Meme Kanseri Radyoterapide Kanıt Dayalı Hemşirelik Yaklaşımları

... konulu sunumlar: "Meme Kanseri Radyoterapide Kanıt Dayalı Hemşirelik Yaklaşımları"— Sunum transkripti:

1 Meme Kanseri Radyoterapide Kanıt Dayalı Hemşirelik Yaklaşımları
Uzman Hemşire Fatma GÜNDOĞDU Onkoloji Hemşireliği Derneği Medicana Ankara Hastanesi 01 Nisan 2011

2 Sunu İçeriği Radyoterapide Gelişmeler Meme Kanserinde Radyoterapi
Meme Kanseri Radyoterapide Semptomlar Meme Kanseri Radyoterapide Kanıt Dayalı Çalışmalar

3 Radyoterapide Gelişmeler

4 Meme Kanserinde Radyoterapi
Eksternal Radyoterapi Brakiterapi CLINICAL JOURNAL OF ONCOLOGY NURSING • VOLUME 7, NUMBER 6 • ADVANCES IN RADIATION TREATMENT OF PATIENTS WITH BREAST CANCER NOVEMBER/DECEMBER 2003 Mamosite

5 Meme Kanserinde Radyoterapi
Meme Kanseri tanısı alan hastaların % 83’ü radyoterapi almaktadır. Duktal Karsinoma İn Situ Tedavisinde Radyoterapi Meme Koruyucu Cerrahi Sonrası Standart Yaklaşım 50 Gy tüm meme radyoterapidir. Erken Evre İnvaziv Kanserde Radyoterapi Meme Koruyucu Cerrahi sonrası standart yaklaşım tüm memeye Gy radyoterapi Tümör yatağına ek doz uygulaması tüm yaş gruplarında lokal kontrolü arttırıyor

6 Meme Kanserinde Radyoterapi
Mastektomi Sonrası Radyoterapi 5 cm’den büyük tümör, fasia-deri, göğüs duvarı invazyonu, 4 ve üzerinde aksiller lenf nodu metastazı olması ya da yetersiz lenf nodu diseksiyonu(10 lenf nodundan az) koşullarında adjuvan radyoterapi öneriliyor Radyoterapi Bölgesi Mastaktomi sonrası adjuvan radyoterapi yapılmayan hastalarda; % göğüs duvarı % supraklavikular bölge % 7-43 aksilla

7 Radyoterapi Ne Zaman Uygulanır?
Radyoterapi Süresi genellikle haftada 5 gün olmak üzere 5-6 haftadır Meme Koruyucu Cerrahi Sonrası Kemoterapi ve Radyoterapinin önce olması ile lokal nüks, metastaz ve sağkalımda farklılık yok LN metastazı yüksek riskli hastalarda cerrahi sınır negatifliği sağlanması durumunda önce KT sonra Radyoterapi Mastektomi Sonrası Son yıllarda tercih edilen yaklaşım sistemik tedavinin tamamlanmasının ardından radyoterapi

8 Meme Kanseri Radyoterapide Kanıt Dayalı Hemşirelik Yaklaşımları
Hasta ve aile eğitimi Yan etkiler

9 Akut Yan Etkiler Geç Yan Etkiler Cilt Reaksiyonları Lokal Ödem
Yorgunluk Radyasyon alanında kozmetik değişiklikler Radyasyon Pnomoniti Kaburga kırıkları Brakial Pleksus hasarı Sekonder malignensi

10 Cilt Reaksiyonları Eritem Kuru Desquamasyon Yaş Desquamasyon

11 Yaş Deskuamasyon Meme altında, aksillada ya da klavikula üzerinde üçüncü ya da dördüncü haftada gelişebilir (Gordils-Perez et al 2003)

12 Cilt Reaksiyonlarında Öneriler
İşaretli olan bölge ılık su ile nazik bir şekilde temizlenip kurulanır Tedavi alanı liflenmez, ovalanmaz, keselenmez Önerilen sabun ya da diğer ürünler haricinde tedavi alanına sabun, deodorant, parfüm ya da kozmetik kullanılmaz Çok sıcak ya da çok soğuk uygulama yapılmaz Teri emen pamuklu kumaş ve bol kıyafet giyilir Tedavi alanı güneşten korunur Krem kullanılmışsa tedaviden en az 4 saat önce temizlenir

