OYUN KAVRAMI. Oyun; çeşitli anlamlarıyla folklorun en zengin alanlarından birisidir. Türkçe' de oyun ve oynamak sözcüğünün pek çok anlamı vardır. (Çocukların.

... konulu sunumlar: "OYUN KAVRAMI. Oyun; çeşitli anlamlarıyla folklorun en zengin alanlarından birisidir. Türkçe' de oyun ve oynamak sözcüğünün pek çok anlamı vardır. (Çocukların."— Sunum transkripti:

1 OYUN KAVRAMI

2 Oyun; çeşitli anlamlarıyla folklorun en zengin alanlarından birisidir. Türkçe' de oyun ve oynamak sözcüğünün pek çok anlamı vardır. (Çocukların oyunu, dans, tiyatro gösterisi, kağıt, zar gibi şans oyunları, sporla ilgili eylemler…) Aristo'nun oyunu çalışmanın doğurduğu yorgunluğu ve gerilimi ortadan kaldıran bir öğe olarak değerlendirmesine karşılık, Huizinga'ya göre oyun, insanın diğer bütün etkinliklerinden tamamıyla farklı bir davranış biçimi değildir. Oyun daha çok, her çeşit insan ilgisini takip edebileceğimiz bir yoldur; sanat, müzik, iş, politika, din, bilim, sevgi ve hatta savaş...

3 OYUNUN TANIMI Oyun çok çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Yapılan tanımların bazılarını, genel oyun kavramı içerisinde, beden eğitimi ve spor ağırlıklı olmak üzere şu şekilde sıralayabiliriz:

4 Oyun, daha çok çocukların ve daha az ölçüde de büyüklerin, günlük geçim uğraşlarından ayırabildikleri boş zamanlarında, herhangi bir üretim çabası ya da başka çeşit hizmetleri zorunlu kılmadan, sadece eğlenme yolu ile dinlenmelerini sağlayan eylemlerdir. Oyun Oyun, insanların bedensel ve zihinsel yeteneklerini geliştirme amacını güden, hesap, dikkat, rastlantı ve beceriye dayanan, aynı zamanda da tat veren bir tür yarıştır. Oyun Oyun, fiziksel ve zihinsel yeteneklerle sosyal uyum ve duygusal olgunluğu geliştirmek amacıyla, gerçek hayattan farklı bir ortamda yapılan, sonunda maddi bir çıkar sağlamayan, kendine özgü belirli kurallara sahip, sınırlandırılmış yer ve zaman içinde süren, gönüllü katılım yoluyla toplumsal grup oluşturan ve katılanları tümü ile etkisi altında tutan eğlenceli bir etkinliktir. Oyun

5 OYUNUN YAPISAL TEMELLERİ Lieberman; Oyunun fiziksel, sosyal, kavramsal istek ve keyif gibi 5 temel özellikten oluştuğunu öne sürer: 1. Fiziksellik2. Sosyallik3.Kavramsallık 4. İsteklilik5. Keyiflilik

6 1. Fiziksellik: Kişinin oyundaki motor hareketlerinin ve koordinasyonunun durumudur. 2. Sosyallik: Bireyin, oyunda yardımlaşma, paylaşma, sürükleyicilik ve diğer insanlara gösterdiği yakınlık gibi, oyun arkadaşları ile kurduğu ilişkilerin tümüdür. 3. Kavramsallık: Oyuna katılanların beceri ve kabiliyetlerine yöneliktir. Yani, oyuncunun oyundaki farklı karakterdeki rolleri üstlenmesi, oyun taktiği üretmesi, yada geleneksel oyun usulünü kullanıp kullanmamasıdır. 4. İsteklilik: Oyuna katılımdaki isteklilik ve arzudur. 5. Keyiflilik: Oyunda şaka, kızgınlık ve değişik hareket tarzlarına girmesi, oyundan zevk almasıdır.

