BUILDING STRONG SCHOOL-FAMILY-COMMUNITY RELATIONSHIPS LLP No: RO1-GRU ÇÖZÜM ODAKLI KISA SÜRELİ TERAPİ

Hızlı değişim Danışanın yüksek memnuniyeti Kısa sürede yüksek etki Çözüm Odaklı Danışmanlık Yaklaşımı

ÇÖZÜM ODAKLI DANIŞMA YAKLAŞIMI İnançlar, Davranışlar, Duygular

ÇÖZÜM ODAKLI DANIŞMA YAKLAŞIMI Soruna aşırı vurgu yapmaz Yetersizlikler yerine GÜÇLÜ yanlara vurgu yapar. OLUMLU olana odaklanır, hayal kırıklığına neden olmaz Genelde birkaç görüşmede sorun ortadan kalkar Hedef; geçmiş,nedenler,etiyoloji değildir

TEMEL FELSEFE Bozulmadıysa tamir etme!! Eğer çalışmıyorsa tekrar denemeyin!! Önce neyin işe yaradığını anla ve sonra onu daha çok yaptır. Sorunları değil iyi olanı gösterin!! İlk denemede başarılı olmazsan, yeni şeyleri dene, dene ve tekrar dene

ÇÖZÜM ODAKLI TERAPİNİN ÖZELLİKLERİ Kısa sürelidir. Problem değil, çözüme odaktır. İçgörü koşulu bulunmamaktadır. Görüşmelerde özellikle danışanların kelimeleri bulunur.

ÇÖZÜM ODAKLI VARSAYIMLAR BAŞARIYA ODAKLAMA SORUNUN YAŞANMADIĞI ANLAR DEĞİŞİM SORULARI ÇÖZEBİLME POTANSİYELİ OLUMLU CÜMLELER -Problemleri değil çözümleri konuşmak -Problemlerin yaşanmadığı zamaları görmek -Küçük değişiklikler geişleyerek büyük değişimlere yol açarlar - Ahmet’in artık başı belaya girmiyorartık beni de onun gibi düzeltmeizi istiyorum -Olumsuz cümleler yerine olumlu cümleler kullanma

Çözüm Odaklı Yaklaşımla İlgili Temel Varsayımlar 1. Eğer başarılara odaklanırsak, yararlı değişimler gerçekleşir. Bu nedenle hatalara ve sorunlara odaklanmak yerine doğru yapılanlara ve çözüme odaklanmalıdır. 2. Her sorun yaşanan durumda bu sorunun görünmediği istisnai durumlar vardır. Bu durumlar çözüm için kullanılabilir. 3.Herkeste sorunlarını çözme gücü vardır.. Kişinin güçlü yönleri öne çıkarılırsa çözüme daha kolay ulaşılır.

Çözüm Odaklı Yaklaşımla İlgili Temel Varsayımlar İLİŞKİLER BİR SÜRE SONRA KEMİKLEŞMİŞ BİR DANSI ANDIRIR. Eğer ‘işliyorsa’ tamir etmeye çalışmayın. Eğer yapmakta olduklarınız işlemiyorsa farklı bir şey yapın. Küçük değişiklikler büyük değişikliklere yol açabilir. (Kartopu etkisi)

Çözüm Odaklı Yaklaşımla İlgili Temel Varsayımlar Teori açısından oldukça sade ve basittir. Danışan terapiye değişim için gelir( Direnç yok) Danışanla aktif işbirliği sağlayacak biçimde ilişki kurulur. Danışan neden şikayetçi ise sorun odur. Problemleri terapistler yaratır. Bu tuzaktan kurtulmak için hedefi danışan belirler.

Çözüm Odaklı Yaklaşımla İlgili Temel Varsayımlar Problemle değil danışanla çalışmak Sorundan çok çözümle ilgilenmek Eksiklik değil kaynak aramak Geçmişle ilgilenmeyip, olası ve tercih edilen geleceği araştırmak. Tercih edilen geleceğe yönelmede katkısı olan noktaları araştırmak. Danışanları kendi yaşamlarının uzmanı olarak görmek.

