1/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞÇİ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Bir kuruluşun gerçekleştirdiği faaliyetlerden etkilenen tüm insanların (çalışanların, geçici işçilerin, alt yüklenici çalışanlarının, ziyaretçilerin, müşterilerin ve işyerindeki herhangi bir kişinin) sağlığına ve güvenliğine etki eden faktörler ve koşulların bütünüdür. Çalışma hayatında üretimden kaynaklanan tehlikelerden ve sağlığa zararlı koşullardan korunmak için yapılan sistemli çalışmaların tümüdür. 3 temel amacı bulunur: Çalışanları korumak Üretim güvenliğini sağlamak İşletme güvenliğini sağlamak Bu tanımdan sonra, İş sağlığı ve güvenliğine verilen önemin nedenini anlatabilmek için, iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda meydana gelen kayıplar ve bunların yarattığı sonuçların üzerinde durulması yerinde olacaktır.

2/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Günümüzde, BM, İLO, WHO, OECD, AB gibi kuruluşların ön ayak olduğu çalışmalar ve etkinlikler, İşçi Sağlığı ve Güvenliği konusuna, çevreye saygı ve huzurlu çalışma ortamı boyutlarını da eklemiştir. Yeni yaklaşım, aşağıdaki 3 etmenin ışığında ele alınmaktadır. İnsanlar: Çalışanların nasıl yönetildikleri, katılımcılık, çalışanların desteği, meslek hastalıkları, devamsızlık ve sağlıklı yaşam düzeni (tütün, alkol ve uyuşturucu gibi maddelere bağımlı olmamak) gibi noktalar bu etmenin içinde düşünülmektedir. İşyeri: İş yapılan yerin fiziksel durumu, sağlanmış olanaklar ve kolaylıklar, giriş- çıkış (engelliler göz önünde bulundurularak), çalışma koşulları, İş sağlığı ve Güvenliği açısından süreçlerin işleyiş biçimi, Toplum: Kişilere ve doğaya saygı ve sorumluluk duygusu,

3/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 1.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TERİMLERİ KAZA: Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay. ZARAR: İnsanların yaralanması, hastalanması, malın, çalışılan yerin zarar görmesi veya bunların birlikte gerçekleşmesine neden olabilecek potansiyel kaynak ve durum. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ: Çalışanların, geçici işçilerin, müteahhit personelin, ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların refahını etkileyen faktörler ve şartlar. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ: Kuruluşun faaliyetleri ile ilgili İSG riskleri yönetimin kolaylaştıran, tüm yönetim sisteminin bir parçasıdır. Bu kuruluş yapısını, faaliyet planlarını, sorumlulukları, deneyimleri, prosesleri, prosedürleri ve kuruluşun İSG politikasının geliştirilmesi, uygulanması, iyileştirilmesi, başarılması, gözden geçirilmesi ve sürdürülmesi için kaynakları kapsar. RİSK DEGERLENDİRMESİ: Tüm proseslerde, riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve riske tahammül edilip edilemeyeceğine karar vermek. PERFORMANS: Kuruluşun ISG politika ve hedefleri temel alınarak, sağlık ve güvenlik risklerinin kontrolü ile ilişkili ISG yönetim sisteminin ölçülebilir sonuçları. GÜVENLİK: Kabul edilemez zarar riski altında olmama durumu KATLANILABİLİR RISK: Kuruluşun, yasal zorunluluklara ve kendi ISG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk.

