EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

Eğitim Sosyolojisinin Tanımı, Alanı ve Çalışma Konuları: Eğitim sosyolojisi; bir toplumsal kurum olarak eğitim ile diğer toplumsal kurumlar arasındaki ilişkileri, onlar üzerindeki etkilerini, eğitim sürecini, eğitim kurumlarının toplumsal yapısını, işleyişini, davranış ve ideolojisini, özelliklerini inceler.

• Eğitim sosyolojisinin öncelikle ele aldığı konular: • Eğitim- toplum-kültür ilişkisi, eğitimin diğer toplumsal kurumlarla olan ilişkisi, • Ailede, okulda ve toplumda eğitim, • Sosyal değişme ve eğitim ilişkisi, • Eğitimde fırsat eşitliği, • Eğitimin sosyal-ekonomik ve politik işlevleri, • Eğitim politikaları ve bunların eğitimle etkisi, • Öğretmen-öğrenci ilişkileri

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Eğitim- toplum ilişkileri çift yönlü bir etkileşim içerisinde gerçekleşir. Eğitim kurumları bireylerin kurumsal ve toplumsal işbirliği ve iletişim becerilerini geliştirmek, Onları sosyalleştirmek ve toplumsal- kültürel değerleri kazandırmak görevlerini üstlenmektedir.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Eğitim toplum ilişkileri konusunda iki temel yaklaşım dikkat çekmektedir. “Eğitim toplumun bir fonksiyonudur” Bu yaklaşıma göre eğitim, mevcut toplumsal düzeni olduğu gibi sürdürecek vatandaşlar yetiştirmeyi amaçlayan bir araçtır.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • “toplum, eğitimin bir fonksiyonudur” Bu yaklaşım eğitim ile toplumun birbirini besleyen ve geliştiren, iç içe gelişen kurumlar olduğunu vurgulamaktadır. Eğitim bir yandan iç işleyiş süreçleri ile öğrencilere toplumun kültürünü, değerlerini kazandırmakta ve onların kişilik geliştirmelerine zemin hazırlamakta, diğer yandan onlara toplumun yapısını değiştirici, düzeltici ve ileriye götürücü, eleştirici düşünme becerisi kazandırmaya çalışır.

Eğitim Sosyolojisinin Gelişimi ve Ülkemizde Eğitim Sosyolojisi: Eğitim sosyolojisi yeni bir bilim dalıdır. Özgün bir alan olarak ilk kez 1907 yılında ABD’de ortaya çıkmıştır. Ülkemizde eğitim sosyolojisinin geçmişi 1920’li yıllara kadar gitmektedir. 1924 yılında ise ders programına sosyoloji dersi konulmuştur. Ancak eğitim sosyolojisi bağımsız bir ders olarak 1953 yılında öğretmen okullarının ders programına dahil edilmiştir.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • 1967-1968 yılında Eğitim Enstitülerinin ders programlarına eğitim sosyolojisi dersi eklenmiştir. 1980’den sonra Eğitim Fakültelerinin ders programlarında yer almıştır. 1999 yılına kadar devam eden uygulama YÖK tarafından yapılan eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması çalışmaları sonucunda programdan çıkartılmıştır.

Eğitim Sosyolojisinin Eğitimciler Açısından Kazanımları: Eğitimcilerin eğitim sosyolojisi bilmeleri onlara su konularda önemli yararlar sağlayabilir: Mesleki davranış ve tutumlarında objektif davranma. b) Farklı toplumsal sınıflardan ve kültürlerden gelen öğrencilerle iletişim sağlama. c) Okul ve toplum konusunda geniş bilgi sahibi olma. d) Eğitim, eğitimi etkileyen toplumsal güçler konusunda bilgi sahibi olma.

Eğitim Sosyolojisinin Eğitimciler Açısından Kazanımları: e) Ülke gereklerine uygun eğitim sistemleri ve modeller geliştirme. f) Toplumsal rollerini tanıma ve yerine getirme. g) Öğrencilerin içinden çıktığı sosyal çevreyi ve oradaki sosyal ilişkileri öğrenme. h) Okuldaki toplumsal olguyu ve bir sosyal kurum olarak okulun sosyal isleyişini öğrenme. i) Öğrenci grubunun özelliklerini bilme; grup dinamizmi, grup davranış ve dayanışması konusunda bilgi sahibi olma.

TOPLUMSAL BIR KURUM OLARAK EGITIM Eğitimin Bir Kurum Olarak Gelişimi: Kurumların bazı özellikleri bulunmaktadır. Kurumların amaçları vardır. Zamanla değişime uğrarlar. Yapılanmış, örgütlenmiş ve eş güdümleşmişlerdir. Her kurum kendine özgüdür. * Kurumlar değer yüklüdür.

