SÜRDÜRÜLEB İ L İ R TARIM

SÜRDÜRÜLEB İ L İ R TARIMSAL S İ STEMLER Mevcut do ğ al kaynak kullanımıyla ilgili tartışmaların temelinde “sürdürülebilirlik” kavramı yatmaktadır. Ancak, çeşitli sezgisel itirazlar olmasına ra ğ men, bu kavramın anlamı üzerinde bir fikir birli ğ i bulunmamaktadır. Bazı kesimler organik ve sürdürülebilir tarımın anlamdaş oldu ğ unu düşünürken, bazıları bunun tersi bir görüşü savunmaktadırlar.

Sürdürülebilir Tarım Nedir? Sürdürülebilir” kelimesi, Latince’den türetilmiştir. Latince karşılı ğ ı “sustinere” dir. Kelime anlamı “süreklilik” ve “uzun süre dayanmak” olarak ifade edilebilmektedir.

Sürdürülebilir Tarım Nedir? Tarım, birçok farklı kaynaktan sa ğ lanan girdi kullanımının arttı ğ ı, bireysel ve sektörel olarak yenilenemez kaynaklardan sa ğ lanan enerjinin hızla tüketildi ğ i, oldukça dar bir genetik temele ba ğ lanan ve çevre üzerindeki etkisinin arttı ğ ı bir hale gelmiştir. Bu durum, yo ğ un kimyasal gübre ve ilaç kullanımının sübvansiyonlara ve fiyat deste ğ ine ba ğ lı oldu ğ unu, çevre kirlili ğ i, yaşam alanlarının yok olması, insan sa ğ lı ğ ı ve refahı ile di ğ er canlı türlerini tehdit etmesi gibi dışsal maliyetleri yansıtmaktadır (Hodge, 1993).

Sürdürülebilir tarım; Verimlili ğ in ve topluma sa ğ lanan faydanın uzun dönemde sürdürülebilme kabiliyetidir. Kaynaklar korunabilir, ekonomik olarak uygulanabilir ve sosyal olarak sürdürülebilir ve çevreye karşı duyarlı olmalıdır (Ikerd, 1993). Sürdürülebilir tarım kavramının tam ve işlevsel tanıma ulaşmak oldukça zordur. Çünkü, sürdürülebilir tarımla ilgili alanda çok sayıda düşünce vardır. Sürdürülebilir olmayan tarımı savunan küçük bir kesim vardır ve bunların tamamı bu konuda mücadele ediyorlar. Kimyasal madde üreten işletmeler, çiftçilerin mali durumlarını iyileştirmek için kimyasal tarım ürünleri satabileceklerini iddia etmektedirler. Bu nedenle, üretimin kabul edilebilir ve kabul edilemez unsurları üzerindeki önemli uyuşmazlık ve düşünce farklılıklarıyla sürdürülebilirli ğ in nasıl oldu ğ u tartışılmaktadır.

Sürdürülebilir tarım; Tarımsal üretim ve do ğ al çevre arasındaki ilişkilerin karmaşık yapısı, farklı konumlarda sürdürülebilirli ğ i etkileyen yöntem ve sistemleri bilmeden uzak oldu ğ umuz anlamına gelir. Bu durum tartışmada önemli bir sorun gibi görünür ve bir soru yöneltilir, “ tarım sistemi ne kadar sürdürülebilir olarak devam eder?” ve “sürdürülebilirlik nasıl de ğ erlendirilir?” Bazı tarımsal uygulamaların sürdürülebilir olup olmadı ğ ına karar vermek oldukça zordur. Sadece geçmişe bakıldı ğ ında sürdürülebilir yöntemler do ğ ru tespit edilir.

Bu tespitler do ğ al kaynak yönetiminin sürdürülebilir olması, verim kapasitesine zamanında ulaşılabilmesi gibi hipotezlere dayandı ğ ı için günümüzde sürdürülebilir yöntemlerin belirlenmesi zordur. Bu durum izlenen ve de ğ erlendirilen, devamlılı ğ ı olan bir sürecin gereklili ğ ine işaret eder. Benimsenen bu yaklaşım, kullanılan tarım sistemlerinin sosyo-üretken özelliklerine bakmaksızın, sürdürülebilir tarım uygulamalarının tanımlanmasına ve geliştirilmesine odaklanan bir sürdürülebilirlik yaklaşımını reddetmektedir.

Belirli bir teknolojinin sürdürülebilirlik kabiliyeti büyük ölçüde kullanıldı ğ ı çevre ve şartlara ba ğ lı oldu ğ u için, sürdürülebilirlik hiçbir belirli tarım uygulama ve yöntemler setiyle ilişkilendirilemez. “Bir çiftçi ya da bir üretim dönemi için sürdürülebilir olan sistemler di ğ er çiftçi ya da di ğ er üretim dönemi için sürdürülebilir olmayabilir”. Yani, sürdürülebilirlik zamansal ve mekansal olarak de ğ işecektir.