7 BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR EĞİTİMİNDE EĞİTSEL OYUN Beden eğitimi dersi ve sportif antrenman üç bölümden oluşur: l- Hazırlık (ısınma) 2- Ana bölüm (asıl çalışma) * Beden Eğitiminde Eğitsel Oyun * Spor Eğitiminde Eğitsel Oyun 3- Bitiriş

8 1. Hazırlık (Isınma) Dersin veya antrenmanın başlangıcında eğitsel oyunlar şu amaçla kullanılır: a. Organizmada özellikle de solunum ve dolaşım sistemlerinin çalışma temposunu artırarak, hafif bir terlemeyle bu sistemleri ana bölümdeki yüklenme şiddetine hazırlamak, b. Kaslar, tendonlar ve eklemleri oyun içerisindeki hafif hareketlerle yumuşatmak, hareketliliklerini artırmak ve sakatlıklardan korumak, c. Ana bölümdeki çalışmanın basit figürlerini oyun içerisinde vererek yapılacak çalışmanın anlaşılmasını ve daha iyi verim alınmasını sağlamak, d. Oyunla öğrencilerin moralleri yükseltilerek, psikolojik hazırlamanın yanında, zevkli, dolayısıyla tam katılımla istekli çalışmayı gerçekleştirmek.

9 OYUNUN PLANLANMASI VE OYUN SEÇİMİ 1. Oyunun Eğitsel Değeri ve Amacı: Oyuna katılanların çalışma sonun da fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik yönden ne kazanacaklarının, ne kadar faydalanacaklarının değerlendirilmesidir. 2. Oyuncu Seviyesi: Oyuncuların cinsiyeti, yaşı, fiziksel kapasitesi, yetenekleri ve antrene durumları göz önünde bulundurulmalı, bu seviyeye göre uygun oyunlar seçilmelidir. 3. Oyunun Yeri: Oyun yeri ve zamanı, seçilen oyuna uygun olmalıdır Özellikle açık alanlarda, yer ve zaman birlikte değerlendirilmek zorundadır. 4. Oyunun Araç ve Gereçleri: Oyun araç ve gereçleri, oyun planın; alınmalıdır. Her ne kadar birçok oyun değişik araçlarla oynanıyorsa da, bazı oyunların özel araç ve gereçleri vardır. 5. Oyunun Süresi: Seçilen oyunun ve oyuncuların özelliklerine göre oyunun süresi belirlenmelidir. Oyun süresi belirlenirken, oyuncuların oyundan bıkmamasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde oyunun çekiciliği kaybolur.

10 OYUNUN ÖĞRETİMİ Oyunun amacına ve karakterine göre, bazı ufak değişiklikler gösterilebilir. Bir oyun öğretilirken dikkat edilmesi gereken hususlar genel hatlarıyla şunlardır:

11 1. Oyun planı hazırlanmalıdır, 2. Öğretilmeye başlamadan önce oyun iyice öğrenilmelidir, 3. Oyun tanıtılmadan önce oyun materyalleri hazırlanmalı ve oyun öğretilirken kullanılacak araç gereç tanıtılmalıdır, 4. Öğretilecek oyunu rahatça dinleyebilmeleri ve öğrenebilmeleri için, öğrenciler, çok resmi olmamakla birlikte bir düzene sokulmalıdır, 5. Oyunun adı ve kuralları, anlaşılır bir dille anlatılmalı, oyun ilerledikçe uygulanacak kurallar başlangıçta değil, yeri geldiğinde açıklanmalıdır, 6. Oyun tanıtıldıktan ve kuralları belirtildikten sonra, deneme yapmadan önce, "anlaşılmayan husus var mı" sorusu sorulmalı ve sorular cevaplandırılmalıdır, 7. Gerekiyorsa oyun şekille de izah edilmelidir, 8. Oyunda avantaj sağlayan hususlar belirtilmelidir, 9. Oyunu başlatan ve durduran işaretin, "düdüğün" önemi anlatılmalıdır. 10. Oyunun yapısına göre, varsa grup liderlerinin veya ebenin görevleri açıklanmalıdır, 11. Oyun öğretiminde mutlaka deneme yapılmalıdır, 12. Gereksiz açıklamalarla veya oyalanmalarla zaman kaybedilmemelidir. 13. Başlangıçta kolay oyunlar tercih edilmelidir.

