2014/2015 GÜZ YY. Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ

... konulu sunumlar: "2014/2015 GÜZ YY. Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ"— Sunum transkripti:

1 2014/2015 GÜZ YY. Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ
Araştırma Teknikleri 2014/2015 GÜZ YY. Yrd. Doç. Dr. İpek EROĞLU KOLAYİŞ

2 “Balık vermek değil, balık tutmayı öğretmek”

3

4 Atina’da 2400 yıl önce bir adam çok soru sorduğu için ölüme makum edildi.
Ondan önce de filozoflar vardı ama felsefe Sokrates ile canlandı. Sokrates insanların gerçekte anladıkları şeyin sınırlarını açığa çıkarmayı seviyordu ve yaşamlarının temeli yaptıkları varsayımları sorgulamayı seviyordu. Herkesin ne kadar da az bildiğini fark etmesiyle sonlanan bu dialog onun için bir başarıydı.

5 Sorunu veya sorunlar yumağını çözmek için özellikle doğa bilimlerinde çok yaygın olarak kullanılan ve bilimsel ifadesini, en büyük bilim filozofu addedilen Viyanalı Karl Raimund Poper’in 1933 ve 1935 yıllarında yaptığı iki önemli yayınında bulmuş olan «eleştirel akılcılık» olduğudur. Eleştirel akılcılık, sorun çözmek için varsayım önermek ve önerilen varsayımları gözlem raporlarıyla kontrol ederek gözlemle çelişenleri, bir diğer değişle «yanlışlanmış» olanları elemek olarak ifade edilebilir.

6 Bilim olarak tanımlayabileceğimiz en erken insan faaliyetlerinin dahi bu temel yöntemi kullanmış olduğu görülür. (MÖ 575 Thales, MÖ 560 Anaksimandros adlı iki düşünür tarafından M.Ö. 6. yy.da yaratılmıştır). Daha sonra pek çok tez ileri ileri sürülmüş ve bilim felsefesi yapılmıştır. Ancak en iyisi Popper’in «eleştirel akılcılık yorumu olmuştur. Bunda Einstein, Peter Medavar gibi fizikçiler Jacques Monod gibi nobel ödüllü yaşam bilimciler dahi bilim insanları hemfikirdirler.

7 Popper’in tanımına göre bilim
İçerdiği ifadeler, gözlem raporlarını oluşturan ifadelerle yanlışlanabilecek düşünce sistemlerinin tamamına verilen addır. Söz konusu olan ifadelerin doğruluğu veya yanlışlığı değil, insanlar tarafından yanlış olduğunun görülebilmesidir. «Dünya bir tepsi gibi düzdür» «Tüm kuğular beyazdır»

8 TEMEL KAVRAMLAR Bilgi [İng: knowledge]: Bilme, öğrenme süreci ve işleminin konusu ya da nesne ve olaylara yüklemler vererek varılan yargı (Sencer, 1981, s. 36). Veya Bildiğimiz şey, Ya da daha kuşkucu bir bakış açısıyla Bildiğimizi sandığımız şey İdeal Bilgi Gerçekçi bilgi İdeal bilgi Herhangi bir nesne veya sürecin tüm özelliklerinin kodlanmış hali *Gerçekçi bilgi Herhangi bir nesne ve/veya sürecin gözlemcinin ilgisini çeken özellikleri arasında ulaşılabilir olanlardan kodlanabilenlerin tamamı

9 Bilimin amacı bilinebilenlerden hareketle bilinmeyene ulaşabilmektir
Bilimin amacı bilinebilenlerden hareketle bilinmeyene ulaşabilmektir. Bu yüzden neyin gerçekten bilinip neyin bilinmediğini iyi irdelemek önemlidir. «yetkinlik».

10 Problem: Araştırmacıların merak güdüleri ve kişisel ilgileri ile evrende merak ettikleri olguların soru cümlesi ile ifade edilmiş hali. Sınıf içi sıcaklığın Bil. Arş. Ve Tek. Dersi ders başarısı üzerinde etkisi var mıdır? 100 m koşusunda Fule Uzunluğunun koşu performansı üzerinde etkisi var mıdır? Voleybolcular ile Basketbolcuların dikey sıçrama Ortalamaları arasında fark var mıdır? Örn: Okçularda nöromüsküler yorgunluğun atış performansı üzerinde etkisi var mıdır?