4/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 2. İŞ KAZALARININ NEDENLERİ 2.1. Tehlikeli Durum: İşyerlerinde yapılan işin özelliklerinden ve çalışma şartlarından dolayı doğal olarak işyeri ortamında fiziksel veya kimyasal birçok risk ortaya çıkacaktır. Kazı yapılacak, malzeme taşınacak, bir şeyler kesilecek, kaynak yapılacak veya en azından bu işlerin yapılması için enerji kullanılacaktır. Bu ve bunun gibi yüzlerce risk karmaşık bir örgü halinde işyeri ortamını saracaktır. Bütün bu risklerin ortadan kaldırılmaya çalışılması bazen işi durma noktasına kadar götürebilirken ortaya çıkan maliyetler ve zaman kaybı da çalışmanın yapılamaması sonucunu doğurabilir İşyeri Organizasyonu: İşyerindeki iş organizasyonu da çalışmaları ve kişileri etkileyen bir faktör olarak kışrımıza çıkar. Biri birinden bağımsız birçok ekibin birlikte çalışmak zorunda olduğu büyük çaplı işyerleri ve özellikle inşaat işlerinde bu ekiplerin çalışmalarının bir birini etkilememesi için çok iyi bir organizasyon gereklidir. Her ekip kendi güvenliğini sağlasa bile kullanım alanı kesişen ortak noktaların güvenliği konusunda zaaflar ortaya çıkabilir.

5/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Makine-Ekipman-Teçhizat-Malzeme Seçimi: Yapılan işin niteliğin göre doğru donanımın, malzemenin ve/veya teçhizatın seçilmiş olması son derece önemlidir. İşe uygun olmayan malzeme, teçhizat ve donanımla yapılan işlerin hem başarı şansı azdır birçok aksaklık ortaya çıkar, hem de ortaya çıkan bir takım zorlamalar sonucunda iş kazası ortaya çıkabilir Personel ve Ekip Seçimi: Bir işin nasıl ve ne şekilde yapılacağı planlandıktan sonra sıra bu işi bu şartlarda yapabilecek olan ekiplerin ve personelin seçimine gelmiştir. İşi iyi bilen profesyonel ekiplerle çalışmak birçok avantajı beraberinde getirirken aynı zamanda iş kazaları açısından da olumlu bir durum ortaya çıkarır İşyerinin Psikolojik Durumu: İşyerinde yapılan işin niteliğinden kaynaklanan bir takım nedenlerden dolayı işyerinde stres, kargaşa ve acelecilik bir takım psikolojik baskılar ortaya çıkabilir. Normal koşullarda her hangi bir tehlike söz konusu olmaz iken, sıkışık bir zamanda ve acil durumlarda birçok tehlike ortaya çıkabilir. Psikolojik faktörler hem tehlikeli ortam ve hem de tehlikeli hareketleri etkileyen önemli bir faktördür ve tedbirler düşünülürken en fazla dikkat edilmesi gereken konuların başında gelir.

6/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Çevresel Faktörler: Ayrıca çevresel faktörler de tehlikeli durum içinde mütalaa edilebilir. İşyeri ortamının atmosferik yapısı, aydınlatma durumu, çalışma sırasında ortaya çıkan tehlikeli ve zararlı atıklar, gürültü, titreşim gibi faktörler çalışan kişileri etkiledikleri gibi iş kazalarına veya meslek hastalıklarına yol açma tehlikeleri vardır Tehlikeli Hareket: İnsan yaradılış itibariyle son derece güçlü ve şartlara kolay uyum sağlayan mükemmel yapısına rağmen, unutkanlık, dalgınlık veya algılama yetersizliği gibi bir takım olumsuz zaafları da vardır. İnsanın bu zaafından dolayı işyeri ortamında çalışacak kişiler ne kadar eğitim görürlerse görsünler, ne kadar ikaz edilirlerse edilsinler tehlikeli hareketlerin önüne geçilemez Tehlikenin Algılanması: Tehlikenin algılanması kişinin sosyolojik ve psikolojik yapısı ile birlikte eğitim durumu, bilgi ve tecrübe seviyesine göre değişiklik gösterir. İşyerine henüz yeni girmiş ve işyerindeki tehlikelerden habersiz olan tecrübesiz bir işçi kazaya en açık kişi olurken, tecrübesi ve eğitim düzeyi yüksek bir işçinin tehlikeli durum karşısında aşırı güven nedeniyle aymaz bir tutum içine girmesi ve iş güvenliği tedbirlerini savsaması sonucu kazaya maruz kalması sık karşılaşılan bir durumdur.