12 OYUNUN YÖNETİMİ Bir oyunda istenilen başarının ve verimin elde edilebilmesi için, iyi bir öğretimden sonra, aşağıdaki hususlara dikkat edilerek yönetilmesi gerekir: 1. Oyunun özelliklerine göre ebe veya grup liderleri seçilmeli; seçilen ebe veya liderler, herkese sıra gelmesi için sık sık değiştirilmelidir. 2. Oyunda gruplar veya çiftler oluşturulurken fizikî güç olarak denklik sağlanmalıdır, aksi takdirde güçlü zayıfı ezer ve güçlüler zayıf olanlarla aynı takımda olmak istemezler. 3. Oyunun yapısına ve amacına göre uygun dizilişler oluşturulmalıdır. 4. Oyunun daha iyi kavranabilmesi için, oyuna bilenlerle başlanılmalıdır. 5. Grupların ayırt edilebilmesi için, değişik forma veya kurdelalar kullanılmalıdır. 6. Oyunda kural dışı davranışlara kesinlikle göz yumulmamalı ve kuralları ihlal edenler cezalandırılmalıdır.

13 7. Oyunda cezanın yanında ödül de olmalıdır; en iyi ödül alkıştır. 8. Bazı durumlarda oyunu yöneten kişi de oyuna katılmalıdır; çünkü, çocuklar bundan çok zevk alırlar. 9. Oyun kendi kendine sona ermemeli, ilgi düşüklüğü görüldüğü zaman, ya oyunda değişiklik yapılmalı ya da oyun değiştirilmelidir. 10. Oyunda oyuncuların takım arkadaşlarını teşvik amacıyla yaptıkları bağrışmalar ve gülüşmeler engellenmemelidir. 11. Çok fazla rekabetten kaçınmak gerekir (eğlence ve beden eğitimi oyunlarında). Aksi takdirde, güçlü olan zayıf olanla aynı takımda olmak istemez. 12. Oyunun karakterine göre, mümkünse, eleme yönteminden kaçınılmalıdır. Kaybeden veya hata yapan oyunculara ceza puanı verilerek oyuna devam etmeleri sağlanmalıdır.

14 13. Kaybeden gruba ve kişilere cesaret vererek yardımcı olunmalı ama taraf olunmamalıdır. Kaybedenler, kaybetmeyi kabullenmeli fakat, kolay kaybetmemelidir. 14. Hiçbir çocuğun zavallı duruma düşmesine izin verilmemelidir (çok zayıf ve çok şişman çocuklarda). 15. Oyunda mutlaka eleme yapılması gerekiyorsa, bir kişi kalıncaya kadar değil; birkaç kişi kalıncaya kadar devam edilmeli, kalanlar başarılı sayılmalıdır (eleme uzadıkça elenenler sıkılır). 16. Oyuncu sayısının fazla olduğu zamanlarda tam katılımı sağlamak için, oyuncular dönüşümlü olarak oyuna katılmalıdır. 17. Oyuncuların yönetiminde düdük iyi kullanılmalı, oyunu başlatan ve bitiren tek işaret olmalıdır. 18. Oyunların yönetiminde unutulmaması gereken en önemli prensiplerden birisi de emniyettir.

15 Oyuna katılanların güvenliklerinin sağlanması açısından aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir : a.Kayma ve Düşmelerde: Oyun alanı, tehlikeli cisimlerden arındırılmalıdır. Düzgün koşma, dönme ve yön değiştirmelere karşı özel dikkat gösterilmeli, oyuncuların; kayganlık, gevşek zeminler ve çukurlar gibi durumlara karşı dikkatleri çekilmelidir. b.Çarpışmalarda: Oyunların yapısı gereği bütün oyuncular farklı yönlere doğru karışık bir şekilde koşmak durumunda olabilirler veya her iki grup birbirine karşı koşmak zorunda kalabilir, bu veya benzeri durumlarda çarpışmalara karşı önlem alınmalı, oyuncuların (sağdan veya soldan geçişleri sağlanmalı) dikkatleri çekilmelidir. c.Top Oyunlarında: Oyuncuların birbirleriyle; atma tutma şeklinde veya top çarptırması şekliyle oynadıkları oyunlarda, çok sert ve ağır toplar kullanılmamalı, havası alınmış ve hafif toplar tercih edilmelidir. d. Çevresel Şartlarda: Oyun alanı mümkün olduğa kadar direklerden arındırılmalı ve çocuklar duvara karşı koşturulmamalıdır.