ÇÖZÜM ODAKLI Yol Haritası İlişki kurun Danışma sürecinden söz edin. Problemi dinleyin Amaç belirleyin(Mucize Sorular Durumlar, İstisnalar,Derecelendirme Soruları) Çözüm üretme Mesaj (Komplimanlar (en az 3) – Yeniden çerçeleme- yapılacak işler

Çözüm Odaklı Terapide Kullanılan Teknikler Çözüm Odaklı terapide çok değişik problem durumlarına uyarlanabilecek şekilde tasarlanmış olan sayısız teknik bulunmaktadır. Çözüm odaklı terapide kullanılan tekniklerin temel özelliği önce istisnai durumları belirlemek yani sorunun olmadığı olumlu, güçlü yanları belirterek, ardından danışanın bunun aynısını yapmak için onu cesaretlendirilmiş olmasıdır.

1.Soru Sorma Tekniği ÇO terapistler işlerini daha çok danışmana soru sorarak yerine getiriler. ÇO terapiye özel bir taktik,soruyu yanıtlayacak olana birkaç seçenek sunacak şekilde varsayımsal sorular sormaktadır. Örneğin; “Problem olmadığında nasıl bir farklılık olmaktadır?”. Bu ifade de “eğer problem olmasaydı” denilmediğine dikkat edin çünkü iyi bir varsayımsal soruda, başarının zaten gerçekleştiği varsayılmaktadır (Akkoyun,2012).

Yansıtıcı sorular, danışanı d ü ş ü nmeye ve kendi sorunlarını kendi kendine çö zmeye y ö neltir. Danışman danışanın değişim i ç in i ç kaynaklara sahip olduğunu ve bu kaynaklara erişebileceğini varsayar.(Patterson vd.,aktaran Kesici vd.,2013). Ö rneğin; Danışman “ Kocanız eskisi gibi sizinle ilgilenmeye başlasa hayatınız nasıl farklılaşırdı? ” (Kesici vd.,2013).Bu ö rnekte danışanın ö nceki tepkilerinden daha farklı yeni tepkiler bulması istenmiştir.

Stratejik sorularda ise diğer adıyla etkileyen sorular bireyin kişiliğiyle m ü cadelesini gerektirir. Bu sorular genellikle kişiye yeni fırsatlar oluşturmasını sağlamak i ç in sorulur. Sorular amaca y ö nelik ve d ü zenleyici olmalıdır.Stratejik soruları sorarken soruya o anda cevap veren kişinin daha ö nce kullanmış olduğu işe yaramayan y ö ntemi değiştirmek,onun yerine istenilen bir davranış geliştirilmesini sağlamak ama ç lanır(Patterson vd.,aktaran Kesici vd.,2013). Ö rnek; Danışman “ Karınızla severek evlenmenize rağmen artık onunla vakit ge ç irmekten zevk almadığınızı s ö ylediniz.Peki,onunla birlikteyken ne yapsanız ç ok eğlenirdiniz? ” ( Kesici vd.,2013).Bu ö rnekte danışman danışanın davranışsal tepkilerini d ü zeltmeyi ve mevcut etkileşimi iyileştirmeyi ama ç lamıştır.

2.Problemi Normalleştirme Bu teknik danışanlara deli olmadıklarını ya da i ç inde bulundukları duruma ilişkin olarak u ç durumda olmadıklarını hissetmelerine yardımcı olur. Problemi normalleştirme yollarından biri de danışana şunu sormaktır: “ İfade edilen durum ile bu durumun normalleştirilmiş a ç ıklaması arasındaki farkı nasıl anlatabilirsin? ” (O ’ Hanlon&Weiner-Davis,1989).Yani bu durumu normal olarak g ö r ü n ü m ü n ü zihninde canlandırılmasını sağlayarak olumlu y ö ne vurgu yapılır. Ö rneğin; Danışan ebeveynlerinin ona ç ocuk gibi davranmasıyla, onu korumaya ç alışma istekleri arasındaki farkı nasıl algıladığını sorarak problemi normalleştirmeye ç alışır(Murdock ’ tan aktaran Akkoyun,2012).