11 Araştırma (research):
Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı, sistemli olarak verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor haline getirilmesi sürecidir. Temelde konunun üç tane çözüm yolu vardır; Konunun otoritesinden bilgi alma Kişisel Deneyimler Bilimsel Yöntem

12 Bilime ve araştırmaya alternatif yollardan bilgi elde etme yolları arttırılabilir
Otorite Gelenekler Sağduyu Medya Araçları Kişisel Deneyimler

13 Otorite Anne, baba öğretmen, parti lideri, diğer uzmanlar, bir kitap, TV ya da başka bir medyadan aldığınız bilgileri doğru kabul ettiğinizde bilgi kaynağı olarak otoriteyi kullanıyorsunuz. Çünkü bu kişi/kaynaklar yaşamımızda etkileyici bir yere sahiptirler ve söylediklerini doğru kabul ediyoruz. Avantajları: Çabuk, basit ve ucuz Sınırlılıkları: Gerçekte konunun uzmanı olmayan kişileri uzman olarak kabul etmek, böylece otoritenin söylediği doğru olmadığı halde doğru kabul etmek olası Kim otorite kim değil karar vermek zor olabilir zamana göre değişebilir Otoriteler yanlış yönlendirilebilir, örneğin tarihteki kanlı liderler…

14 Gelenekler Gelenekler aslında otoritenin özel bir durumu
Eğer her şeyi her zaman yapıldığı gibi yapmayı en iyi yol olduğunu kabul ediyor ve bunu uyguluyorsanız gelenekleri kullanıyorsunuz. Örneğin ıhlamur soğuk algınlığına iyi gelir. Toplumsal yaşamı düzenlemek için çok sık yararlandığımız gelenekler acaba mesleki güçlüklerimiz ve kararlarımız için yarar sağlar mı? Gelenekler bazı önyargılar içerir. Ayrıca değişen toplumda zaman içinde geçerliliklerini yitirebilir.

15 Sağduyu Günlük hayatın belirlediği görüş, düşünüş ve davranış şekillerinin bütünü Herkesin inandığı ve anlamlı (mantıklı geldiği için bir şeye inanmak karar vermede sağduyudan yararlanmak. Doğru ile yanlışı birbirinden ayırma gücü Günlük yaşamda yararlı olabilir ama genelde? Çelişkili fikirler Hatalar Yanlış bilgiler ve Önyargılar içerir. “Ölüm cezasının olmadığı toplumlarda daha çok cinayet işlenir” “Yoksul gençler orta sınıf gençlere göre sapma davranışlara daha çok yönelirler”

16 Medya Araçları TV programları, sinema filmleri, gazete ve dergiler yaşamımızda eşsiz bilgi kaynaklardır. Medya sayesinde ; Yaşadığımız toplum ve dünyada olan biten hakkında bilgi ediniyoruz. Çoğu zaman hiç karşılaşmayacağımız olayları ve kişileri tanıyoruz. Ancak medyadan elde ettiğimiz bilgilere tümüyle güvenmek zor. Çok kısa zamanda hazırlanmak zorunda Bu süreçte olayın her yönünü yansıtmayabilir Yeterince araştırma yapılmamış olabilir. Medyanın öncelikli amacı haber… Yanlı? Oysa ki mesleki konularda karar vermek için daha fazlasına ihtiyacımız var

17 Kişisel Deneyimler Görmek inanmaktır Yaşadıklarınız deneyimleriniz
Bazı yanlış sonuçlara varmak olası Gereğinden fazla genelleştirme Seçici gözlem Gözlemi erken sonlandırma Hale etkisi ( başka unsurların-örneğin önyargıların- etkisinde kalarak olaylara bakmak

18 Bilim Diğer bilgi kaynaklarının sakıncalarına çözüm getirmeyi hedeflemiş bir kaynak. En önemli niteliği bilimsel bilgiyi temel alması Bilim; düzenlenmiş bilgiler topluluğu Bilim başka araştırıcılarca doğrulanabilir, nesnel ve mantıksal özellikleri olan düzenlenmiş anlamlı bilgilerdir. «Bilgi ve düzenleme»

19 Bilim Olaylar ve nesneleri kavramak, tanımak ve sınıflandırmak üzere çözümleyen, olgular arasındaki nesnellik ilişkilerini kuran bu ilişkileri deney yoluyla sınayarak, gerçekleşmiş ilişkileri genelleyen kuramlar ve yasalar haline getiren bunlardan yola çıkarak gelecekle ilgili çıkarımlarda bulunan sistemli düşünsel çabalardır (islamoğlu, 2003).

