MULTİPLE SKLEROZ

Multipl Skleroz santral sinir sisteminin beyaz cevherinin demyelinizasyonu ile karakterize denge ve koordinasyon probleminin yoğun şekilde görüldüğü kronik, progrenif bir hastalıktır.

MULTİPL SKLEROZ (MS) Myelin hasarına yol açan bir hastalıktır Merkezi sinir sisteminde demyelinizasyon alanları (demyelinizan plak) ile karakterize bir hastalıktır

Ortalama başlangıç yaşı 15-50 arası olmaktadır. MS’de hem genetik faktörler öne çıkar MS hastalarının %15’de aileden bir kişide MS olduğu belirlenmiştir. MS kadınlarda daha sık rastlanmaktadır.

Başlangıç Belirtileri Belirtiler beyni, beyinciği, beyin sapını ve omurilikte etkilediği yerlere göre değişmekle birlikte genel olarak; vücutta uyuşmalar, kas güçsüzlüğü, Yorgunluk Koordinasyon bozukluğu, bulanık-çift görme, baş dönmesi Bu belirtiler tek başına ya da birden fazlası bir arada ortaya çıkabilir. Bazıları hastalığın başlangıç döneminde ortaya çıkar, bazıları ise geç dönemde ortaya çıkabilir.

MS’i düşündürebilecek en önemli ip uçları şunlardır Şikayetlerin genç yaşta (20-40 yaş) başlaması Merkezi sinir sisteminin değişik bölglerinin tutulduğuna dair belirtiler Belirtilerin tekrarlayıcı nitelikte olması Semptomların iyileşmesi ve tekrar ortaya çıkması

Örnek olgu 2 yıl önce bir gözde 15-20 gün kadar sürerek düzelen görme kaybı bulunan 20 yaşındaki bir hasta 1 yıl önce bir ay içinde düzelen dizziness Unilateral duyu kaybı Yürüme bozukluğu Afazi Üriner inkontinan Diplopi Unilateral kuvvet kaybı

MULİPLE SKLEROZ ATAKLARLA SEYREDEN BİR HASTALIKTIR….

Ataklar önceden tahmin edilebilir mi? Hastaya ve hastalığın tipine göre ataklar değişmekle birlikte, atakların ne zaman ve ne sıklıkla ortaya çıkacağı önceden kesinlikle tahmin edilemez.

Ataklarda Sık Görülen Semptomlar Görme kaybı; enflamatuvar optik nörit Yüz yada ekstremitede tek taraflı hissizlik parestezi; sıklıkla aynı yada karşı ekstremiteye veya gövdeye yayılır Ekstremiteyi kullanmada beceriksizlik Bir veya daha fazla ekstremitede kuvvetsizlik Yürüyüş veya gövde ataksisi Bulantı ve kusma

Hastalığın Evreleri 1. Evre (Başlangıç = Teşhis Dönemidir) EDSS (Expended Disability Status Scale) en az 0,5 2. Evre (Erken Dönem = Minimal disabilite mevcutken) EDSS en az 0,5 – 5,5 3. Evre (orta dönem = orta derecede disabilite mevcuttur) EDSS 6,0 – 7,0 4. Evre (ileri dönem = şiddetli derecede disabilite mevcuttur) EDSS 7,0 ve üzeri

MS SINIFLANDIRMASI 1-) İyi huylu MS (Benign) 2-) Tekrarlayan ve düzelen tip (Relapsing-remitting) MS 3-) Primer progresif multiple skleroz: 4-) Sekonder progresif multiple skleroz

SEMPTOMLAR DUYUSAL SEMPTOMLAR Parestezi Disestezi Anestezi Proprioception kaybı L’ Hermitte belirtisi, boyun flexiyon yaptığında boyundan kollara yayılan elektrik çarpması hissidir.

Motor Semptomları a. Kuvvet Kayıpları Monopleji Monoparazi Parapleji Paraparazi Hemipleji Hemiparazisi Kuadripleji Kuadriparazi

Spastisitede en çok etkilenen b. Tonus Bozuklukları, Spastisite – Hipotonus şeklinde görülür Gastroknemius Gluteus maksimus Quadriceps femoris Spastisitede en çok etkilenen kaslardır

Ataksi Duyusal Serebellar Vestibüler Mix

Kranial Sinir tutulumları Optik sinir (görme kaybı, strabismus ve diplopi) N. Abdusens N. Oculomotorius N. Fasialis (fasial paralizi) N. Trigeminus (trigeminal nevralji) N. Vestibulocochlearis (Vertigo) N. Glassopharyngeus N. Vagus

Reflexler: Derin tendon reflexleri spastisitede artarken hipotonusta ise azalma gösterir.

