Prof. Dr. Tamer Akça MEÜ Tıp Fakültesi Genel Cerrahi A.D.

... konulu sunumlar: "Prof. Dr. Tamer Akça MEÜ Tıp Fakültesi Genel Cerrahi A.D."— Sunum transkripti:

1 Prof. Dr. Tamer Akça MEÜ Tıp Fakültesi Genel Cerrahi A.D.
TIP ETİĞİNDE İLKELER Prof. Dr. Tamer Akça MEÜ Tıp Fakültesi Genel Cerrahi A.D.

2 herhangi bir etik yargıya varmak
temel ilkeler tıbbi etik sorunların çözümünde farkına vararak varmayarak etik ilkeler

3 tıp pratiğinde ilkesel değerde ödevler
Veatch yarar dürüstlük sadakat öldürmekten sakınma adalet özerklik Downie ve Calman yarar adalet zarar vermeme iyilikseverlik kendini geliştirme etik ilkeler

4 hasta kişilerdeki güven duyguları değişken
her zamankinden daha şüpheci başkalarına karşı daha fazla güven duyabilir hastalığın neden olduğu edilgenlik duygusu içinde Hipokratik değerler içerisinde hastada, sağlık personeline karşı güven duygusunun gelişmesi mesleki etik bir unsur sağlık personelinin bilgi ve becerisini tamamıyla onun yararına kullanması hasta tarafından daha ilk baştan kabul edilen bir olgu etik ilkeler

5 güven etik ilkeler

6 çalışma alışkanlıkları meslektaşlarıyla ilişkiler vb
giyim konuşma biçimi çalışma alışkanlıkları meslektaşlarıyla ilişkiler vb gerçek güven duygusu tedaviden memnun kalmak? etik ilkeler

7 Gerçeğİn Söylenmesİ etik ilkeler

8 son dekadlara dek durum
hekim; hastanın sağlığına ilişkin çok sayıda bilgiyi elinde tutan gerek görürse bazılarını hastasına bildirme hakkına sahip biri hastanın tıbbi durumu; hastanın bilmesini gerektirmeyen bir gizem konusu özellikle kanser vb ölümcül durumlarda hasta yakınlarına (+), hastaya (–) hasta; kendi durumundan habersiz yaşamına ilişkin kararlarını arzu ettiği yönde verebilme hakkı (–) etik ilkeler

9 GÜNÜMÜZDE gerçeği bilmesinden dolayı hastanın zarar görebileceğini söylemek kolay? gerçeği hastaya söylemek çok güçlü bir etik yükümlülük hastanın gerçeği bilmesi geleceğe ait planı ve hareketi gerçeğin saklanması ile hekim-hasta ilişkisi? güven sarsılır genel inanç hekim tıbbi bilgileri hastasından saklar ciddi rahatsızlığı olan hastalar gerçeği bilmek yönünde güçlü eğilimleri Amerikan mahkemelerinin aldığı kararlar gerçeğin söylenmesinden yana etik ilkeler

10 Gİzlİlİk – SIr Saklama etik ilkeler

11 HİPOKRAT / ULUSAL HEMŞİRELİK / ULUSAL EBELİK ANDI
mesleki bir değer hasta özerkliğine saygı ilkesi sağlık personelinin hastasına sadakati günümüzde sağlık sistemi nedeniyle hekim ile hasta arasında aracısız bir ilişki yok hastane çalışanları, laboratuarlar, bilgisayar ortamında tutulan hasta kayıtları vb yasal zorunluluklar dışında (bildirimi zorunlu hastalıklar) sırrın açıklanabileceği durumlar; belirli bir kişi/kişilerin zarar görmesi (intihar, etrafına zarar verme) toplumun sağlığı etik ilkeler

12 Yaşama SayGI etik ilkeler

13 günümüzde tüm canlıların yaşama hakkına duyarlı olunması bir zorunluluk
etik ilkeler