20 Almanların bilim tanımı; Bilgi yepyeni bir öğreti sürecinden geçer
Almanların bilim tanımı; Bilgi yepyeni bir öğreti sürecinden geçer. Bu süreçten geçmezse bilim olmaz. Bilginini bilim olabilmesi için felsefi bütünlükten geçmesi gerekir. Bilgi---- Öğreti (Doktrin)---- Bilim Spor tek başına bir bilim değildir, bir bilimler bileşenidir. Spor Bilimlerini Sağlık Bilimleri, Psikoloji, hareket Bilimi, Antrenman Bilimi, Sosyoloji, Felsefe oluşturur. Yüklenme Ant. – Teknik Antrenman- Taktik Antrenman-Zihinsel Antrenman= Performans Antrenman bir bilim olgusudur.

21 Temel Kavramlar Olgu [İng. Fact]
Gözlenebilir ya da görgül işlemlerle kavranabilir olan ve kendine özgü bir örüntüsü bulunan olay YANİ EVRENDE OLUP BİTEN YA DA VAR OLAN HERŞEY OLGUDUR. Genelde duyularımız aracılığıyla kavrarız; yani görerek, dokunarak, koklayarak, duyarak… Çevremizde mevcut olan her şey, çevremizde olan biten her şey, hatta kendimiz de birer olguyuz. Örneğin bugün havanın bulutlu oluşu, Şu anda BESYO’nun birinci katında 101 no’lu derslikte’ de Araştırma tek. dersini yapıyor oluşumuz, gibi.

22 Temel Kavramlar Kavram (İng. Concept) Bir olay, nesne, durum ya da koşula, ayrıtsal özelliklerini birleştirerek kavranabilirlik kazandıran düşünsel bütünlük . Kavramlar gerçekte olgular gibi çevremizde mevcut değildir, bunları biz zihnimizde yaratmış durumdayız. Kavramlar, aynı türdeki olguların benzer özelliklerini toparlayan ve özetleyen ve bir soyutlama sonucu üretilmiş sembolik ifadelerdir. Doğası gereğince kavramlar soyutturlar, doğrudan gözlenemezler, işevuruk tanımlar, ölçütler, araçlar gerekir. Kavramların soyutluk dereceleri aynı değildir. Örneğin “cinsiyet” kavramının soyutluk düzeyi “kişilik” kavramına göre daha düşüktür. Bir kavramın soyutluk düzeyi arttıkça olgular düzeyinde ölçülmesi zorlaşır ve karmaşıklaşır.

23 Temel Kavramlar - Yasa Bilimsel Yasa (Kanun)[İng. law]
Her bağlamda geçerli olan ve çıkarımları geçerlendiği için belli bir güvenirlik düzeyine ulaşmış nedensel ilişkiler (Sencer, 1981, s.141). Olaylar arasındaki asli ve zorunlu bağımlılıkları ortaya koyan, aynı koşullarda aynı sonuçları veren kendini tekrarlayan olgusal içerik bakımından doğruluğu denenip gözlenebilen genellemeler olarak da tanımlanabilir Yerçekimi yasası Newton 1. Kanun Bir cisim üzerine dengelenmemiş bir dış kuvvet etkimedikçe, cisim hareket durumunu (durağanlık veya sabit hızlı hareket) korur.” 2. Kanun “F=ma: Bir cisim üzerindeki net kuvvet, cismin kütlesi ile ivmesinin çarpımına eşittir.” 3. Kanun “Her etkiye karşılık eşit ve zıt bir tepki vardır.”

24 Temel Kavramlar-Kuram- Teori
Olgular arasındaki ilişkileri kapsayan genel yargı, ifade ya da önermeler bütünüdür. Doğrulanan denencelerin ortaya çıkardığı genel bütündür. Öte yandan kuramın kendisinden yeni önermeler çıkarılabilir. Bunlar çeşitli koşullarda sınanırlar. Bir kuram olgular arasındaki ilişkileri bu sınamalar sonucunda açıklayabildiği kadar kuvvetli ve geçerlidir. Olgular arasındaki ilişkiyi açıklayan daha iyi kuramlar çıktıkça eskilerinin yerini alırlar. Bu yolla bilimsel gelişme sağlanır. Bu sürecin sağlıklı bir şekilde devam etmesi, denencelerin kurulması ve sınanmasıyla mümkündür.

