TANILAMA Ne? Neden? Nasıl? Ne zaman?

TANILAMA İ LKELER İ Yararlılık Bilimsellik Kapsamlılık Eşitlik Erken tanı Süreklilik Uygun araç kullanımı Ortak karar

Tanılama Yaklaşım ve Yöntemleri

Karşılaştırdı ğ ımızda… Bireye DayalıPrograma Dayalı Ekonomik ve pratik de ğ il Yanlış ö ğ renci tanılama( genel zeka ölç. Kul. İ çin) İ çeriklerine uymama Fark edilemeyebilirler (mat programında sanatta üstün olanın belirlenememesi) İ yi Uyum En üst düzeyde yarar Ekonomik Ek ölçümlere gerek yok

Tanılama süreci

Başvuru Tarama aday gösterme Ölçme Test puanlarını birleştirme Karar verme 1 1I

BAŞVURU ◦ Duyuruya çıkılarak hedef kitleyi program hakkında yeterince bilgilendirmek TARAMA, ADAY GÖSTERME ◦ Genel yetenek testleri, aday gösterme formları, dereceleme ölçekleri ◦ Ö Ğ RETMEN !!! (2’de 1)

ÖLÇME ◦ Çok kişi ise önce grup zeka testleri (Raven ilerlemeli matrisler) ◦ Eşik de ğ eri aşanlar bireysel zeka testi (WISC-R, Satnford- Binet) ◦ Başarı testi,yaratıcılık, dereceleme ölçekleri, ürün portfolyoları vb kullanılabilir TEST PUANLARINI B İ RLEŞT İ RME (bilimsel yöntemlerle) ◦ Standart puana dönüştürme ◦ Çoklu eşik ◦ Çoklu regresyon ◦ Eşikli çoklu regresyon

Tanılamada Güncel Sorunlar Tek tip tanılama ◦ WISCR ile üstün olan, Stanford ile olamaması ◦ Birden fazla kaynak kullanımı ◦ IQ-%60 ◦ Ö ğ retmenler-%45 ◦ Yaratıcılık-%10 ◦ Akademik başarı-%60 do ğ ru Yüzde Sorunu ◦ %2! ◦ Faraday, Bach IQ<130

Tanılamada Güncel Sorunlar Temsil sorunu ◦ Erkekler ◦ SED yüksek olanlar Uyum Sorunu ◦ Yeteneklerin uygulanan program türüne uygun olmaması Tavan Sorunu ◦ Testlerin zor sorular içermesi gerekti ğ i (ölçeklerin)

Tanılama Etkilili ğ i 4. bölge sorunlu ◦ Tanılama ölçeklerinin ölçtükleri yetenek türleri program ile örtüşmedi ğ inden kaynaklanmaktadır.

Zeka ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılan standart araçlar Bireysel zeka testleri Alexander pratik yetenek testi Stanford-Binet zeka testi Wechsler çocuklar için zeka ölçe ğ i_R Porteus labirentleri testi Goodenough-Harris adam çizme testi Grup zeka testleri Cattell zeka testi 2A ve 2B Raven İ lerlemeli matrisler testi Thurstone temel kabiliyetler testi Ayrıştırıcı yetenek testleri Genel yetenek test bataryası

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ 1905 yılında Alfred Binet ve Theophile Simon birlikte ilk zeka testini geliştirmiştir. Paris ilkokullarında başarısız kalan ö ğ renciler arasında zekâca geri olanlar ile zekâca normal olup olumsuz çevresel etmenlerden dolayı başarısız kalanları ayırt etmek için meydana getirilmiştir. 13

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ Binet- Simon testi olarak anılan bu test daha sonra Stanford Üni. ‘den Terman ve Merill tarafından A.B.D’ye uyarlanıp geliştirildikten sonra Stanford-Binet adı ile kullanılmaya başlanmıştır. Terman yaptı ğ ı uyarlamasında Binet’in zihinsel yaş kavramını korumuştur. Her test maddesi çocukların büyük bir ço ğ unlu ğ unun geçti ğ i yaş düzeylerine göre derecelendirilmiştir. 14