7/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Sağlık Durumu ve Fiziksel Yapı: İşçinin fiziki yapısının ve sağlık durunun yapacağı işe uygun olması yasa gereğidir. Bünye olarak zayıf bir kişiye ağır bir işi yaptırılmaya çalışılması elbette kaza riskini artırır. Yine sağlık durumu yaptığı işe uygun olmayan bir işçinin yapmakta olduğu işin sonucu olarak ortaya çıkan bir takım olumsuzlukları sindirmede zorluklarla karşılaşabilir Eğitim Durumu ve Kültür Düzeyi: Kişinin eğitim ve kültürel düzeyi yaptığı işteki tutum ve davranışlarla bire bir ilişkilidir. Eğitim ve kültür düzeyinin en az olduğu inşaat sektöründe emniyet kemeri ve baret gibi iş güvenliği malzemelerinin kullanımında çok büyük güçlükler yaşanmaktadır. Emniyet kemeri ile hayvan yuları arasında benzerlik kuranlar bile görülmüştür. Eğitim ve kültür düzeyi tehlikenin algılanmasından, emir ve talimatlara uyma gibi birçok faktöre etki eder Psikoloji Her alanda karşımıza çıkan psikoloji davranışlarımıza müspet veya menfi etkisi nedeniyle iş hayatında önemli bir yere sahiptir. Bir işçinin stres altında nasıl tepki vereceği bilinmelidir. Panikleme, korkarak kaçma veya tehlikenin üzerine gitmesi kişinin psikolojik yapısına bağlıdır.

8/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Uyum Sağlama ve Alışkanlıklar: İşçilerin çalışma ortamı, araç-gereçlerle ve koruyucu donanımlara uyum sağlaması son derece önemlidir. Bu biraz ergonomi ile ilişkili bir konu olmakla birlikte aslen insan doğduğu günden itibaren bir takım araç ve donanımlara uyum sağlama çabasına girer. Hiçbir araç ve donanım insan doğasına tam olarak uygun değildir. Ancak insan zamanla bu donanımlara uyum sağlar ve bunlar insan uzuvlarının bir parçası olur. 3. İŞ KAZALARININ ÖNLENMESİ 3.1. Tehlikeli Durumların Önlenmesi: Güvenlik Önlemleri: Tehlikeli bölümlerin girişlerinin kapatılması veya kilitlenmesi, düşme tehlikesi olan platform boşluklarında korkuluk yapılması, makinelerin hareketli kısımlarının koruyucu içine alınması, elektrikle çalışan makinelerin topraklanması gibi tedbirler birinci derece güvenlik önlemleridir. Birinci derece güvenlik önlemi kazanın ve dolayısıyla tehlikeli hareketin sıfıra yakın bir seviyeye indirilmesi için en önemli ve etkili yoldur.

9/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Makine-Ekipman-Malzeme Seçimi Birinci, ikinci ve üçüncü derece güvenlik önlemleri bir noktada seçilmiş olan makine donanım modeline veya tipine bağlı olabilir. İyi yapılmış bir seçim işleri son derece kolaylaştırırken kötü seçimler güvenlik önlemlerinin alınmasını imkânsız hale getirebilir. İşyeri Organizasyonu İşyeri organizasyonu da önemlidir. Hangi ekibin ne şekilde çalışacağı ve bu ekiplerin bir birlerine etkileri iyi hesap edilerek iyi bir şekilde planlandığı bir işyeri organizasyonu büyük faydalar ve kontrol kolaylığı sağlar. İşyeri Çalışma Şartları İşyerinin termal konfor, havalandırma, aydınlatma durumu, tehlikeli ve zararlı gaz ve toz durumu iş kazalarını önleme açısından önemle dikkate alınmalıdır. İşyeri ısısının aşırı düşük veya aşırı yüksek olduğu ortamlarda çalışan işçilerin rahat bir çalışma yapmaları imkânsızdır. Yeterince aydınlatılmamış bir ortamda çalışan kişiler de göremedikleri tehlikeli durumlara karşı savunmasızdırlar.