3.İltifatlar İnsanlar iltifatlardan hoşlanır! Danışmanlar her zaman i ç in bunu akıllarında tutmalılardır ve her fırsatta danışanların yaptıkları iyi şeyleri takdir etmelidirler(De Jong& Berg ’ den aktaran Akkoyun,2012). Danışanların genellikle kendi kendilerini de iltifat ettikleri g ö r ü lmektedir bu durumda ise terapistler bunların farkına varmalı ve bu durumu pekiştirmelidir ayrıca iltifatların ger ç ek olması ve doğrudan doğruya danışan tarafından verilen bilgiye dayalı olması ç ok ö nemlidir.

4.Mucize Sorular Mucize sorular Ç O terapinin kendine ö zg ü tekniğidir. Danışanın terapiden ne beklediğini kısa s ü rede anlamaya yardımcı olan bir tekniktir.Mucize soru şu şekildedir; “ Farzet ki bir gece sen uyurken bir mucize oldu ve problemin çö z ü ld ü.Sabah uyandığında bu problemin çö z ü ld ü ğ ü n ü nereden anlardın,sabah uyandığında ne olurdu? ” (De Shazer,1988). Bu teknik, danışanın gelecekteki çö z ü mler ü zerine odaklanması ve ama ç ları netleştirmesi i ç in kullanılır (Berg&Reuss ’ den aktaran Doğan, 1999).

Mucize sorulara örnekler; “ Daha ö nce yapmamış olduğun neyi yapıyor olurdun? ” “ O zaman senin hakkında farklı ne ilgisini ç ekerdi? (neye dikkat ederdi?) ” “ Yeniden bu mucizenin olması i ç in ne yapman gerekirdi? ” “ Mucizenin k üçü k kısmının kısa zamanda ger ç ekleştiğini varsaysak eğer sendeki farklılıklar neler olurdu? ” (İnsoo Berg,2000) “ Bu farklılığı başkaları g ö zlemlediğinde sana yaklaşımları nasıl olurdu? ”

5.Derecelendirme Soruları Derecelendirme sorusunda, danışman danışandan 1-10 ’ luk bir ö l ç ek ü zerinde ya bir sorunu ya da bir çö z ü m ü değerlendirmesini ister. En yaygın olanı şudur: “ Problemin en k ö t ü olduğu durumu belirten 0 ’ dan 10 ’ a kadar derecelendirilmiş bir ö l ç ek ü zerinde,bug ü n kendini nerede g ö r ü yorsun? ”. Derecelendirme soruları danışanın bireysel g ö r ü ş ü n ü, diğer insanlara ilişkin g ö r ü ş ü n ü ve başkalarının kendi g ö r ü ş ü nden etkilenip etkilenmediğini tartışmak i ç in kullanılır (Berg&de Shazer ’ den aktaran Akkoyun,2012).

ÇO terapide mucize sorusunu takiben derecelendirme sorusunu sormak daha etkili olacaktır; çünkü danışmanlığı almak isteyen kişi bir probleme sahip olduğundan kendisini 1’e yakın olarak değerlendirecektir ancak mucize sorusunu cevapladıktan sonra problem çözüldükten sonraki durumdan bahsedeceği için mucize sorudan sonra 10’a yakın bir değerlendirmede bulunacaktır.

6.Kestirme Görevleri Kestirme g ö revleri, problemin ortaya ç ıkıp ç ıkmayacağını d ü ş ü nmeleri yani probleme ilişkin olarak istisnaların ç ok nadir olduğunu g ö sterme tekniğidir. Danışanlarda bazen g ü n i ç inde bir ara durmaları ve bir sonraki g ü n problemin yaşanıp yaşanmayacağını tahmin etmeleri istenir (de Shazer ’ den aktaran Akkoyun,2012).