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ IQ zeka bölümüdür. Zekayı zihinsel yaşın kronolojik yaşa oranı olarak ifade eder. IQ=ZY(zeka yaşı)/KY(kronolojik yaş)x100 Formülünü kullanarak hesaplanan IQ’da 100 çarpan olarak kullanılmıştır. Bu durumda ZY KY’ye eşit oldu ğ u durumlarda IQ da 100 olacaktır. 15

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ Testin Türkçe’ye uyarlamasını Şermin (1972) tarafından yapılmıştır. tek puan 2-16 yaş çocuklarının zekasını ölçmek üzere uyarlanan ve bireysel olarak uygulanan test, sözcük, sayı ve şekillerle hazırlanmış soruların yanında elle yapılacak işlemlerle, çözülecek problemlerden oluşmakta ve tek puan vermektedir. 16

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ Stanford-Binet testinin son sürümü 1985 yılında yayınlanmıştır. Etnik gruplar ya da cinsiyetlere ilişkin yanlılık taşıdı ğ ı düşünülen maddeler yansız maddelerle de ğ iştirilmiştir. Zihinsel açıdan geri ya da üstün olanlarla özel ö ğ renme güçlü ğ ü bulunanları ayırt etmeye yarayan maddeler eklenmiştir. 17

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ Stanford-Binet testinin 15 farklı alt testi zekanın göstergeleri kabul edilen dört tür zihinsel yetene ğ i ölçecek şekilde düzenlenmiştir: Sözel yargılama, soyut/görsel yargılama, niceliksel yargılama ve kısa süreli bellek. Stanford-Binet testi bir sınıf dolusu ö ğ reniciye kolayca uygulanabilen bir test de ğ ildir. Her test uzman kişiler tarafından bireysel olarak uygulanır 18

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ ÖRNEK MADDELER SÖZEL AKIL YÜRÜTME Sözcükler «Lira» ya da «Zarf» gibi sözcükleri tanımlamak. Kavrama « İ nsanlar nereden yiyecek satın alırlar» ve « İ nsanlar neden saçlarını tararlar» gibi soruları yanıtlamak. Anlamsızlıklar Bir resimde yer alan «gölün üzerinde bisiklete binen kız ya da saçını tarayan saçsız adam» gibi komik özellikleri saptamak Sözel ilişkiler Bir sıra içinde ilk üç parçanın benzerli ğ ini ve dördüncüsüyle olan farklarını söylemek. Eşarp, kravat, fular, gömlek 19

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ ÖRNEK MADDELER Sayısal akıl yürütme Sayısal İ ki benekli bir zar ile dört benekli bir zarın bileşimine eşit oldu ğ u için altı benekli bir zarı seçme gibi basit aritmetik görevleri yerine getirme. Sayı.dizileri Aşa ğ ıdaki örnektekine benzer bir dizideki sıradaki iki sayıyı bulmak …. ….. Eşitlik oluşturmak Aşa ğ ıdaki diziden hareketle bir eşitlik oluşturmak 235+=..(do ğ ru yanıt 2+3=5 olacaktır) 20

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ ÖRNEK MADDELER Soyut görsel akıl yürütme Örüntü analizi Küplerle tek bir tasarımı benzeştirmek Kopyalama İ ki köşegenle kesişen bir dikdörtgen gibi geometrik bir şekil kopyalamak. 21

STANDFORD BINET ZEKA TEST İ ÖRNEK MADDELER Kısa süreli bellek Boncuk belle ğ i Bir rafa dizilmiş farklı biçimlerdeki boncuklar gösterilir ve rafın üzerine gerçek boncukların dizilme istenir. Cümle belle ğ i «uyuma zamanı» «Ken annesinin do ğ um için bir resim yaptı» gibi cümleleri söyledikten sonra tekrarlamak. Sayı belle ğ i gibi sayı dizisini söyledikten sonra tekrarlamak. Nesne belle ğ i Saat ve Fil gibi nesnelerin resmi gösterilir ve bu nesnelerin otobüs, palyaço, fil, yumurta ve saat gibi nesneleri de kapsayan bir resim içinde görünecekleri do ğ ru sıranın tespit edilmesi istenir. 22