25 Temel Kavramlar - Denence
Denence (hipotez) [İng. Hypothesis] Bir araştırma sürecinde olgular düzeyinde doğruluğu sınanmak üzere geliştirilmiş olan denemelik iddia. Bir araştırma probleminin çözümü için doğrulanması ya da yalanlanması gereken önermedir. Denence, araştırılan olgu veya olgular arasındaki ilişkiler hakkında, doğruluğu veya yanlışlığı henüz test edilmemiş, doğruluğu sınanmak amacıyla öne sürülmüş geçici yanıtlardır

26 Temel Kavramlar - Sayıltı
Sayıltı [İng. Assumption] Bir kanıtlama ya da geçerleme sürecinde usavurma zincirini tamamlamak üzere kimi halkaları doğru ya da geçerli sayma (Sencer, 1981, s.116). Bir araştırma sürecinde olgular düzeyinde doğruluğunu sınamadan geçerli saydığımız durumlar; örneğin araştırma yaparak ortadan kaldırmak istediğimiz bilimsel bilgi eksikliğine verdiğimiz önem, Araştırmamızda bir ya da birkaç kuramı daha geçerli olduğuna inanarak tercih etmemiz, Geliştirdiğimiz ölçme aracının geçerli ve güvenilir bir ölçme yaptığı inancında olmamız,

27 Önemli kavramlar İşevuruk tanımlama, ele alınan ya da üzerinde çalışılan bir değişkenin araştırmacı tarafından nasıl ölçüldüğü veya değişimlendiği dikkate alınarak somut bir şekilde tanımlanmasıdır. Örn. Zeka Düzeyi: Zeka testinden alınan puan ile belirlenir Örn. 30 sn. Şınav Değeri: 30 sn. süresince kalkışta dirseğin tam fleksiyona gelerek ve inişte gövdenin yere temas etmeyerek tamamlanan şınav sayısı

28 Bilimin özellikleri Olgusal içerik bakımından doğru ve tutarlı olmalı
Nesnel ve özneler üstü olmalı, her toplumda aynı sonucu vermeli Mantıklı olmalı Eleştirici olmalı Seçici olmalı Pratik sonuçlar doğurucu olmalı

29 Bilimin ölçütleri a) Gözlenebilirlik b) Ölçülebilirlik
c) İletilebilirlik d) Tekrarlanabilirlik e) Sağdanabilirlik Doğrudan ya da dolaylı gözlenemeyen şeyler bilimin konusu olamaz; bilim olgularla uğraşır. Gözlenen bir şey bir miktar oluşturur; o şey bir miktarsa ölçülebilir. Ölçmeyle gözlemlerimiz nesnelleştirilir ve başkalarına, tekrarlanabilmesi ve doğruluğunun/yanlışlığının test edilebilmesi için iletilebilir hale gelir. İletimde standartlığın en önemli aracı ise istatistiktir.

30 Bilimin (çalışma) amaçları
a) Betimleme Tasarlama, bir şeyi sözle veya yazıyla anlatma Somut gerçekliği içinde bir nesnenin, kendine özgü belirtilerini elden geldiğince tam ve açık seçik bir biçimde göz önüne serme Bir olay ya da sürecin, bir evrenin özelliklerini saptama aranan özellikleri sayıp dökme Bir deneyim ya da gözlemin verilerinin bilimce onaylanmış belli bir gösterme düzeni (söz , resim, bilim dilinin özel araçları) yardımıyla saptandığı bilimsel açıklama aşaması b) Açıklama Bir konuyu, bir olayı bir sorunu ilgili bilim ya da bilim dalının kurallarına uyarak aydınlatma , çözümleme işi BSTS / Eğitim Terimleri Sözlüğü1974 1. Bir olguyu, bir durumu çözümledikten sonra, öğeleri arasındaki bağlantıları açığa çıkarma yoluyla aydınlatma. 2. Bir şeyin yalnızca ne olduğunu değil, nedenini de ortaya koyma; iki şey arasındaki nedensel bağlantıyı gösterme. 3. Gözlemlenen bir olayı bir yasaya geri götürme. (Ör. Gökkuşağının, ışığın kırılması ve yansıması yasalarına göre açıklanması.) BSTS / Felsefe Terimleri Sözlüğü 1975

31 c) Yordama (Kestirme) d) Denetimleme Kontrol altına alma
(-i) Bilinen veya gözlenen durumlardan yola çıkarak bilinmeyen veya gözlenmeyen durumlar hakkında tahminde bulunmak. Güncel Türkçe Sözlük  d) Denetimleme Kontrol altına alma Bilimsel bir çalışmada öncelikle sorunun “ne” olduğu saptanmaya, sonra onu oluşturan öğeler arası ilişkiler açıklanmaya (nasıl), bu açıklamadan hareketle onu tahmin etmeye (ne zaman/ne kadar) ve en son da bu ilişkilerden hareketle istenildiğinde olması, istenmediğinde engellenmesi (denetim) sağlanmaya çalışılır. AIDS, önce betimlenmeye, sonra açıklanmaya, hangi koşullarda ne olacağı kestirilmeye ve en son da aşısı bulunarak önlenmeye çalışılır. Yağmur, açıklandıktan sonra kestirilmeye ve denetim altına alınmaya çalışılır. Elektrik enerjisi vb de böyledir; sosyal olaylar da…