7.Geleceği Okuma Tekniği De Shazer tarafından geliştirilen bu teknik, danışanın kendisini artık sorunun olmayacağı gelecekteki bir durum i ç inde d ü ş ü nmesi i ç in d ü zenlenmiştir (Molnar&deShazer, aktaran Doğan, 1999). Bu teknik danışana sorunu çö z ü ld ü ğ ü nde yaşamının nasıl olacağına dair fikir verir. Bu ama ç la ilk g ö r ü şmede genellikle şu soru sorulur: “ Sorun çö z ü ld ü ğ ü nde sen ve diğer kişiler i ç in durum nasıl olacak? ” (Doğan, 1999). Bu doğrultuda danışanın ama ç belirlemesi kolaylaşabilir.

8.Süpriz Yapma S ü rpriz yapma g ö revi genellikle ç iftlere ve ailelere y ö nelik kullanılan tekniktir. Danışanlara ş ö yle bir y ö nerge verilir: “ Ebeveynlerinizi ya da eşinizi şaşırtacak en az bir ya da iki şey yapın. Karşınızdakine bunun ne olduğunu s ö ylemeyeceksiniz. Ebeveynlerin/Eşlerin g ö revi, karşısındakinin yaptığı şeyin ne olduğunu bulup bulamayacağını g ö rmektir. Notlarınızı paylaşmadan oturuma geliniz, bunu burada oturum anında birlikte yapacağız ” (O ’ Hanlon & Weiner-Davis ’ den aktaran Akkoyun,2012). Yapılan bu s ü prizler bazen problemin çö z ü m ü ne bile fırsat sağlayabilir.

9.Yaz, Oku ve Yak Bu teknikte danışandan ayın ç ift sayılı g ü nlerinde problemi ile ilgili olarak bir şeyler yazması istenir, ayın tek g ü nlerinde ise yazdığı notları ö nce okuması ve hemen sonra bu notları yakması istenir. Burada danışan d ü zenli olarak yazma,okuma ve yakma işlerini kararlaştırılmış olan bir tarihe kadar yapmaya ç alışır.de Shazer ’ e g ö re bu teknik danışanın endişelerinden kurtulup,daha objektif olmasına yardımcı olur. Danışanların ç oğu,bu uygulamayı yaptıktan birka ç g ü n sonra bu problem ü zerine d ü ş ü nmek yerine yapacakları daha işlerinin olduğunu keşfetmişlerdir(Akkoyun,2012).

10. Yapılandırılmış Kavga Bu teknik ç oğunlukla ç iftlerle kullanılır, tekniğin kullanış amacı şikayetin ö r ü nt ü s ü n ü değiştirmektir. Ç O terapi danışmanı aşağıdaki maddelerdeki gibi kavga etmeleri i ç in y ö nerge verir; 1. İlk olarak kimin başlayacağını belirlemek i ç in yazı tura atın. 2. Kazanan,10 dakika boyunca karşısındaki tarafından durdurulmadan dırdır etme hakkını kazanacaktır. 3. Sonra diğer kişi 10 dakika boyunca aynı şeyi yapacaktır. 4. Tekrar yazı tura atmadan ö nce 10 dakika sessizlik... (Akkoyun,2012).

KAYNAKÇA de Shazer, S. (1985) Keys to Solution in Brief Therapy, W.W. Norton. New York. de Shazer, S. (1988) Clues: Investigating Solutions in Brief Therapy W.W Norton, New York. D ü zakın,S.,(2014) Kısa S ü reli Çö z ü m Odaklı Terapi Ders Notları,Ankara Kesici,Ş.,İlg ü n,E.,Mert,A.,B ü y ü kbayraktar Girgin, Ç.,(2013) Aile Terapisinde Kullanılan Teknikler,Ankara:Nobel Yayınları. Murdock,N.L.,(2012) Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları/Olgu Sunumu Yaklaşımıyla.F ü sun Akkoyun (Ed.),Ankara:Nobel Yayınları. Y ü ksel,G.,(2012) Çö z ü m Odaklı Terapi Ders Notları,Ankara.