10/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Periyodik Kontroller: Bu temeller sağlandıktan sonra ise sıra bu önlemlerin güvenilirliğinin devam edip etmediğinin test edilmesi ve belirli aralıklarla kontrollerin yapılması gerekir. Kontrol listeleri veya kontrol formları kullanılarak önlemlerin yerinde ve güvenilir olup olmadığı sürekli olarak izlenmelidir Tehlikeli Hareketlerin Önlenmesi: Tehlikeli hareketlerin önlenmesinde hedef kitle tabi ki görevli ve çalışan kişilerdir. Tehlikeli hareketi yapacak olan onlar olduğuna göre bunların özelliklerini iyi bilmemiz gerekir. Burada hedef kitle insan olduğuna göre insanın bazı özellikleri, güçlü ve zayıf yanlarını iyi bilmemiz gerekir İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi: Tehlikeli hareketlerin önlenmesinde en kestirme yol tehlikeli hareketi yapacak olan kişileri seçmemektir. Bu da daha planlama aşamasında veya iş başında işe uygun kişilerin seçilmesi anlamına gelir. İşi bilen tecrübeli kalifiye elemanların seçilmesi ile birçok zahmetli eğitim süreci en aza indirilebilir

11/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 4. DEĞERLENDİRME Çalışanlar yaptıkları işten zevk almalı ve gurur duymalı ve hatta yaptıkları işin tehlikesini ve riskini bir miktar hissetmelidirler. İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında kullandığımız bu teorik bilgilerin pratik olarak işyerinde uygulanması zor olabilir. Birçok işyerinde bu temeli sağlamak oldukça güçtür ve mutlaka çalışmaları etkiler. Yine birçok iş sırasında güvenlik önlemi almak çok zor ve hatta imkânsızdır. Diğer yandan işyerinde son derece güvenli ve risksiz bir ortam yaratmaya çalışmak hem pahalı ve zor ve hem de böyle bir durum işyerinde çalışanların motivasyonu ve kişisel tatmini açısından olumsuz etki yapabilir Uyarı-İkaz: İş sağlığı ve güvenliğinin son halkasını teşkil eden uyarı ve ikazlar aslında çok önemli bir role sahip olabilir. Her şeyin bittiği anda tutunacak tek dal olarak karşımıza çıkabilir. Bu nedenle uyarı ve ikazlara gerekin önemin verilmesi ve göz ardı edilmemesi gerekir. Ancak uygulamalarda görüldüğü üzere bütün iş sağlığının uyarı ve ikazlar üzerine kurulması gibi bir durum da kabul edilemez. Yaptığı görev bakımından önemsenmeli ancak asla tam olarak güvenilmemelidir.

12/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Özet olarak iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasındaki uygulanabilir en uygun çözüm; Güvenlik Önlemleri en az % 40, Kontroller en az % 30, Eğitim en az % 20 Uyarı-İkaz en az %10 koruma sağlamalıdır. Hatta işyerindeki eğitim, uyarı ve ikazların % 30’dan aşağıya düşmemesi hedeflenmelidir. Daha yüksek olması ise işyerinde güvenliği attırmamıza yardımcı olur. 5. RİSK YÖNETİMİ Yaşantımızı kolaylaştırmak üzere kullandığımız her teknolojik yenilik olası olumsuzlukları da beraberinde getirir. Olması mümkün olumsuz etkilere „riskler“ denir ve bunları göze alarak teknolojiyi kullanmaya da risk alma veya risk yönetimi denir. 5.1 ANAHTAR TANIMLAR “Tehlike” potansiyel olarak zarara sebep olabilecek durumdur. Bunlar, maddeler veya makineler, çalışma metotları, iş organizasyonunun diğer konuları olabilir. “Zarar” fiziksel yaralanma, ölüm, hastalık, mal mülk ya da ekipman hasarı ve bunlardan kaynaklanan her türlü kayıp olarak tanımlanır. “Risk” meydana gelebilecek zararlı bir olayın sonuçları ve oluşma olasılığının bileşkesidir. “Risk” çok önemsiz bir olaydan (kağıt kesiği), felaket düzeyinde bir kazaya kadar çok geniş aralıkta tanımlanır