16 OYUNUN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ Oyunun temel karakterine bağlı kalınarak bazı değişiklikler yapmak mümkündür. Bu liderin yaratıcılığına ve oyunu tanımasına bağlıdır. Oyunun lideri, oyuna ilginin azalmaya başladığını hissettiği zaman ya oyunu değiştirmeli yada oyun içinde değişiklik yapmalıdır. Oyunlarda değişiklik yapılacağı zaman, oyunun karakteri ve çalışmacının amacına göre şu hususlardan bir veya bir kaçı uygulanmalıdır;

17 1. Ebeleme oyunlarında ebe sayısını artırıp-azaltma, 2. Ebeleme yöntemini değiştirme, ebeleme bölgesini sınırlandırma (el­le sadece kola, sadece gövdeye veya bacağa ebeleme gibi), 3. Oyun alanını daraltıp-genişletme, 4. Koşu oyunlarında koşulacak mesafesinin uzaltılıp-kısaltılması, 5. Koşu yollarını değiştirme veya koşu yollarına çeşitli hareketler ve engeller koyma, 6. Hareket metodunu değiştirme; koşma yerine, tek ayak veya çift ayak zıplama, 7. Oyunu eşlerle oynama (iki oyuncu birlikte tek oyuncu gibi hareket eder),

18 8. Koşma ve kovalama oyunlarında işaretle kovalayıcıya ve koşucuya yer değiştirtme: Bunun için düdük veya "terse" ifadesi kullanılır. İşaret verildiğinde koşan-kovalayıcı, kovalayıcı da koşan olarak oyuna devam eder, 9. Toplu oyunlarda topla sayı sayma sınırını yükseltme, 10. Sağlık topu ile oynanan oyunlarda, topun tekrar sayısını artırma veya topun fırlatma mesafesini uzatma, 11. Beceri ve kuvvet oyunlarında hareketin tekrar sayısını artırma, 12. Kuvvet oyunlarında yük oranını değiştirme, 13. Aşırı yüklenmeli çalışmalarda oyuncuları değiştirme, dönüşümlü olarak oyuna alma, 14. Sayı oyunlarında sayı kaydetmenin yöntemini değiştirme, 15. Topla oynanan oyunlarda top sayısını artırma

19 EĞİTSEL OYUNLARIN OYNATILMASINDA DİSİPLİN, CEZA VE ÖDÜL 1. Disiplin Çocukların oyun sırasındaki karşılıklı sevgi ve saygıya dayanan davranışlarının tümüne disiplin denir. Oyun düzenine uymama, kuralları hiçe sayma, disiplinsizliği ortaya koyar.

20 2. Ceza Cezalar amaç değil, oyuna heyecan katmak, disiplini sağlamak, öğrenciye başarı, galibiyet zevkini tattırmak için birlikte kararlaştırılıp kullanılacak bir sembolden ibarettir. Cezaların eğitsel değer taşımasına, elde edilen haz ve neşeyi yitirttirmemesine, sonuçta kişinin fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimlerine kötü bir etkide bulunmamasına çok dikkat edilmelidir. Eğitsel oyunlarda verilebilecek eğitsel cezalardan birkaç örnek: a. İnsan veya hayvan taklitleri, b. Şiir, masal, fıkra, şarkı söylemek, c. Kısa mesafeli yürüyüş veya koşular, d. Sınıfı, bahçeyi temizlemek, e. Bahçeyi,Çiçekleri, fidanları sulamak, f. Susayanlara içecek su getirmek, g. Tek ayak üzerinde iken ayakkabı çıkarmak ve giymek, h. Ayna olmak (cezalı üç arkadaşın önünde durur onlar ne yaparsa aynısını yapar), ı. Musluk olmak Öğretmen, cezalının burnunu tutarak, "dün musluğu açtım sular akmıyordu" der (burnunu sağa-sola çevirir). "Öteki musluğa gittim (kulağını sağa-sola çevirir) yine akmıyordu. Sonra ana vanaya gittim (öğrencinin kafasını sağa-sola çevirir) nafile o da akmadı" der ve bırakır.

