce hastaneye yatar. Hasta ve yakınlarına uygulanacak ameliyat ve ameliyatın hangi amaçla uygulanacağı açıklanır.

Hastanın kalçasını 90 dereceden fazla fleksiyona getirmeksizin, koltuk değnekleri ve yürüteçle nasıl yürüyeceği hastaya öğretilir Yataktan tekerlekli sandalyeye nasıl geçeceği öğretilir Ameliyat sonrasında yapılması gereken egzersizleri hemşire, fizyoterapistle birlikte hastaya öğretir.

Egzersizler; Kuadriseps kasını ve gluteal kasları sıkıştırma İzometrik kalça ekstansiyonu, Abduksiyon egzersizlerileridir.

Ameliyat Sonrası Bakım Ameliyattan sonra hasta yatağına alındığında, protez uygulanan taraftaki bacağın abdüksiyonda (orta hattan uzak) olmasına özen gösterilir.

Protezin dislokasyonunu önlemek için iki bacak arasına yastık yerleştirilir. Bacağın eksternal rotasyonu da önlenmeli, bunun için bacak, dış taraftan kum torbasıyla desteklenmelidir. Derin ven trombozu gelişmesini önlemek için hastaya antiembolik çorap giydirilmelidir.

Yara yerinden drenajı sağlamak amacıyla yerleştirilen hemovak dren izlenir. Ameliyat sonrası erken dönemde, doktor istemi doğrultusunda egzersizler yaptırılır. Ameliyat sonrası ortaya çıkabilecek iki önemli komplikasyon, enfeksiyon ve dislokasyonu önlemek için kalça eklemine 90 derece üzerinde fleksiyon yaptırılmamalı ve bacak abduksiyonda tutulmalıdır.Dislokasyonda hastanın ağrısı artar ve ekstremite kısalmıştır.

Ameliyattan sonraki birinci ya da ikinci gün hastanın, dikkatli bir şekilde yataktan kaldırılmasına ve kısa bir süre yatağın yanında durmasına izin verilebilir. Hasta sırt üstü yatarken, iki saatte bir sırt bakımı yapılmalıdır.Sırt bakımı yapılırken hasta, yatak üstündeki trapeze tutunabilir ya da biraz döndürülür. Protez uygulanan ekstremitenin nörovasküler durumu, doktor istemi doğrultusunda saatte bir ya da iki saatte bir değerlendirilir

Hastada pembe renkli balgam görülebilir.Bu kemik çimentosunun alveollerden atılması nedeniyle olabilir. Kalçanın fleksiyon kontraktürünü önlemek için doktor, hastanın ameliyattan sonraki 3. ya da 5. günden itibaren günde iki kez dak.yüzü koyun yatmasını ister. Genellikle ameliyatın 5 ya da 6. günü fizik tedaviye başlanır.Hastanın ambulasyonu giderek artırılır.

Hastanın Evdeki Bakımına İlişkin Eğitimi Bacak bacak üstüne atılmaması, otururken dizlerin birbirinden ayrı tutulması Ayakkabı ve çorap giyerken kalçayı fleksiyona getirmeme Kalça fleksiyon kontraktürünü önlemek için, bir saatten uzun süre oturulmaması Alçak sandalyelere oturulmaması.

Tuvaletin yükseltilmesi ve tuvaletten kalkarken tutunulabilecek bir bariyerin olması Günde iki kez, 30 dakika yüzükoyun yatılması Addüksiyonu önlemek için,sırt üstü yatarken iki dizinin arasına küçük bir yastık konulması Egzersizlerin, öğretildiği şekilde düzenli olarak yapılması

Aşırı eğilme, ağır kaldırma, atlama gibi kalça eklemini zorlayıcı hareketlerin yapılmaması Koltuk değnekleri ya da yürütecin doktorun belirlediği süre kullanılması Koltuk değneksiz yürümesine izin verildiğinde, ameliyat yapılan bacağın karşı tarafındaki elle, baston kullanılarak yürünmesi Merdivenlerin dikkatli olarak çıkılması

Antiembolik çorabın, ayak ve bacaktaki şişlik tamamen geçinceye ve eski aktiviteleri tam olarak yapmaya başlayıncaya kadar giyilmesi Ameliyattan sonra altı hafta seksüel aktivitede bulunulmaması ve araba kullanılmaması Enfeksiyona neden olabilecek bir durum varsa ( örn; diş çekilmesi ) profilaktik olarak antibiyotik alınması

Hemşirelik Tanıları İmmobilite ve insizyona bağlı Deri Bütünlüğünde Bozulma Yorgunluk, ağrı ve yürüyüşün bozulmasına bağlı Aktivite İntoleransı Postoperatif dönemde fleksiyon kısıtlamalarına bağlı Ev ortamı Bakımını Yönetmede Yetersizlik Aktivite kısıtlamalarına bağlı Kolonik Konstipasyon Riski

Yürüyüşte değişim/bozukluğa ve destek araçlarına bağlı Travma Riski Aktivite kısıtlamaları, destekleyici/yardımcı araçların kullanımı, rehabilitasyon programı, kontroller, giyinmeye ilişkin sınırlılıklar, komplikasyonların belirti ve bulguları, destekleyici hizmetler ve enfeksiyonun önlenmesi konularında bilgi eksikliğine bağlı Terapötik Rejimi İneffektif Yönetme Riski

Total Kalça Protezi Sonrası Egzersizler

TOTAL DİZ PROTEZİ

Total Diz protezi de, kalça protezi gibi osteoartrit ya da romatoit artrit nedeniyle tahrip olmuş eklemdeki ağrıyı gidermek, eklem fonksiyonunu düzeltmek amacıyla uygulanır. Tibial, Femoral ve Patellar eklem yüzleri, protez ile değiştirilir.

Diz protezi ameliyatı

Total Diz Protezinde Ameliyat Sonrası Bakım Ameliyatta, dizin ekstansiyon pozisyonunda kalmasını sağlayacak, baskı oluşturan sıkı pansuman uygulanır. Ameliyatın 3. günü pansuman çıkarılır. Pansuman çıkarıldıktan sonra dizin altına, alçı atel ya da dizin hareketsiz kalmasını sağlayacak sert plastikten yapılmış atel yerleştirilir. Hasta dolaşırken de diz, arka kısmından atelle desteklenir.

Dizin ekstansiyonda kalmasını sağlamak amacıyla yaklaşık bir ay, istirahatteyken de atel kullanılır. Ameliyattan sonraki ilk gün, izometrik kuadriseps egzersizlerine başlanır.Ağrı azaldıkça, egzersizler arttırılır.Aktif olan bacağı bükmeksizin yukarı kaldırma egzersizi yaptırılır.

Sıkı pansuman çıkarıldıktan sonra ROM egzersizlerine başlanır, egzersizler gittikçe arttırılır. Hasta diz eklemini 90 derece fleksiyona getirebilir duruma gelince ayağa kaldırılır. Diz arkası atelle desteklenir, önce parelel barda ve sonra koltuk değnekleriyle yürür. Hasta taburcu olmadan önce evde uygulayacağı egzersiz programı detaylı açıklanır ve yazılı olarak hastaya verilir.