13/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 5.2.TEHLİKE BELİRLEME YÖNTEMLERİ Kaza İncelemesi -Emniyet Tetkiki veya Emniyet Turları -İletişim - İş Emniyet Analizi (JSA) -Özel Risk Değerlendirme teknikleri. Örneğin: - Tehlike İşletilebilirlik Çalışması (HAZOPs) -Sayısal Risk Değerlendirmesi (QRA) -Tehlike Belirlenmesi Çalışmaları (HAZIDs) 5.3.RİSK DEĞERLENDİRME SÜRECİ a)Tüm görevleri belirle ve analiz et b)Mevcut veya muhtemel tehlikeleri belirle c)Bu tehlikelere maruz kalabilecekleri belirle d)Bu tehlikelerden kaynaklanan yaralanma veya kayıp riskini analiz et e)Riskin uygun şekilde kontrol edilip edilmediğini değerlendir.

14/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 5.4.RİSKİN HESAPLANMASI İHTİMAL aşağıdaki gibi belirlenir: Büyük ihtimal – her zaman olabilir Orta İhtimal – bazen olabilir Az ihtimal – olabilir, ama çok ender Çok Az ihtimal – olabilir, ama büyük ihtimalle hiç olmayacak AĞIRLIK aşağıdaki gibi belirlenir: Felaket – ölüm veya sürekli iş göremezlik veya ciddi hastalık Ciddi Yaralanma veya Uzun Erimli Hastalıklar Tıbbi bakım ve iki günden fazla işe gelememe 5.5 RİSKİN SAYISALLAŞTIRILMASI Ağırlık indeksi (A): İhtimal indeksi (O): 1 Düşük 2 Orta 3 Yüksek Olayın olma ihtimali olayın ağırlığı ile çarpılır: İHTİMAL X AĞIRLIK = RİSK

15/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 5.6.RİSKİN SAYISAL HESAPLANMASI Kontrol önlemleri belirlenip ortaya konduktan sonra geriye; Riskin sayısal olarak belirlenmesi kalır. Buna göre Düşük (2 veya daha az) Orta (3 – 6) Yüksek (6 veya daha fazla) şeklinde ifade edilir. 5.7.KONTROL ÖNLEMLERİ Risk Değerlendirmesinin bu adımında değerlendirmeyi yapanın;Belirlenen tehlikelerin uygun ve yeterli düzeyde kontrol edildiğini değerlendirmesi gerekir. Belirlenen her bir tehlikeye yönelik kullanılan veya kullanılması düşünülen kontrol önlemlerini veya yorumları liste halinde sıralamak gerekir

16/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 5.8.RİSK KONTROLÜNDE ÖNCELİK SIRASI 1.BERTARAF ETMEK Yapılan işi,görevi ya da aktiviteyi yapmamak ya da kullanılan maddeleri, ekipmanları kullanmamak 2.DEĞİŞTİRMEK İkame etmek/modernleştirmek 3.AZALTMAK Kişileri/Kullanım Sayısını/Kullanılan Miktarı 4.KONTROL ETMEK Engel koymak/Çalışabilme İzni/Emniyetli Çalışma Teknikleri/

17/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ 5.9.RİSKİN KABUL EDİLEBİLİRLİK DