Prof.Dr. Kürşat Çağıltay Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma Laboratuvarı.

... konulu sunumlar: "Prof.Dr. Kürşat Çağıltay Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma Laboratuvarı."— Sunum transkripti:

1 Prof.Dr. Kürşat Çağıltay Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma Laboratuvarı

2 TS EN ISO/IEC 9241-151 İnsan Sistem Etkileşiminin Ergonomisi-Bölüm 151: Dünya Geneli Arayüzleri Kılavuzu Ergonomics of human-system interaction – Guidance on World Wide Web user interfaces

3 Bu standart, bilişim sistemlerinde kolay kullanılabilir arayüzlerin geliştirilmesi için rehberlik etmektedir. Bu rehber doküman sayesinde, arayüzlerin bu standartta belirtilen koşulları ne ölçüde karşıladığı ölçülerek arayüzün kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi ve bu sonuçlar doğrultusunda kullanıcı deneyiminin iyileştirilmesi hedeflenmektedir.

4 İnternet sitelerinin pek çoğu kolay kullanılabilir olmadığı için kullanıcılarca eleştirilmektedir Zaman, Emek ve Mali Kayıplar Web sitelerinin kalitesini uluslararası standartlara uygun şekilde ölçen güvenilir bir sistem eksikliği

5 TÜBİTAK Vizyon 2023 raporu En önemli ikinci tema: “Kullanımı eğitim gerektirmeyen bilgisayarlar” Vatandaşlar bilgisayarlara değil, bilgisayarlar onlara ayak uydurmalı

6 Web’de yapılan satışların %50’si ziyaretçilerin ilgili içeriği kolayca bulamaması nedeni ile gerçekleşmemiş (Gartner Group) Web sitesi ziyaretçilerinin %85’i zayıf tasarım nedeni ile yeni karşılaştıkları siteleri terk etmiş (cPulse) 33 e-devlet sitesinin yarısında içerik organizasyonu problemli, vatandaşların faydalanacağı hizmetler kolay ulaşabilir yerlerde değil, hemen hemen tüm e- devlet siteleri görme engelliler dikkate alınmadan tasarlanmış (Çağıltay, Durmuş, 2012)

7 E-devlet tüm vatandaşlarca ulaşılabilir olmalıdır Fakat aynı zamanda tüm vatandaşlarca kullanılabilir de olmalıdır Vatandaşların sistemleri kullanabilmesi de tek başına yeterli değildir. Kullanımın etkin ve verimli olması da gerekmektedir

8 2011 yılı istatistiklerine göre 16-74 yaş grubundan 56 milyon birey var Bunun ~27 milyonu Internet kullanıcısı En az kullananlar İlkokul (%17), Ortaokul mezunu (%57) ve okul bitirmemiş > 45 yaş Sıradan vatandaşa ayak uyduracak Web servisleri gerekli

9

10 “ODTÜ İnsan Bilgisayar Etkileşimi Araştırma ve Uygulama Laboratuvarı” TSE yetkili ISO 9241- 151 test laboratuvarı Kurumların web sayfalarının kullanıcılar açısından ne ölçüde kolay anlaşılır ve kullanılabilir görüldüğünün testi Belirli koşulları sağlayan arayüzler, TSE tarafından “kullanılabilir arayüz” olarak belgelendirilebilecektir.

11 Numune Alma ve Örnekleme İki Aşamalı Kullanılabilirlik Çalışması Çalışma Sonuçlarının Analizi Sonuçların Raporlanması Ürünün Sertifika Almaya Uygunluğunun Değerlendirilmesi

12 Uygun katılımcıların seçilmesi Müşterinin seçilen katılımcıları onaylaması Kullanıcı temelli kullanılabilirlik çalışmasının gerçekleştirilmesi Göz izleme cihazı Performans testi Sesli düşünme protokolü Anketler ISO 9241-151 sezgiselleri ile arayüzün uzman tarafından kontrol edilmesi

13 TSE ve ODTÜ’nün Türkiye’de ilk defa gerçekleştirdiği sertifika sistemi bu konudaki açığı kapatmayı hedeflemektedir. Kurumların bu sertifika ile Web sitelerinin kullanıcılar tarafından verimli ve kolay bir şekilde kullanılması, Siteleri kullanım sıklığının artması Zamandan ve bütçeden önemli ölçüde tasarruf

14 TSE K 194, WCAG VE ISO/IEC 40500:2012: WEB İÇERİĞİ ERİŞİLEBİLİRLİK STANDARTLARI VE KRİTERİ W3C Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0

15 Erişilebilirlik Nedir? TC. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı e- Dönüşüm Türkiye Projesi Birlikte Çalışılabilirlik Esasları Rehberi’ne göre: “Bilgi ve hizmetlerin internet sayfası ve diğer alternatif kanallardan, kullanıcılar için tespit edilen arayüzlerin toplumun tüm fertleri tarafından kolay kullanılabilecek ve kullanıcı tarafında gerekli olabilecek ek ticari yazılımları mümkün olan en alt seviyede tutacak şekilde sunumu hedeflenmektedir.”

16 Erişilebilirlik; artık sadece yapılması tavsiye edilen bir tercih değil, birçok ülkede yasal zorunluluk haline getirilmiş bir uygulamadır. Erişilebilirlik, engelli kişilerin yaşam etkinliklerine katılımını engelleyebilecek etmenlerin her yerde ortadan kaldırılması demektir.

17 Türkiye Engelli Araştırması*’na göre Türkiye nüfusunun %12’si engellidir. Yaklaşık 420.000 kişinin görme engelli olduğu belirtilmiştir. Bunun yanı sıra 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus, toplam nüfusun % 5,7’sini oluşturmaktadır (3,8 milyon). 2005 yılı itibarıyla sosyal sigorta kapsamındaki yaşlı nüfus 1.456.226 olarak bildirilmektedir. * Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ve Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı

18 Web içeriği engelli insanlar için nasıl daha kullanılabilir yapılabilir Kullanılabilirlik, görsel, işitsel, fiziksel, konuşmayla ilgili, bilişsel, dille ilgili, öğrenmeyle ilgili ve nörolojik engelleri içeren geniş bir yelpazedeki engelleri kapsamaktadır Yaşlı bireyler

19 Dört Temel Bileşen: Algılanabilirlik (perceiveble), Çalıştırılabilirlik (Operable), anlaşılabilirlik (Understandable) ve Dayanıklılık (Robust) Engelli kullanıcılara uyumlu hazırlanan internet sitelerinin nasıl çalıştığı çeşitli araçlar/yazılımlar/yöntemler kullanarak kontrol edilmelidir.

20 Farklı grupların ve farklı durumlardaki ihtiyaçların karşılanması maksadıyla üç seviyede uygunluk tanımlanmaktadır: A (en düşük), AA ve AAA (en yüksek).

21 ODTÜ İnsan Bilgisayar Etkileşimi Laboratuvarı ile ilgili ayrıntılı bilgi http://ibe.bidb.odtu.edu.tr http://ibe.bidb.odtu.edu.tr