KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYONU NEDİR? ESRA ERDEM PEDİATRİ KİT ÜNİTESİ

KEMİK İLİĞİ TRANSPLANTASYONU NEDİR? Kemik iliği, kemiğin içinde bulunan yumuşak, süngerimsi maddedir. İçerisinde hematopoetik kan yapıcı kök hücreler bulunur. Göbek kordonunda bulunan kanda da bu hücreler mevcuttur.

Kök hücre ; yenilenebilen, çoğalabilen ve başka bir hücreye dönüşebilen demektir. Kemik iliği transplantasyonu elde edilen sağlam kök hücrenin hastanın kendisinden ya da bir başkasından (akraba olabilir, dış kaynaklar olabilir) toplanıp,hazırlama rejiminden sonra hastaya verilmesi işlemine kök hücre nakli adı verilir.

Hemotopoietik kök hücre kaynakları; 1.Kemik İliği Kök Hücreleri 2.Periferik kan kök hücreleri 3.Kordon kanı hücreleri

1.Kemik İliği Kök Hücreleri Kemik iliği Hematopoetik kök hücrenin ana kaynağıdır. Vericiden anestezi altında tercihen posterior iliak fossa’dan aspire edilir. İşlem ortalama 45 dakika sürmekte, ancak vericinin hastanede yatma süresi fazladır.

2.Periferik kan kök hücreleri Periferik kanda az miktarda kök hücre bulunmaktadır. Donöre büyüme faktörü ( G-CSF) verilmesi ile var olan kök hücrelerin perifere çıkması sağlanır. İşlem iki saat kadar sürer. Vericinin hem fiziksel hem de ruhsal acıdan en az etkilendiği alım şeklidir.

3.Kordon kanı hücreleri Kord kanındaki kök hücre sayısı periferik kana göre yaklaşık 5 kat fazladır. Ancak kök hücreden zengin bir kaynak olmasına rağmen sadece 40-200ml olması sebebiyle erişkin hastalarda hücre sayısı kilo başına bölündüğünde yetersiz kalmaktadır.

Kök hücre transplantasyonu 1. Otolog Kök Hücre Nakli 2. Allojenik Kök Hücre Nakli

1.Otolog Kök Hücre Nakli; Kişinin kendisinden alınan kök hücrenin dondurularak saklanması (-80 ve -196 derece de azot tanklarında) , yüksek doz kemoterapi uygulandıktan sonra kişiye verilmesi işlemidir. Burada temel amaç hastaya yüksek doz kemoterapi verilmesidir.

Amaç; tümör hücrelerini yok etmektir. OKİT hangi hastalara yapılır; Lenfomalar , multiple miyolam, akut lösemiler, germ hücreli tümörlere yapılır.

2.Allojenik Kök Hücre Nakli: Hastanın genellikle kardeşinden , eğer kardeş vericisi yoksa akrabalardan, akrabalarından da bulunamazsa akraba dışı bir vericiden kök hücre alınması işlemidir. Önemli olan doku uygunluğudur. Sağlıklı vericiden alınan hematopoietik kök hücrelerin alıcıya,maling hücreleri öldürmek amacıyla yüksek doz kemoterapi sonrası verilmesi işlemidir.

Periferik yoldan, kemik iğilinden yada kordon kanından allojenik kök hücre nakli yapılabilir. AKİT hangi hastalara yapılabilir; Akut lösemiler (aml-all), aplastik anemi, hodgkin- non hodgkin lenfomalar, kronik lösemiler(kml-kll) , talasemi

Nakil sonrası +10 ile +30 günler arası engrafman olmasını bekleriz. Nakil sonrası +28. gün karşılaştırma kanı (kimerizm ) gönderilir. Vücutta dolaşan kanın kime ait olduğu (alıcı_verici) kontrol edilir.

Nötrofil Engraftmanı: Arka arkaya 3 gün boyunca mutlak nötrofil sayısının 500/mm3 veya 1000/mm3 olduğu ilk gün Trombosit Engraftmanı: Trombosit transfizyonu desteği olmaksızın arka arkaya 3 gün boyunca trombosit sayısının 20,000 mm3 veya tek seferde 50,000mm3 üstüne çıktığı ilk gün.

Unrelated (akrabadışı) allojenik nakil; akraba dışı Kordon kanı nakli; doku uyumlu kardeş yada akraba dışı Sinjeneik kök hücre nakli ; ikiz kardeşten alınan Haploidentik kök hücre nakli; hastanın kendisi dışındaki tam uyumlu olmayan vericiden toplanır. (Örn; baba )

NAKİL ÖNCESİ HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ Nakil öncesi hematopoietik kök hücre nakli ve yüksek doz kemotorapi tedavisi hastada fiziksel ,psikososyal ve mental açıdan sorun oluşturabilir. Hem allojenik hem de otolog nakillerde olası sorunları engellemek için hastanın önceden değerlendirilmesi ve bilgilendirmesi esastır.

Kemik iliği yapılacak olan hastanın morbidite ve mortaliteyi azaltmak için; Nakil öncesi hasta böbrek, karaciğer, kardiyak, solunum testleri açısından değerlendirilmelidir.Hastanın ağız ve diş sağlığı değerlendirilmeli ,enfeksiyon odağı olabilecek diş ve diş eti sorunları ortadan kaldırılmalıdır.

Kök hücre naklin de oluşabilecek komplikasyonlar; VOD (HEPATİK VENO OKLUZİF HASTALIK) Hiperbilirubinemi , hepatomegali ve asit birikimi ile karakterizedir. Hastada karın şişliği, bilirubinlerde artış (2mg/dl nin üzerinde olması), ilerleyen evreler de gözlerde sarılık , kilo artısı oluşabilir. Tedavisin de defibrotid, günlük karın çevresi ölçümü , sıvı kısıtlaması, diüretik tedavisi ve laboratuar bulguları izlenir.

Kök hücre naklin de oluşabilecek komplikasyonlar; GRAFT YETMEZLİĞİ; Uzun suren pansitopeni ve ciddi hiposelüler kemik iliği graft yetmezliği olarak tanımlanır. Yani doku reddi. Tedavide immünsüpresyon, steroid tedavisi yapılabilecekler arasındadır. Önleme amaclı g-csf yapılabilir. Hastaya ikinci nakil yapılabilir.

Kök hücre naklin de oluşabilecek komplikasyonlar; ENGRAFMAN SENDROMU; Hem allojenik hem de otolog nakilde erken dönemde görülen ateş , deri döküntüsü görülebilir. Nötrofil engrafmanının başladığı ilk 72-96 saatlerde görülür. Tedavide steroidler ve diüretikler kullanılabilir. Semptomatik tedavi yapılır.

Kök hücre naklin de oluşabilecek komplikasyonlar; HEMORAJİK SİSTİT; Nakil sonrası hematüri, dizüri, suprapubik ağrı ile karakterizedir.Genellikle hazırlama rejimine bağlı olarak ortaya çıkar. Tedavi de trombositopenisi varsa düzeltilir, hidrasyon , mesane irrigasyonu, diüretik tedavisi, ürometexsan (mesna) tedavisi uygulanır.

Kök hücre naklin de oluşabilecek komplikasyonlar; ENFEKSİYON VE DERİN NÖTROPENİ oluşabilecek diğer komplikasyonlardır.