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) 23

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) Wechsler tarafından 1949 yılında geliştirilen ölçek Savaşır ve Şahin (1994) tarafından güvenirlilik ve geçerlilik çalışmaları ile Türkçe’ye uyarlanmıştır. Test biri sözel diğeri performans olan iki ayrı bölümden oluşmaktadır. 24

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) A) SÖZEL 1- Genel Bilgi; Çocuğun doğal çevre, okul çevresi ve kültürel ortamından ne kadar bilgi aldığıyla ilgili ve bilgi düzeyini gösteren bir alt testtir. 2- Benzerlikler; Çocuğun iki şey arasında benzerlik kurarken soyutlama ve genelleme yapıp yapamadığını, ayrıca bunu doğru ifade edip edemediğini gösteren bir alt testtir. 3- Aritmetik; Dikkati bir probleme yönlendirebilme ve öğrenme yeteneğini gösteren, zaman sınırlaması olan bir alt testtir. 4- Sözcük Dağarcığı; Çocuğun bildiği sözcük sayısını ve ifade becerisini gösteren bir alt testtir. 5- Yargılama; Muhakeme, akıl yürütme, duygusal ve mantıksal olgunluk düzeyini gösteren bir alt testtir. 6- Sayı Dizisi; Çocuğun işitsel uyaranları anımsama gücünü gösteren bir alt testtir. 25

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) B) PERFORMANS 1-Resim Tamamlama; Dikkati görsel uyaranlara yoğunlaştırabilmeyle ilgili bir alt testtir. Çocuktan resimde eksik olan detayları ayırt etmesi istenir. 2-Resim Düzenleme; Olaylar dizisini algılama, neden- sonuç ilişkisi kurabilme, muhakeme gücüyle ilgili bir alt testtir. 3-Küplerle Desen; Görsel–hareketsel–mekansal koordinasyonla, parçalar arası ilişkide bütüne giderken ön tahmin yeteneğiyle ilgili bir alt testtir. 26

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) 4-Parça Birleştirme; Görsel- hareketsel koordinasyonla, parça–bütün ilişkisini kavramayla ilgilidir. 5-Şifre; Çalışma hızı, görsel hareketsel koordinasyon, sıraya koyma, psikomotor hız, görsel uyaranları anımsama ve konsantrasyon yeteneği ile ilgili bir alt testtir. 6-Labirentler; El-göz koordinasyonu, figür-zemin algısıyla ilgili bir alt testtir. 27

Wechsler Çocuklar için Zeka ölçe ğ i-R (WISC-R) WISC-IV, zihinsel yetersizliği olan çocukları tanımlamada en yaygın olarak kullanılan ölçektir. Bu test bireysel olarak uygulanan bir testtir. Uygulaması 1 – 1,5 saat sürmektedir. Her alt testin soruları test yönergesine uygun bir şekilde çocuğa yöneltilir ve çocuktan sorulan soruları yanıtlaması istenir. 28

Goodenough-Harris İ nsan Resmi Çizme Testi 29

Goodenough Zekâ Testi Nasıl uygulanır? Çizime dayalı bir testtir. Çocuktan bir insan resmi yapması istenir. Çocuk resmi kendi kendisi için çizer. Sonra resimde görülen yanılgılara ve resmin yapılış biçimine göre Goodenough Zekâ Testi’nde belirlenen kriterler do ğ rultusunda resmin her bir kısmı için puan verilir. Sonra bu puanlar toplanarak toplam puanın karşılı ğ ı olan zekâ yaşı bulunur. 30

Goodenough-Harris İ nsan Resmi Çizme Testi Hesaplama Goodenough Zekâ Testi, 4-14 yaş arasındaki çocuklara uygulanan genel bir zeka testidir. Bu yaşların dışında kullanıldı ğ ında do ğ ru sonucu vermez. Bu yüzden daha küçük ya da daha büyük yaşlardaki bireylere uygulanması do ğ ru de ğ ildir 31