32 BİLİMSEL YÖNTEM Bir bilim dalının aradığı gerçeklere varmakta kullandığı zihinsel süreçlerin tümü. Bilimsel yöntem, olguları tanımlamak, anlamak, açıklamak, kestirmek veya denetlemek amacıyla, tümevarım ve tümdengelim yöntemlerini kullanarak güvenilir ve geçerli bilgiye bilimsel ilkelere bağlı kalarak ve uygun araştırma teknikleri ile verilerini kullanarak ulaşma sürecidir

33 ? Tümdengelim, genelden özele giderek çıkarımda bulunmak,
Tümevarım, ise özelden genele giderek çıkarımda bulunmak, Geçerlik, bir ölçüm aracının gerçekten ölçmesi gerekeni ne oranda doğru ölçtüğü, Güvenirlik, bir ölçüm aracının aynı durum ve koşullarda aynı örneğe uygulandığı zaman aynı sonucu vermesi

34 Bilimsel Tutum ve Davranışlar (Kaynak: Karasar ve Neuman)
Bilimsel Tutum ve Davranışlar (Karasar, 1998a, s.48) Açık fikirli olmak, Karşı görüşlerde mantık arayabilmek, Kuşkucu olmak, Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek, Kanıt için kararı erteleyebilmek, Ölçütlü düşünüp karar verebilmek Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak Bağıntılı düşünebilmek Yanılabileceğini düşünerek alçakgönüllü olmak ve yargılarında olasılığa yer vermek.

35 Bilimsel ve bilimsel olmayan yaklaşımların karşılaştırılması
bilimsel yöntem bilimsel olmayan yöntem temel yaklaşım görgül (amprik) sezgisel, farazi nesnel öznel genel kurallar değişken kurallar kamuya açık grup ya da kişiye özgü araştırmacı tutumu eleştirel eleştirel olmayan kuşkucu ön kabule dayalı açık görüşlü dar kalıp "at gözlüğü" üretken durağan etik kurallara uygun kültürel ya da kişisel değerler kavramlar kesin tanımlar belirsiz,farklı anlamlar işevuruk tanımlama öznel tanımlama kuram ve hipotez kurama dayalı öznel görüşe dayalı sınanablir sınanamaz gözlem deney sistematik plansız kontrollü konrolsüz neden-sonuç ilişkisi nedensellik

36 Bilimsel ve bilimsel olmayan yaklaşımların karşılaştırılması (devam)
bilimsel yöntem bilimsel olmayan yöntem ölçüm araçları Doğru doğruluğu bilinmeyen kesin tanımlar kesin olmayan sınırlılıkları bilinen sınırlılığı bilinemez güvenilir değişken geçerli genelleme sorunu olan ölçüm dakik, düzenli bireysel deneyim, düzensiz etik kurallara uygun sadece amaca hizmet eden genelenemez tekrarlanabilirliği sınırlı raporlama yansız yanlı bulgulara dayalı yorum sadece yoruma uygun bulgu önyargısız önyargılı

37 Araştırma [İng. Research]
Bilimsel yöntemi kullanarak bilimsel bilgi elde etmeye araştırma yapmak diyoruz. Bilimsel yöntem uygulaması

38 ARAŞTIRMA SÜRECİ Konu Seçimi Başkalarını Bilgilendirme Sorun Üzerinde Odaklaşma Bulguları Yorumlama Yöntemsel Tasarım Verileri İşleme ve Çözümleme Verileri Toplama Kaynak: Neuman 1997, s.11, Figure 1.1: Steps in the Research Process

39 ARAŞTIRMA YOLUYLA BİLGİ ÜRETİMİ – DÖNGÜSEL YAPI
Bir Başka Konu Seçimi Sorun Üzerinde Odaklaşma Konu Seçimi Başkalarını Bilgilendirme Başkalarını Bilgilendirme Sorun Üzerinde Odaklaşma Yöntemsel Tasarım Yöntemsel Tasarım Bulguları Yorumlama Bulguları Yorumlama Verileri İşleme ve Çözümleme Verileri Toplama Verileri Toplama Verileri İşleme ve Çözümleme Neuman 1997, s.11, Figure 1.1: Steps in the Research Process’den yararlanılarak hazırlanmıştır.