14 YasallIk (MeşrUİyet) etik ilkeler

15 sağlık personeli yürürlükte olan normların tümüne uymak zorunda
bunlara uymamak ona maddi ve manevi sorumluluk getirir etik ilkeler

16 ULUSLARARASI EBELİK KONFEDERASYONU (ICM) ETİK KODLARI
etik ilkeler

17 Uluslararası Ebelik Konfederasyonu (ICM)
kadınların yapmış olduğu seçime saygı kadını sonucu nasıl olursa olsun kendi seçimlerini yapmaları için doğru bilgilendirme ebe kadınların kendi ve ailelerinin haklarını koruyabilmeleri için işbirliği içinde çalışan sağlık aktivisti etik ilkeler

18 Uluslararası Ebelik Konfederasyonu (ICM)
çeşitliliğe saygı gösteren doğuran kadını koruyan güvenli doğum uygulamalarının yapıldığından emin olan kutsal bir meslek kadınlar; fiziksel varlıklarının ötesinde duyguları ruhsal istekleri de göz önünde etik ilkeler

19 ebelik etik değerleri aydınlatılmış onam mesleki yeterlilik kadının ailenin, toplumun haklarını koruma ve savunma kadının hayatında önem verdiği diğer kişilere saygı hastanın özerkliğine saygı farklılıklara saygı kendi benliğine saygı mesleki ilişkiler diğer çalışanlarla işbirliği sürekli öz değerlendirme kadının bedensel ve psikolojik ihtiyaçlarına cevap etik ilkeler

20 Ebelik Etik Kodları Projesi
I. Uluslararası & II. Ulusal Ebelik Kongresi 2011 Ebe, hizmet sunarken kişisel çıkar gözetmez ve herhangi bir kişi ya da kurumla çıkar ilişkisine girmez Ebe, tıbbi müdahaleler ve ebelik hizmetleri sırasında fiziksel ve ahlaksal olarak kadının mahremiyetini korur ve gerekli önlemleri alır. Ebe, dürüstlük ödevi gereği uygulamalarında ve hasta kayıtlarında güvenilirliği ve doğruluğu korur, aldatmadan sakınır ve hatalı uygulamaları bildirir Ebe, her bir gebeyi, doğmamış bebeği, anneyi ve yenidoğanı ayrı bir değer olarak görür Ebe, ebelik uygulamaları sürecinde kadının ve bebeğin özensiz ve deneyimsiz girişimlerden, ihmalden zarar görmesini engeller Ebe, uygulamaları sırasında kadının ve bebeğin üstün yararını öncelikli değer olarak ele alır Ebe, her bireyin eşit haklara sahip olduğuna inanır, ayrım gözetmeden hizmet verir Ebe, anne ve bebeğin emzirme ilişkisini önemser Ebe, kadının kendisi ile paylaştığı bilgileri hayati bir tehlike ya da yasal bir zorunluluk olmadığı sürece kimseyle paylaşmaz, hastanın tedavi ve bakımı dışındaki kişilerin kayıtlara ulaşmasını engeller Ebe, sadakat ödevi gereği kadını değerli bir birey olarak görür, fiziksel, duygusal gereksinimlerini, inanç ve değerlerini göz önünde bulundurur, insanlık dışı uygulama ve davranışlardan kaçınır ve önler Ebe, mesleki bilgi ve becerilerini geliştirir, etik standartlara uyma sorumluluğu taşır ve profesyonel yeterlilik için mesleki değerler ile uyumlu hareket eder Ebe, mesleğinin ve kendi onurunun saygınlığını yansıtacak tutum ve davranışlarda bulunur. Bilimsel araştırmalara katılarak ebeliğin gelişimine, mesleki örgütlerin güçlendirilmesine, meslektaşlarının koşullarının iyileştirilmesine ve meslektaş eğitimine katkıda bulunur Ebe, doğal doğuma değer verir Ebe, kadının mevcut tıbbi kaynaklardan güvenli bir şekilde yararlanmasını sağlar ve olası zararları önler Ebe, kadın sağlığının geliştirilmesine, sürdürülmesine ve hastalıkların önlenmesine katkı sağlar Ebe, ebelik hizmetlerini ve kaynaklarını bireyin gereksinimleri doğrultusunda adil paylaştırır Ebe, ebelik uygulamaları öncesinde kadını anlayabileceği bir şekilde bilgilendirir ve gönüllülüğünü sağlar Ebe, kadının, ailenin ve toplumun haklarını geliştirmek, savunmak ve korumak için çaba gösterir. Yaşamın tüm yönlerinde kadınların güçlenmesine önem verir. Kendi haklarını koruyamayacak durumda olan kadının, fetüsün ve bebeğin sağlık gereksinimlerinin karşılanması konusunda sorumluluk üstlenir Ebe, kendi hata ve doğrularını bildiren iç sesini dinler, bu sese uygun eylemde bulunur ve kendini yargılar Ebe, bakım kalitesini arttırmak için kadın ve ekibin diğer üyeleri ile saygılı, yapıcı, etkin ve samimi bir paylaşım gerçekleştirir Ebe, kadının özerkliğine saygı gereği karar verme/reddetme hakkını kullanmasına olanak sağlar, hatta bu yönde cesaretlendirir. etik ilkeler