Bu yeni kurumun adı eğitimdir. EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Toplumun temel gereksinimlerini karşılayan kurumlardan birisi de eğitimdir. Teknolojik ve ekonomik yaşamın hızla değişmesi ile birlikte aile çocuk eğitiminde yetersiz ve eksik kalmaya başlamıştır. Ekonominin gereksinim duyduğu bilgili, becerili ve yetenekli işgücünü hazırlayacak yeni bir kuruma gereksinim vardır. Bu yeni kurumun adı eğitimdir.

EGİTIMİN DİĞER TOPLUMSAL KURUMLARLA İLİŞKİSİ Aile ve Eğitim: Toplumun tipik bir modeli olan aile; hukuki, ekonomik, sosyal özellikleri yanında ayni zamanda bir eğitim kurumudur. Aile, çocuk kişiliğinin temellerinin atıldığı ortamdır. Çocuğun kişiliğinin gelişmesi ailede baslar..

Çocuğun sorularını sebep- sonuç ilişkisi içerisinde cevaplayan aileler eğitim işlevini büyük ölçüde yerine getirmiş sayılır. Ailenin büyüklüğü, modeli, boşanma, ayrı yaşama, anne babanın eğitim düzeyi, mesleği, annenin çalışıp çalışmaması, ailenin ekonomik yapısı, çocuğun temel gereksinimlerinin karşılanma düzeyi, çocuk sayısı, aile içi ilişkiler, okula karşı tutum vb ile eğitim arasında ilişkiler kurulabilir.

Hukuk ve Eğitim: Eğitim ve hukuk kurumları birbirine katkı sağlayan, destekleyen ve geliştiren kurumlardır. Eğitim, bu görevi hukukun üstünlüğünün bireylere davranış olarak kazandırılmasını sağlayarak ve hukuka saygılı bireyler yetiştirerek yerine getirir. Hukuk, eğitim kurumunun yasal alt yapısını oluşturarak, bireylerin eğitimden eşit biçimde yararlanmasını sağlayarak eğitim kurumuna destek sağlar.

Ekonomi ve Eğitim: Tarihsel süreçte ekonomi ve eğitimdeki gelişmeler paralel biçimde gerçekleşmiştir. Ekonomik gelişme, eğitimden bağımsız gelişen bir alan değildir. Ekonomik gelişme teknoloji ve eğitimli insan gücüyle oluşan bir sonuçtur. Ekonomik anlamda eğitim hem bir tüketim hem de bir yatırım alanıdır.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • Tüketim alanı olarak eğitim: Eğitimin tüketim yönü eğitime yapılan harcamaları içermektedir. Eğitime ayrılan kaynakların ekonomiye geri dönmesi oldukça uzun bir zaman almaktadır. Eğitim uzun süreli bir hizmettir. Bu nedenle eğitime uzun vadede sürekli yatırım yapmak gerekmektedir. Eğitim bireylere üretim ve tüketim bilinci kazandırır. Eğitimin temel amaçlarından birisi bilinçli üreticiler ve bilinçli tüketiciler yetiştirmektir.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • Yatırım alanı olarak eğitim: Bugün eğitim için yapılan tüketimler toplumun geleceği için bir yatırımdır. Eğitim harcamaları, ekonominin gelecekteki kazancını ve verimliliğini artırması bakımından bir yatırım sayılabilir.

Politika ve Eğitim: Her ülkede eğitim, devlet politikası doğrultusunda oluşmaktadır. Eğitimin amaçları, kurumları, yasaları, ilkeleri, eğitim programları, kaynakları genellikle devlet tarafından sağlanmaktadır. • Devlet eğitim ilişkisi ülkelerin yönetim biçimlerine göre değişebilmektedir. Siyasi kurumlar eğitimin amaçları ile birlikte içeriğini, biçimini, süresini de belirlemektedir. Bunların yanında nerede, hangi niteliklerde ve sayısal olarak kaç okul açılacağını da siyasi kurumlar kararlaştırmaktadır.

Din ve Eğitim: Din aileyi, ekonomiyi, hukuk sistemini, siyasi kurumları etkilediği gibi; bu kurumlardaki isleyiş ve değişmelerden de etkilenmiştir. Eğitim antropolojisi araştırmalarına göre ilk formel eğitimin tapınaklarda, dini kurumlarda verilmeye başlanmıştır. Tek tanrılı dinlerin yaygınlaşması ile birlikte dini kurumların yanında eğitim kurumları açılmaya başlanmıştır. Orta çağda batıda kiliseler eğitim kurumları üzerinde oldukça etkili bir rol oynamıştır. Hem Rönesans’ın etkisi hem de sanayileşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte laik eğitim kurumları açılmaya başlanmıştır.