13 Cilt Reaksiyonları Fiziksel Bulgular Hemşirelik Girişimleri 1. EVRE ERİTEM: Tedavinin başlangıcından itibaren ilk 1-2 hafta içinde görülür (20 Gy) Ciltte kızarıklık Ciltte ısı artışı Ciltte parlak görünüm Cildin nemliliği sağlanır Cilt temizliği yapılır Parfüm,deodorant, pudra kullanımından kaçınılır Cildi ovuşturma ve masajdan kaçınılır Hastanın bol ve pamuklu giyecekler giymesi sağlanır 2. EVRE KURU DESKUAMASYON: Tedavinin başlangıcından itibaren 3-4 hafta içinde görülür(40 Gy) Ciltte kuruluk Ciltte pullanma Ciltte kaşıntı Cilt sürtünme ve tahrişten korunur Badem yağı sürülür 3. EVRE YAŞ DESKUAMASYON Tedavinin başlangıcından itibaren 5-6 hafta içinde görülür (50 Gy) Cİltte hassasiyet Ciltte nemlilik artışı Ciltte eksudasyon ¼ oranında sulandırılmış hidrojen peroksit ya da tuzlu su karışımı ile temizliği yapılır Cildin nemliliği giderilip kuru olması sağlanır Günde enaz 3 kez dakika süre ile cilt havalandırılır

14 Göğüs Duvarı ya da Meme Radyoterapi Sırasında Hastalar Yıkanabilir mi?
Can Patients Wash During Radiotherapy to the Breast or Chest Wall? A Randomized Controlled Trial I. R. Campbell and M. H. Illingworth Clinical Oncology (1992) 4:78-82 © The Royal College of Radiologists

15 Çalışma Sonucu Adjuvan RT alan 99 meme kanseri hastalarında hiç yıkamayan, sadece su ile yıkayan ve sabun & su ile yıkayan üç grupta karşılaştırma yapılmış; sonuçta tedavi sonrasında kaşıntı, döküntü ve eritem yönünden sabun ve su ile yıkayan grupta önemli ölçüde azalma olduğu belirlenmiştir (Campbell, 1992).

16 Radyoterapiye bağlı cilt reaksiyonlarının önlenmesinde farklı girişim ve uygulamalar gerçekleştirilmektedir. Cildi yıkama tartışmalı bir konu olmakta birlikte günümüzde radyasyon tedavisi alan tüm hastaların rutin bakımında ılık su ve hafif/tahriş etmeyen bir sabunla dikkatlice yıkama önerilmektedir. Sabun kullanımına ilişkin yapılan çalışmalarda Dove® sabunun hafif tahriş etmeyen özellikte olduğu belirtilmiştir McQuestion M (2006). Evidence-based skin care management in radiation therapy. Seminars in Oncology Nursing 22 (3):163–173

17 Radyoterapiye Bağlı Cilt Reaksiyonlarının Değerlendirilmesinde Standart Hemşirelik Bakımının Etkinliğinin İncelenmesi. Ö. Yavaş, A. Karadakovan, F. Gülersoy, O. Bildik, A. Haydaroğlu. Ege Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Araştırmada retrospektif 55 hasta, prospektif 52 hasta alınmış ( yılı) Cilt reaksiyonlarına yönelik hastalara eğitim verilmiş ve cilt reaksiyonları günlük değerlendirilmiş Olgular derecelerine göre eritem, kuru ve yaş desquamasyon şeklindeki cilt reaksiyonlarının görülme sıklığına göre karşılaştırıldığında standart hemşirelik bakımı uygulanan olgularla uygulanmayanlar arasında istatiksel anlamlılık saptanmamasına karşın (sırasıyla p=0.506, p=0.253, p=0.260) tedaviye ara verme süreleri açısından istatiksel anlamlılık saptanmıştır(p=0.036).

18 Meme Kanseri Teşhisi ile Radyoterapi Alan Hastalarda Plasebo Kontrollü Cilt Bakımı
Prospektif çalışma Yayın: Oncol Nurs Forum.2010;37(5): Örneklem:208 radyoterapi alan meme kanseri hastası Metod: Tedavinin ilk gününden itibaren bir cilt bakım ürünü uygulanmış Ürünler arasında farklılık yok

19 Eksternal Radyoterapide Meme Kanserinde Cilt Bakım Ürünleri
1996 yılından bu yana yapılan çalışmaların değerlendirilmesinde Randomize klinik çalışmalarda radyasyona bağlı cilt reaksiyonlarından korunmada cilt bakım ürünleri arasında farklılık olmadığı, Cilt reaksiyonlarından korunma, zamanı ve süresine yönelik Biafin, aloe vera jel ya da aquaphor arasında bir farklılık olmadığı Tedavi alanının yıkanmasının cilt reaksiyonlarını arttırmadığı, Cilt reaksiyonlarının şiddetini azaltmada cilt bakım ürünleri etkili olmamakla birlikte su bazlı nemlendiricilerin kullanılmasının rahatlığı arttırdığı belirtilmektedir. Clinical Journal of Oncology Nursing, Vol.10, Number 4 Validity of Skin Care Protocols for External Radiation, August 2006, Juli Aistars