Görsel Semptomlar Ani görme kaybı Tek taraflı baş ağrısı Ağrılı göz hareketleri

Otonomik Semptomlar Seksüel disfonksiyonlar Mesane problemleri: İdrar inkontinansı Hafıza kaybı ve demans Depresyon

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI Tıbbi Terapi Fizik Tedavi Psikoterapi

FİZİK TEDAVİ Solunum fonksiyonlarının değerlendirilmesi Kısalık testleri Normal eklem hareketleri Kas kuvveti değerlendirmeleri Kas tonusu değerlendirmeleri Duyu ve ağrı değerlendirmesi Yorgunluk değerlendirmesi Patolojik refleksler Denge ve koordinasyon testleri Postür ve yürüyüş analizi Mesane bağırsak problemleri Günlük yaşam aktivitesi testleri Yaşam kalitesi testleri Ortez ve yürüme yardımcılarının seçimi

Fizik Tedavinin Amaçları Fizik tedavinin amaçları hastanın içinde bulunduğu evreye göre değişmektedir

1. Başlangıç ve erken dönem (0.5 -5.5 EDSS) Bağımsız olarak yürüyebilen fakat yürüme mesafesi kısalmış olan bu hastalarda; Postüral kontrolün geliştirilmesi Normal hareket kompanentleri ve paternlerinin fasilitasyonu Kas kuvvetinin geliştirilmesi Normal duruş dengesi, yürüme ve koordinasyonun geliştirilmesi ▪ Hastalık hakkında bilgilendirme ve günlük yaşamda dikkat etmesi gereken prensiplerin öğretilmesi (sıcak ve enfeksiyonlardan korunma gibi) ▪ Ev programı ile düzenli egzersiz alışkanlığının yerleştirilmesi

2. Orta dönem (6-7) EDSS: Unilateral veya bilateral destekle de olsa çok kısa mesafe yürüyebilen bu hastalarda Göğüs fizyoterapisi yöntemlerini kullanarak hastanın akciğer kapasitelerini mümkün olan en iyi durumda tutmak Kas kuvvetini korumaya ve mümkün olduğunca artırmaya çalışmak N.E.H nin devamını sağlamak Proksimal kas gruplarını fonksiyonel halde tutmaya çalışmak Spastisiteyi inhibe etmek

Enerji tüketimini minimale indirmek amacıyla GYA da enerji koruma ve kompansasyon tekniklerini öğrenmek ve uygun kendine yardım aletleri seçmek Ev içi düzenlemeleri Uygun yürüme yardımcıları ve ortez seçimi ile hastanın mobilizasyonunun mümkün olduğunca devam ettirerek, tekerlekli sandalyeye geçişi geçiktirmek.

3. İleri dönem (7-9.5 EDSS): Tekerlekli sandalye ve yatağa bağımlı bu hastalarda Uygun tekerlekli sandalye dizaynı ve sandalyede yapacağı egzersizlerin öğretilmesi Uygun yatak seçimi Yatak komplikasyonlarının önlenmesi (akciğer enfeksiyonları, dekübitis ülserleri, eklem kontraktürleri vs.) Uygun transfer yöntemlerinin öğretilmesi Ev içi düzenlemeler

Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler Atak dönemlerinde fizik tedavi uygulanmamalı, hasta kesinlikle dinlendirilmelidir. Hasta atak dönemlerinde ilaç tedavisi alırken, fizik tedavi minimuma İndirgenmeli, daha çok yatak içi egzersizler tercih edilmelidir. Egzersiz programı hastayı yormayacak şekilde planlanmalı, uzun dinlenme periyotları içermelidir.

Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler Aşırı rezistif egzersiz ve ağırlık programlarından kaçınılmalıdır. Kortikosteroit kullanımına bağlı osteoporoz gelişeceği unutulmamalı, özellikle kalça eklemini ilgilendiren hareketlerde dikkatli olunmalı (aşırı internal rotasyon ve adduksiyona zorlanmalalı, tek taraflı ağırlık aktarma aktiviteleri ve aproksimasyondan kaçınılmalı)

Tedavide dikkat edilmesi gereken prensipler Elektrik stimülasyonunun kası kuvvetlendirmek amacıyla kullanımında yarattığı kaslar yorgunluğa neden olabileceği için hasta iyi gözlenmelidir. Sıcak uygulamalardan kesinlikle kaçınılmalı, tedavi ortamı serin olmalı ve sabah tedavileri tercih edilmelidir.