EĞİTİM KURUMLARININ İŞLEVLERİ 1.Kültürel Birikimi Aktarma ve Yenilikçi Bireyler Yetiştirme işlevi: Eğitim kurumları kültür aktarma görevini amaçlı, planlı, öğrencilerin gereksinimlerine yanıt verebilecek ve gelişim dönemlerine uygun olarak seçilmiş örnek içeriklerle ve uzman kişilerle yerine getirir.

2. Bireyi Geliştirme İşlevi: Bireylerin yeteneklerinin belirlenmesi, yeteneklerine uygun programlara yönlendirilmesi ve yeteneklerini geliştirebileceği bir eğitim sürecinden geçmesini sağlamaktır. Her bireyin ilgileri, yetenekleri, gelişim hızı, eğitim gereksinimleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle eğitimin olabildiği kadar bireyselleştirilmesi gerekmektedir. Bireyin geliştirilmesi daha çok bireysel eğitimi öngörür. Bireysel gelişmeyi sağlamak için önce bireyin kendisini tanıması, ilgi ve yeteneklerini geliştirmesi gerekir. Bunu gerçekleştirmenin yolu rehberlik hizmetlerini yaygınlaştırmaktır.

EGITIM VE TOPLUMSALLASMA Toplumsallaşma Kavramı: Toplumsallaşma, bireyin toplumla bütünleşmesi, topluma hazırlanması, topluma katılması, toplumun bir üyesi olabilmesi, bir grup ya da topluma ait olması, içinde yasadığı topluma uyum sağlaması, diğer insanlarla birlikte yasamı paylaşması gibi açıklamalarla ifade edilmektedir.

• Eğitim toplumsallaşma ile es anlamlıdır ve planlı bir süreçtir. • Eğitim ve toplumsallaşma süreçleri birbirine benzer ve birbiri içinde yer alır. İkisi de yasam boyu devam eder. • Birey eğitim süreci içinde sosyalleşirken, toplumsallaşma süreci içinde de bazı kazanımlar elde eder. • Toplumsallaşma ile birey doğal bir varlıktan sosyal bir varlık statüsüne ulaşmakta ve sosyal bir kişilik kazanmaktadır.

Toplumsallaşmanın İşlevleri: Toplumsallaşmanın iki temel işlevinden birisi kuşaklar arası kültür aktarımını gerçekleştirmek, diğeri ise bireylerde kişilik gelişimine yardımcı olmaktır. Toplumsallaşmanın kişilik geliştirme ile ilgili işlevi, bireyin belirli bir toplumun davranış kalıplarını kişiliğine mal ederek o topluma ait bir birey durumuna gelmesidir.

Eğitim Kurumlarının Toplumsallaşmadaki Önemi: Çocuklar, aile ve yakın çevresinde bazı değerler, tutumlar ve alışkanlıklar edinerek okula gelirler ve bunları okulda kullanmak isterler. Ailede çocuklar daha çok informal kurallarla yönlendirilirler. Okul formal bir kurumdur, her davranış bir kurala bağlanmıştır. Aile ve okul değerlerinin uyuşmaması çocuklarda değer ve duygu karmaşasına yol açabilir..

Okul öğrenciyi çift yönlü olarak topluma hazırlar Okul öğrenciyi çift yönlü olarak topluma hazırlar. Bir taraftan is yasamı için gerekli mesleki bilgi, beceri ve davranışları kazandırırken, diğer taraftan onları gelecekte üstlenebilecekleri toplumsal rollere hazırlar. Öğretmenler aynı zamanda örnek davranış ve tutumlarıyla da bir model oluşturarak öğrencilerin toplumsallaşmalarına yardımcı olurlar.

• Okullar spor, sanat, edebiyat, müzik , gezi, yarışma, eğitsel kol faaliyetleri vb alanlarda düzenledikleri etkinlikler yoluyla öğrencilerin toplumun farklı kültürel özelliklerini tanımalarına ve yeni davranışlar kazanmalarına ortam hazırlar. • Eğitim kurumlarında toplumsallaşma amaçlı, planlı, kontrollü ve denetimli bir temelde yürütülür.

EĞİTİM VE TOPLUMSAL DEĞİŞME Değişme Kavramı: Değişme bir zaman dilimi içindeki değişikliklerin tümüdür. Toplumsal değişme ise, bir toplumun sosyal sistemi içerisindeki kurumların, sosyal rol kalıplarının ve insanlar arasındaki ilişkiler ağının değişmesi olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal değişme insan topluluklarının etkileşimleri sonucunda meydana getirdikleri yönetim, yapı, norm, kural, değerlerdeki değişmeleri ifade eder.