20 Yorgunluk Akut Yorgunluk Genellikle orta derecede deneyimlenmektedir
Radyoterapinin 2. ya da 3. haftasında meydana gelir ve tedavinin tamamlanmasından sonra üç ay kadar sürebilir Geç Yorgunluk Radyasyon etkisine ya da daha çok hastalıkla ilişkili faktörlere bağlı radyoterapiden 6 ay ya da daha sonrasında meydana gelir

21 Yorgunlukta Öneriler Aktivitelerin listelenip planlanması
Zorunlu olmayan aktivitelerin azaltılması Diğer kişilerden (anne-baba, çocuk, arkadaş) daha fazla yardım alınması Yürüme egsersizi Zihni dinlendirme Zorunlu işleri ve zevk alınarak yapılan işleri dengeleme

22 Adjuvan Radyoterapi Alan Meme Kanseri Hastalarda Bilgilendirme, Destek ve Yan Etkiler
K. Sjövall and others, Adjuvant radiotherapy of women with breast cancer-Information, support and side effects, European Journal of Oncology Nursing, 14(2010)

23 Sonuçlar Tedavinin sonunda yorgunluk % 90, % 19’u şiddetli dayanılmaz
Üçüncü ve altıncı ayda da % 87 -% 71 ve % 12’si dayanılmaz Cilt reaksiyonları % 5-10 şiddetli ve dayanılmaz Ağrı % 66 radyasyon alanında ve radyoterapi uygulanan taraftaki kolda şiddetli ve dayanılmaz ağrı % 4

24 Meme Kanseri Hastalarında Semptom Yönetiminde Yoganın Etkisi
Randomize Kontrollü Çalışma Amaç: Adjuvan radyoterapi alan meme kanseri hastalarda yoganın distressful semptomlara etkisine bakılmış Yoga grubu: 44 Kontrol grubu: 44 Sonuç: Yoga yapan grupta psikolojik distress, yorgunluk, uyku sorunları ve iştahsızlıkta belirgin azalma saptanmış Vadiraja S. And others; Effects of yoga on symptom manangment in breast cancer patients: A randomized controlled trial, 2009, vlo:2, İssue:2 page: Int J Yoga

25 Yan Etki Yoga Grubu Kontrol Grubu Öncesi Sonrası Psikolojik Distres 6,75 4,25 8,09 7,72 Fizik Distres 14,05 10,82 14,47 15,00 Aktivite Düzeyi 20,11 20,25 18,70 17,79 Yorgunluk 45,48 33,26 49,32 50,52 Ağrı 34,07 24,47 42,04 41,38 Dispne 8,89 6,67 11,36 9,85

26 Yan Etki Yoga Grubu Kontrol Grubu Öncesi Sonrası Uyku Sorunu 48,15 24,44 37,12 37,93 Bulantı-Kusma 15,55 9,64 13,26 9,97 İştahsızlık 22,96 17,03 21,21 31,10 Diare 2,95 0,74 3,03 3,80 Konstipasyon 8,15 8,33 9,11

27 Taywan’da Yeni Tanı Almış Erken Evre Meme Kanserli Hastalarda 6 hafta Yürüme Programının Etkileri
Cancer Nursing March/April Volume 34 - Issue 2 - Effects of a 6-Week Walking Program on Taiwanese Women Newly Diagnosed With Early-Stage Breast Cancer Wang, Ya-Jung PhD; Boehmke, Marcia DNS; Wu, Yow-Wu B. PhD; Dickerson, Suzanne S. DNS; Fisher, Nadine EdD

28 Çalışma Sonucunda Yaşam Kalitesi Daha İyi Yorgunluk Daha Az
Uykusuzluk Daha Az Daha İyi Egsersiz Kapasitesi olduğu saptanmış

29 Sonuç Olarak Radyasyon onkoloji hemşiresinin danışmanlık, bakım, eğitim, araştırma ve hasta savunuculuğu rolleri bulunmakla birlikte ülkemizde Radyasyon Onkoloji Hemşiresi bir kaç merkez dışında yoktur Ülkemizde Radyasyon Onkoloji Hemşireliğinin geliştirilmesi ve bu alana yönelik çalışmaların arttırılması gerekmektedir

30 Hepimizin Sorumlulukları Vardır

31 TEŞEKKÜR EDERİM