Sürdürülebilir tarım savunucuları arasında geleneksel tarım yaklaşımının uygun olmadı ğ ı konusunda geniş bir fikir birli ğ i vardır. Ancak, sürdürülebilir tarımın geliştirilmesinde hangi tarım uygulamalarının kullanılaca ğ ı konusunda önemli fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Geleneksel tarımla ilgili sorunlara karşı pek çok strateji geliştiriliyor. Sürdürülebilirlikle ilgili geliştirilen pek çok alternatif yaklaşım, entegre zararlı yönetimi, entegre ürün yönetimi, az girdili tarım, az girdili sürdürülebilir tarım, az ithal girdili sürdürülebilir tarım, tarım ekolojisi, tarım kültürü, biyodinamik tarım ve organik tarımı kapsamaktadır.

Organik tarım ile sürdürülebilir tarım arasında ilişkinin vurgulanmasının nedenleri, organik tarımın çevre dostu olması ve pek çok ülkenin tarım sektöründe hızla gelişmesidir. Bu gelişmede pek çok neden vardır ve bu nedenler ülkelere göre farklılık göstermektedir. Tüketiciler gıda güvenli ğ i, hayvan refahı ile endüstriyel tarımın çevre üzerindeki etkilerine karşı endişe duymaktadırlar. Üreticiler çevresel endişelerin yanında kimyasal tarımın insan sa ğ lı ğ ı üzerindeki muhtemel etkilerini de dikkate almalıdırlar.

Sürdürülebilir tarım ve organik tarım arasında gerçek anlamda bir farklılık yoktur. Ancak nitelik ve içerik konusunda anlaşmazlık vardır. Bazıları için eş anlamlı olurken, bazıları ise bu ikisi aynı anlamda görmek yanıltıcıdır. Lampkin’in organik tarım tanımında sürdürülebilir üretim sistemlerinden bahsetmektedir. Tanımında: “.. Sürdürülebilirlik, organik tarımın kalbinde yer alır, kabul edilebilirli ğ i belirleyen en önemli faktörlerden biri veya özel üretim uygulamalarının bir başka şeklidir. Benzer şekilde, Henning ve ark. (1991) organik tarımın tanımı olarak “sürdürülebilir tarımın bir tanımı gibi eşit derecede iyi hizmet verebilir” şeklinde yorumlamışlardır. Rodale ise organik tarım için sürdürülebilir ifadesinin nazik bir kelime oldu ğ unu belirtmiştir (York, 1991, s. 1254).

Sürdürülebilirlik uygulamaları hem zamansal hem de mekansal olarak de ğ işiklik gösterir. Sürdürülebilirlik uygulamaları sadece geçmiş uygulamalara bakıldı ğ ında gerçekten tespit edilebilir. Sistemlerin sürdürülebilirli ğ ini de ğ erlendirmek isteyenler, tarımsal sürdürülebilirlik uygulamalarını bir reçete olarak de ğ il bir süreç olarak kabul etmelidir.

Sonuç olarak; İ nsanlar daha küçük işletmeler açısından sürdürülebilir tarımı görebilirler, bundan dolayı Duesing’in görüşü “küçük ölçek, yerel gıda” dır. Pretty (1995, s. 12), gibi bazıları; ◦ Sürdürülebilir tarımın küçük ve büyük çiftliklerle uyumlu olabilece ğ ini savunuyor. Di ğ erleri için ise, ◦ Sürdürülebilirli ğ in tartışması küçük birimlerin, aile çiftliklerinin, yerel pazarlar için üreten küçük üreticilerin fikirleriyle sınırlıdır.

Gelecekteki sürdürülebilir tarım içinde üretimin ölçe ğ i konusu verimlilik konusu ile yakından ba ğ lantılıdır. Sermaye, sanayileşmiş tarımda işgücü yerine nüfusun büyük ço ğ unlu ğ u kentleşmiş ve gıda üretiminden ayrılmıştır. Bir geçiş olup olmadı ğ ı örne ğ i, organik tarımın sürdürülebilirli ğ i a ğ ırlıklı olarak tarım dışı nüfusun bir konusudur. Birleşik Krallıkta bahçecilik üreticileri üzerine bazı araştırmalarda, çevre için organik tarım metotlarının daha iyi oldu ğ una inanan konvansiyonel üreticilerin oranı %75olmasına ra ğ men, bazı tekniklerle toplum için lif ve yeterli gıda üretimi yapanlar sadece %13’dür. Aslında görüşülen organik bahçecilerin %73’ü gıda ve lif üretebilmenin gerekli oldu ğ una inanıyorlardır.

Sürdürülebilir tarımı göremeyenler; tarımsal üreticilerle az veya hiç ilişki kurmayan kentsel nüfus için gıda üretiminde sektör devamlılı ğ ını tasarlayan büyük ölçekli tarım yapanların sonunu sonra daha büyük düzenleme ve standartların kesin oldu ğ unu mutlaka belirtirler. Bu senaryoda; üreticiler ve tüketiciler co ğ rafik olarak ayrılmaya devam edecek ve sertifikasyon ve inceleme yöntemleri organik üreticiler ve tüketiciler arasında birleştirmeyi sa ğ layacaktır. Üreticiler ve tüketiciler arasındaki boşlu ğ un kapanmasını görenler için nüfus ve gıda oluşturma süreçleri arasında ölçe ğ in, uzaklı ğ ın ve konvansiyonel gıda sistemi kontrolün aynı kalıpları büyük problemler oluşturmaktadır.