21 3. Ödül Oyunda sadece ceza değil, ödüllendirme de gereklidir. Takım veya kişi takdir edilecek bir başarı kazanmışsa, göz ardı edilmemeli ve bizzat öğretmen (lider) tarafından zamanında değerlendirilmeli, sınıfa duyurulmalıdır.

22 EĞİTSEL OYUNLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Eğitsel oyunların değerlendirilmesi üç açıdan yapılmalıdır: 1. Oyun planının değerlendirilmesi, 2. Oyuna katılanların değerlendirilmesi, 3. Öğretmenin kendi kendini değerlendirmesi...

23 1. Oyun Planının Değerlendirilmesi Oyun planının değerlendirilmesi, çalışma öncesinde hazırlanan planın, çalışma sonrasında, ne kadarının gerçekleşebildiğinin kontrol edilmesidir. Bu bir bakıma planın ne kadar doğru hazırlandığının da göstergesidir. Oyun planın değerlendirilmesinde şu sorulara cevap aranmalıdır: a. Oyun amaçlanan eğitsel değerine ulaştı mı? b. Oyuncuların yetenek seviyesine ne derece uygundu? c. Oyun yeri ve zamanı, oyunla ve amaçla uyumlu muydu? d. Oyun araç-gereçleri yeterli miydi? Kullanılan malzemeler oyunun amacına ulaşmasına ne derece yardımcı olabildi? e. Planlamada belirlenen oyunun oynanma süresi doğru mu?

24 2. Oyuna Katılanların (Öğrencilerin) Değerlendirilmesi Yapılan eğitsel oyunun çalışması sonucunda oyuna katılanlar değerlendirilmeli ve sonuç net olarak açıklığa kavuşturulmalıdır. Bu amaçla şu sorulara cevap aranmalıdır: a. Oyuna katılanlar oyundan yeteri kadar faydalanabildiler mi? b. Oyuna katılanlar neşe ve ilgi içerisinde oynadılar mı? c. Oyunu ne kadar algılayabildiler ve gerçekleştirebildiler? d. Oyuna katılanlar oyundaki yüklemelere ve oyun süresine ne kadar dayanabildiler? e. Oyundaki arkadaşlık özellikleri nasıl gelişti? f. Oyundaki sevgi ve saygı ortamı nasıldı? g. Liderler görevlerini yapabildiler mi? h. Varsa oyun araç ve gereçlerini kullanabilme özellikleri nedir? Kurallara uyma alışkanlığı var mı? i. Oyuna katılanlar, kurallara bağlı kalarak, kendilerine veya takımlarına avantaj sağlayacak hususları geliştirebildiler mi? k. Oyun içerisinde, varsa neden, bazı öğrenciler ilgisiz kaldı?

25 3. Öğretmenin Kendi Kendini Değerlendirmesi Öğretmen kendini değerlendirirken dürüst olmak zorundadır. Öğretmen (lider) kendi kendini değerlendirirken şu sorulara cevap aramalıdır: a. Oyun planını ve oyun seçimini doğru yapmış mıyım? (bu soru oyun planının değerlendirilmesi sonucunda cevaplanır), eksiklerim nelerdir? b. Oyunun öğretilmesini tam olarak yapabildim mi? c. Oyunun yönetilme hususlarını gerçekleştirebildim mi? d. Oyundaki disiplin, ceza ve ödüller ne kadar doğruydu? e. Oyundaki ani problemleri ne kadar çözebildim?

26 LİDERLİK Belirlenmiş hedeflere doğru, bireyleri ve grupları etkilemenin davranışsal metodu olarak tanımlanan liderliğin temelinde kişiler arası ilişki vardır. Oyunun uygulanışı ve oynanışı, amacına göre yer, zaman ve seviye değişikliği gösterir. Mücadele oyunlarında, beden eğitimi ve spor amaçlı tüm oyunlarda, bir lidere ihtiyaç vardır. Liderlik her şeyden önce bir yetenek meselesidir. Gençlerde ve büyüklerde liderlik kapasitesinin olup olmadığını tespit etmek, en azından fikir edinmek "liderlik yetenek testi" ile mümkündür. Bir insanda liderlik yeteneğinin olup olmadığını anlamanın bir yolu da gruba girmesidir.