Toplumsal Değişmeyi Sağlayan Faktörler: Toplumsal değişmeyi sağlayan faktörlerin başında Ekonomi, Teknoloji, Demografi Toplumsal değişmede rol oynayan temel öğelerin başında ise; İnsan Zaman Mekan

Eğitim- Toplumsal Değişme İlişkisi: Eğitim sistemi değişmek ve çağın gereklerine kendini uydurmak zorundadır. Eğitim ile toplumsal değişme arasındaki ilişkiler bir tür sebep- sonuç ilişkisine dayanır. Eğitim toplumsal değişmeyi hızlandırdığı gibi ayni zamanda toplumsal değişmelerden de çabuk etkilenir. Eğitim kurumları toplumsal değişmenin aracı olarak bir işlev görürler.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • Eğitim toplumsal değişme ve yenileşmeyi sağlayacak bireyler yetiştirmelidir. Çağdaş toplumların sağlıklı bir biçimde değişmesi ve gelişmesi için düşünen, yaratıcı, araştırmacı, yenilikçi ve değişmeyi başlatabilecek ve sürdürebilecek elemanlara ihtiyacı vardır. • Eğitim bir toplumsal kurum olarak toplumsal değişmeyi sağlamak ve sürdürmek için; yeni bilgiler üretmek ve yaymak, değerleri geliştirmek, demokrasiyi yerleştirmek, topluma yardim etmek zorundadır. • Eğitim kurumları toplumsal değişmeye uyum gösterdikleri sürece etkili olabilirler.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • Eğitim kurumları değişmeye uyum sağlayacak bireyler yetiştirmelidir. Okulun bir görevi de farklı değer, düşünce, inanç, davranış ve kültürlere hoşgörü ile bakabilen bireyler yetiştirmektir. • Öğretmenler okul içinde toplumsal değişime; öğrencilerine kültür aktarma, onları toplumsal yasamın gerektirdiği ailesel, kurumsal ve toplumsal rollere hazırlama, • Üretime katkıda bulunmaları açısından gerekli mesleki bilgi ve beceri kazandırma, • Yeteneklerini geliştirmeye yönelik eğitimsel etkinlikler verme şeklinde yardımcı olurlar

EĞİTİM VE TOPLUMSAL HAREKETLİLİK Toplumsal Hareketlilik Kavramı: Toplumsal hareketlilik, bir tabakalaşma sisteminin yukarısına veya aşağısına doğru yapılan hareketleri belirtir. • Yatay hareketlilik bir toplumsal tabakada yer alan kişinin yasam koşullarında herhangi bir değişiklik olmadan çevresini ve yerini değiştirmeyi ifade eder. Dikey hareketlilik ise bireyin statüsünde bir değişiklik olma durumunu ifade eder. Dikey hareketliliğin yukarıya veya aşağıya olmak üzere iki yönü vardır. Dikey hareketlilik üst statülere yükselme biçiminde olabileceği gibi, alt statülere inme biçiminde de olabilir.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Toplumsal Hareketliliğe Yol Açan Etmenler: Sanayi toplumuna geçiş ile birlikte sermaye birikimi sanayici ve tüccar sınıfının eline geçmiştir. Bu değişim sanayici ve tüccar sınıfının statüsünü artırmıştır. 2. Büyük aile yapısından çekirdek aileye dönüşüm başlamıştır. Bu değişim ise çocuğa baba mesleğinden farklı bir mesleğe geçmenin kapısını açmıştır.

3. Yeni meslekler ortaya çıkmıştır 3. Yeni meslekler ortaya çıkmıştır. Bu gelişme ise eğitim kurumlarının yaygınlaşmasına ortam hazırlamıştır. 4. Toplumsal yapı ve anlayışta demokratik yönetim tarzının benimsenmeye başlanması ile birlikte eğitimde fırsat eşitliği ilkesi benimsenmeye başlanmıştır.

Toplumsal Hareketlilikte Eğitimin Rolü: • Günümüzde insanlar arasında yukarıya doğru hareket etme isteği hızla artmaktadır. • Bunun en önemli nedenlerinden bazıları eğitimin giderek yaygınlaşması, eğitim süresinin uzaması ve bireylerde daha fazla eğitim görme isteğinin artması olarak belirtilebilir. • Toplumsal hareketlilik konusunda dikkat çeken bir başka konu ise ailelerin eğitime verdikleri önemin giderek artmasıdır.

EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ • Toplumdaki bireylerin daha üst statülere hareket edebilme kabiliyetleri büyük ölçüde kendilerine sağlanan eğitim olanakları ile yakından ilgilidir. Bir başka ifadeyle eğitim yoluyla dikey hareketlilik eğitimde fırsat eşitliği ile sağlanabilir. • Toplumsal yasamda eğitimli insana duyulan talep ayni zamanda bireyin sosyal hareketlilik gücünü ve olasılığını etkilemektedir.