TANILAMA MODELLER İ Tıbbi E ğ itsel Renzulli Döner Kapı Modeli – Yetenek Havuzu Tanılama Plan ENTER Modeli

Tıbbi Tanılama Modeli Tıbbi modelde zekanın, nöropsikolojik testler ve nöroradyolojik teknikler kullanılarak en kapsamlı olarak de ğ erlendirilmektedir. Bu kapsamda Nöropsikolojik Testler ve Nöropsikolojik Görevler, Elektroensefalografi (EEG), Olay İ lişkili Elektrofizyolojik Ölçümler (O İ P/ERP), Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (FMRG) gibi bireylerin beyin faaliyetlerini ortaya koyan yöntemler ve görüntüleme teknolojilerinin üstün yetenekli bireylerin tanılanması için kullanılabilece ğ ini belirtmektedirler (Karakaş, Do ğ utepe ve Dinçer, 2011). Nöropsikolojik testlere örnek olarak verilen B İ LNOT Bataryası, Türk toplumu için araştırma-geliştirme çalışması yapılmış ilk nöropsikolojik testler toplulu ğ udur.

E Ğİ TSEL TANILAMA MODEL İ 1) Renzulli Döner Kapı Modeli – Yetenek Havuzu Tanılama Plan %15-20’lik ‚Yetenek Havuzu I. Aşama: Test Puanı Önerileri: Testler göstergedir (%92lik dilimde ise ayrıca de ğ erlendirmeye tabi tutulmaz) II. Aşama: Ö ğ retmen Önerileri: Ö ğ retmenler yüksek yaratıcılık, yüksek motivasyon, ola ğ anüstü ilgi ve yetenekler, özel alanlarda üstün performans ve potansiyel sergileyen ö ğ rencileri aday gösterir III. Aşama: Alternatif De ğ erlendirme Yolları: Kendi kendini aday gösterme, ebeveyn, akran önerileri, yaratıcılık testi sonuçları ve ürün de ğ erlendirmeyi içerir. IV. Aşama: Özel Öneriler: Di ğ er Ö ğ retmenlerin de görüşünü alma V. Aşama: Faaliyet Bilgi Önerileri : ba ğ ımsız bir proje yürütmek isteyen ve okulda ya da okul dışında özel bir konu, çalışma alanı, sorun, fikir ya da durum ile ilgilenen bir ö ğ renci oldu ğ unda bu çocu ğ un fark edilmesini ve aday gösterilmesini sa ğ lar

E Ğİ TSEL TANILAMA MODEL İ 2) ENTER Modeli Araştırma – Daraltma – Test Etme – De ğ erlendirme – Gözden Geçirme Araştırma – Daraltma – Test Etme – De ğ erlendirme – Gözden Geçirme Araştırma ; bireyin çevresi ile etkileşimi, okul, ev ve akran grupları içerisindeki davranış modelleri ve genel performans seviyesi ile ilgilenilir. Daraltma ; yetenek alanını tanımlamak, gözlemler, dereceleme ölçekleri, kontrol listeleri ve görüşmeler Test Etme; psikolojik testler, başarı testleri ve gözlemler sonucunda başarıyı engelleyen faktörler belirlenir ve tanımlanan yetenek alanları ile ilgili niceliksel veri sa ğ lanır. De ğ erlendirme; çocu ğ un programda başarılı olup olmadı ğ ının, kararın tanılama amacına uygun verilip verilmedi ğ inin de ğ erlendirmesidir. Gözden geçirme (Tanılama Modelinin Geçerlili ğ i):. Tanılama amacının, bireyin mükemmellik gelişimini en uygun şekilde destekleyip desteklemedi ğ inin eleştirel bir şekilde gözden geçirilmesidir

Ebeveyn de ğ erlendirmesi Ö ğ retmen de ğ erlendirmesi Akran de ğ erlendirmesi