21 Ebelik Etik Kodları Projesi
I. Uluslararası & II. Ulusal Ebelik Kongresi 2011 Ebe, hizmet sunarken kişisel çıkar gözetmez ve herhangi bir kişi ya da kurumla çıkar ilişkisine girmez Ebe, tıbbi müdahaleler ve ebelik hizmetleri sırasında fiziksel ve ahlaksal olarak kadının mahremiyetini korur ve gerekli önlemleri alır. Ebe, dürüstlük ödevi gereği uygulamalarında ve hasta kayıtlarında güvenilirliği ve doğruluğu korur, aldatmadan sakınır ve hatalı uygulamaları bildirir Ebe, her bir gebeyi, doğmamış bebeği, anneyi ve yenidoğanı ayrı bir değer olarak görür Ebe, ebelik uygulamaları sürecinde kadının ve bebeğin özensiz ve deneyimsiz girişimlerden, ihmalden zarar görmesini engeller Ebe, uygulamaları sırasında kadının ve bebeğin üstün yararını öncelikli değer olarak ele alır Ebe, her bireyin eşit haklara sahip olduğuna inanır, ayrım gözetmeden hizmet verir Ebe, anne ve bebeğin emzirme ilişkisini önemser Ebe, kadının kendisi ile paylaştığı bilgileri hayati bir tehlike ya da yasal bir zorunluluk olmadığı sürece kimseyle paylaşmaz, hastanın tedavi ve bakımı dışındaki kişilerin kayıtlara ulaşmasını engeller Ebe, sadakat ödevi gereği kadını değerli bir birey olarak görür, fiziksel, duygusal gereksinimlerini, inanç ve değerlerini göz önünde bulundurur, insanlık dışı uygulama ve davranışlardan kaçınır ve önler Ebe, mesleki bilgi ve becerilerini geliştirir, etik standartlara uyma sorumluluğu taşır ve profesyonel yeterlilik için mesleki değerler ile uyumlu hareket eder Ebe, mesleğinin ve kendi onurunun saygınlığını yansıtacak tutum ve davranışlarda bulunur. Bilimsel araştırmalara katılarak ebeliğin gelişimine, mesleki örgütlerin güçlendirilmesine, meslektaşlarının koşullarının iyileştirilmesine ve meslektaş eğitimine katkıda bulunur Ebe, doğal doğuma değer verir Ebe, kadının mevcut tıbbi kaynaklardan güvenli bir şekilde yararlanmasını sağlar ve olası zararları önler Ebe, kadın sağlığının geliştirilmesine, sürdürülmesine ve hastalıkların önlenmesine katkı sağlar Ebe, ebelik hizmetlerini ve kaynaklarını bireyin gereksinimleri doğrultusunda adil paylaştırır Ebe, ebelik uygulamaları öncesinde kadını anlayabileceği bir şekilde bilgilendirir ve gönüllülüğünü sağlar Ebe, kadının, ailenin ve toplumun haklarını geliştirmek, savunmak ve korumak için çaba gösterir. Yaşamın tüm yönlerinde kadınların güçlenmesine önem verir. Kendi haklarını koruyamayacak durumda olan kadının, fetüsün ve bebeğin sağlık gereksinimlerinin karşılanması konusunda sorumluluk üstlenir Ebe, kendi hata ve doğrularını bildiren iç sesini dinler, bu sese uygun eylemde bulunur ve kendini yargılar Ebe, bakım kalitesini arttırmak için kadın ve ekibin diğer üyeleri ile saygılı, yapıcı, etkin ve samimi bir paylaşım gerçekleştirir Ebe, kadının özerkliğine saygı gereği karar verme/reddetme hakkını kullanmasına olanak sağlar, hatta bu yönde cesaretlendirir. etik ilkeler

22 Ebelik Etik Kodları Projesi
I. Uluslararası & II. Ulusal Ebelik Kongresi 2011 Ebe, hizmet sunarken kişisel çıkar gözetmez ve herhangi bir kişi ya da kurumla çıkar ilişkisine girmez Ebe, tıbbi müdahaleler ve ebelik hizmetleri sırasında fiziksel ve ahlaksal olarak kadının mahremiyetini korur ve gerekli önlemleri alır. Ebe, dürüstlük ödevi gereği uygulamalarında ve hasta kayıtlarında güvenilirliği ve doğruluğu korur, aldatmadan sakınır ve hatalı uygulamaları bildirir Ebe, her bir gebeyi, doğmamış bebeği, anneyi ve yenidoğanı ayrı bir değer olarak görür Ebe, ebelik uygulamaları sürecinde kadının ve bebeğin özensiz ve deneyimsiz girişimlerden, ihmalden zarar görmesini engeller Ebe, uygulamaları sırasında kadının ve bebeğin üstün yararını öncelikli değer olarak ele alır Ebe, her bireyin eşit haklara sahip olduğuna inanır, ayrım gözetmeden hizmet verir Ebe, anne ve bebeğin emzirme ilişkisini önemser Ebe, kadının kendisi ile paylaştığı bilgileri hayati bir tehlike ya da yasal bir zorunluluk olmadığı sürece kimseyle paylaşmaz, hastanın tedavi ve bakımı dışındaki kişilerin kayıtlara ulaşmasını engeller Ebe, sadakat ödevi gereği kadını değerli bir birey olarak görür, fiziksel, duygusal gereksinimlerini, inanç ve değerlerini göz önünde bulundurur, insanlık dışı uygulama ve davranışlardan kaçınır ve önler Ebe, mesleki bilgi ve becerilerini geliştirir, etik standartlara uyma sorumluluğu taşır ve profesyonel yeterlilik için mesleki değerler ile uyumlu hareket eder Ebe, mesleğinin ve kendi onurunun saygınlığını yansıtacak tutum ve davranışlarda bulunur. Bilimsel araştırmalara katılarak ebeliğin gelişimine, mesleki örgütlerin güçlendirilmesine, meslektaşlarının koşullarının iyileştirilmesine ve meslektaş eğitimine katkıda bulunur Ebe, doğal doğuma değer verir Ebe, kadının mevcut tıbbi kaynaklardan güvenli bir şekilde yararlanmasını sağlar ve olası zararları önler Ebe, kadın sağlığının geliştirilmesine, sürdürülmesine ve hastalıkların önlenmesine katkı sağlar Ebe, ebelik hizmetlerini ve kaynaklarını bireyin gereksinimleri doğrultusunda adil paylaştırır Ebe, ebelik uygulamaları öncesinde kadını anlayabileceği bir şekilde bilgilendirir ve gönüllülüğünü sağlar Ebe, kadının, ailenin ve toplumun haklarını geliştirmek, savunmak ve korumak için çaba gösterir. Yaşamın tüm yönlerinde kadınların güçlenmesine önem verir. Kendi haklarını koruyamayacak durumda olan kadının, fetüsün ve bebeğin sağlık gereksinimlerinin karşılanması konusunda sorumluluk üstlenir Ebe, kendi hata ve doğrularını bildiren iç sesini dinler, bu sese uygun eylemde bulunur ve kendini yargılar Ebe, bakım kalitesini arttırmak için kadın ve ekibin diğer üyeleri ile saygılı, yapıcı, etkin ve samimi bir paylaşım gerçekleştirir Ebe, kadının özerkliğine saygı gereği karar verme/reddetme hakkını kullanmasına olanak sağlar, hatta bu yönde cesaretlendirir. etik ilkeler

23 İlkecİlİk etik ilkeler

24 Kennedy Etik Enstitüsü’nden teolog James F. Childress
Georgetown Üniversitesi’nden felsefeci Tom L. Beauchamp Principles of Biomedical Ethics (Biyomedikal Etiğin İlkeleri) Biyoetiğe Dört Prensip Yaklaşımı etik ilkeler

25 Biyomedikal Etiğin İlkeleri
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet etik ilkeler

26 zarar vermeme ödevi çok güçlü
Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet genel bir ahlak ilkesi öldürme çalma zarar vermeme ödevi çok güçlü görevlerimizden ve her tür ilişkimizden bağımsız zarar vereyim mi-vermeyeyim mi ? primum nil nocere etik ilkeler

27 zararın çeşitleri fiziki nitelikte zarar
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet fiziki nitelikte zarar hastada ağrıya neden olmak sakat bırakmak zamansız ölümüne yol açmak başka hastalıklara (iyatrojenik) sebep olmak psikolojik zararlar vermek hasta haklarını ihlal etmek özgürlüğünden veya bir fırsattan mahrum etmek adaletsizlik sır ve mahremiyet hakkını çiğnemek bir takım nimetlerden mahrum kalmasına neden olmak ününe veya malına zarar vermek etik ilkeler

28 zararın oranı ve derecesi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet mide ekşimesi tansiyon düşüklüğü anaflaktik şok vb. etik ilkeler

29 zararın süresi ve sürekliliği
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tiroidektomi geçici ses kısıklığı kalıcı trakeostomi gerektiren rekürren sinir yaralanmaları tıbbi karar yararın çoğaltılması zararın en aza indirgenmesi son söz hastanın özerk karar verme yeteneğine sahip ise etik ilkeler

30 zararın süresi ve sürekliliği
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet ömür boyu sakat kalma riski? ölme riski? karar verici kim annenin isteği doğrultusunda kürtaj cenin ölecek bir embriyonun ne zaman “kişi” olur? kalıcı bilinç kaybı olan hastanın tedavisini durdurma beyin ölümü olan kişiden organ nakli kişiden kişiye toplumdan topluma aynı toplumda zaman içinde etik ilkeler

31 zararın sorumlusu bir müdahale sonucu ortaya çıkan zarar
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet bir müdahale sonucu ortaya çıkan zarar kimin eylemi sonucunda? hekimin bizzat kendisinin yaptığı bir işlem hekimin yanında görevli doktor hemşire ebe “gereken itina/ihtimam” ölçüsü uygun tıp eğitimi almış beceri edinmiş olmak gereken dikkat ve özeni göstermek etik ilkeler

32 zararın sorumlusu hekim uygulama standardın altına düşerse
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet hekim hiçbir zaman hastayı “iyi edeceğine” dair söz veremez hasta iyi olmadı diye ihmal ile suçlanamaz uygulama standardın altına düşerse “ihmal” etik ilkeler

33 zarar-yarar-risk değerlendirilmesi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tarafsız ölçütler kar-zarar dengesi iki zarar arasında tercih ağrıyı kesmek hastada bağımlılık sakatlığı gidermek için yapılacak ameliyat ölüm riski etik ilkeler

34 zarar-yarar-risk değerlendirilmesi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tıbbi müdahale kararı yararlı tıbbi sonuçlara ulaşmak için hastaya yüklenen riskten gelebilecek zararın boyutu ve bu zararın olma ihtimali beklenen sonuca değecek mi amaç müdahaleyi haklı çıkaracak kadar iyi mi ağır risk alma kararı aynı oranda önemli amaçları gerektirir acil vakalarda riskler göze alınabilir yapılanın doğruluğu yasa karşısında savunulabilir etik ilkeler

35 toplum sağlık çalışanlarından ne bekler?
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet hastasının yararı için olumlu davranışlar sergilemek elindeyse olabilecek zararın önlemek ya da hafifletmek meydana gelmiş bir zararı gidermek ya da azaltmak sağlıklı yaşam seviyesini yükseltmek iyiliğini artırmak etik ilkeler

36 toplum sağlık çalışanlarından ne bekler?
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tıp etiğinin yararlılık ilkesinin temel soruları her zaman söz konusu olabilir mi? ne ölçüde gerçekleşebilir? her zaman gerekir mi? etik ilkeler

37 kurumların siyasetine göre herkese sağlık güvencesi sağlanabilmesi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet yurttaşların devletin kurumların siyasetine göre herkese sağlık güvencesi sağlanabilmesi mükelleflerden daha yüksek vergi daha çok sayıda hastaya faydalı olabilmek yarar ihtimali düşük olan pahalı tedaviler etik ilkeler

38 Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet yararlı olma ilkesi = “mutlak yararlı olmak” + “yarar ve zararın dengelenmesi” etik ilkeler

39 yararlı olmak günlük yaşamda çok kere insanın arzusuna bağlı
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet hastaya zarar vermemek etik olduğu kadar yasalarca da yükümlülük olarak bildirilir yararlı olma ilkesi, yararlı bir fiilin ödev olmasını gerektirmez çok kere tam bir yükümlülüğü ve tarafsız bir itaati gerektirmez yararlı olma ilkesine uymamak nadiren cezalandırılmaya yol açar yararlı olmak günlük yaşamda çok kere insanın arzusuna bağlı etik ilkeler

40 etik ilkeler Doç. Dr. Selim Kadıoğlu; ÇÜ TF Tıp Tarihi ve Etik A. D.

41 etik ilkeler

42 tıp etiğinin en önemli tarihsel dönemeçlerinden özerklik
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tıp etiğinin en önemli tarihsel dönemeçlerinden özerklik bireylerin bağımsız bir biçimde kendileri hakkında karar vermeleri bireyin özerk olması seçimini özerk biçimde yapabilmesi sergilediği eylemini de bilinçli ve istekli olarak gerçekleştirmesi "özerkliğe saygı" kavramını da beraberinde getirir etik ilkeler

43 karar verme sürecinde gereklilikler
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet özerklik bireylerin bağımsız bir biçimde kendileri hakkında karar vermeleri karar verme sürecinde gereklilikler bireyin özerk olması seçimini özerk biçimde yapabilmesi sergilediği eylemini de bilinçli ve istekli olarak gerçekleştirmesi etik ilkeler

44 “hekim merkezli” babacıl (paternal) hekim
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet "hasta hakları" kavramı "insan hakları" "vatandaş hakları" "tüketici hakları" kavramlarının tıbba yansıyan görünümü “hekim merkezli” babacıl (paternal) hekim hastasıyla yapıcı bir işbirliğine giren onunla iletişimini artıran onun kişilik haklarına saygı gösteren tıbbi karara hastasını katan bir kimlik etik ilkeler

45 yararlılık ilkesinin etkisi azaldı hekim hastanın;
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet yararlılık ilkesinin etkisi azaldı hekim hastanın; tıbbi yönden yararı + özerk bir kişi olmasından kaynaklanan haklarını da kullanabilme fırsatı hastanın bireysel haklarına dikkat edilmesi tıbbi karara katılımının sağlanması hastanın tıbbi müdahaleden dolayı uğrayabileceği zarar azaltılır hekim-hasta ilişkisi içerisindeki hasta haklarının temellendirilmesi sağlanır etik ilkeler

46 insan ilişkilerinin günümüzde vardığı noktanın doğal bir sonucu
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet insan ilişkilerinin günümüzde vardığı noktanın doğal bir sonucu insan hayatına verilen önem kişilik haklarının gelişmesi demokratik katılım çoğulculuk medyanın katkısı yaşamın her alanındaki otoriter eğilimlere karşı beslenen kuşkuculuk tıp bilgi ve teknolojisindeki büyük gelişmeler etik ilkeler

47 John Harris – Hayatın Değeri
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet insanın özerkliğini azaltıcı etki yapan özellikler bireyin isteklerini ya da eylemlerini yahut her ikisini de denetim altına alabilme yeteneğindeki kusurlar bireyin muhakemesindeki kusurlar bireyin elindeki, tercihini dayandıracağı bilgilerdeki kusurlar bireyin kendi isteklerinde kararlı olma konusundaki kusurları etik ilkeler

48 aydınlatılmış onam (rıza)
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet hastanın durumu ve tedavisi hakkında uygun bilginin hastaya açıklanması verilen bilginin hasta tarafından anlaşılması klinik tedaviyi kabul etmek veya reddetmek konusunda hasta tarafından verilen karar etik ilkeler

49 Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet insanların eşit oldukları, bir başka deyişle "toplumun kendilerine bağışladığı hakların tamamına sahip olmaları gerektiği" düşüncesine dayanılmakta hekimliğin eşitlik anlayışı Hipokrat'tan günümüze bütün insanları ırk, dil, din, cinsiyet, sosyal sınıf... gibi farklı açılardan eşit görmekte etik ilkeler

50 sağlık hizmetlerinin planlanması ve yönetimi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tıbbi kaynakların (araç-gereçten, her türlü hizmete kadar) gereksinimlere göre eşit ve dürüstçe dağıtılması sağlık hizmetlerinin planlanması ve yönetimi sağlık kurumlarının yönetimi klinik tanı ve tedavi etik ilkeler

51 sağlık hizmetlerinin planlanması ve yönetimi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet genel harcamalar içinde sağlık hizmetlerine ayrılan pay sağlık hizmetlerinde sınırlı kaynakların nasıl dağıtılacağı koruyucu sağlık hizmetleri tedavi hizmetleri etik ilkeler

52 sağlık kurumlarının yönetimi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet tıbbi hizmetlerin tanı ve tedavi sırasında nasıl paylaştırılacağı bir yoğun bakım ünitesi mi? diyaliz cihazlarının sayısı mı? lojman mı? yatak sayısı mı? acil servis mi yenilenecek? etik ilkeler

53 klinik tanı ve tedavi mevcut tıbbi imkânların hastalara pay edilmesi
Zarar Vermeme Yararlı Olma Özerkliğe Saygı Adalet mevcut tıbbi imkânların hastalara pay edilmesi 5 tane yoğun bakım yatağı organ bekleyen hastalar tıbbi öykü? başvuru sırası? parasal ödeme gücü? sosyal statü? etik ilkeler

54 H etik ilkeler Doç. Dr. Selim Kadıoğlu; ÇÜ TF Tıp Tarihi ve Etik A. D.

55 E etik ilkeler Doç. Dr. Selim Kadıoğlu; ÇÜ TF Tıp Tarihi ve Etik A. D.

56 Özerkliğe Saygı Yarar Sağlama Zarar Vermeme Adil Olma
etik ilkeler Doç. Dr. Selim Kadıoğlu; ÇÜ TF Tıp Tarihi ve Etik A. D.

57 etik ilkeler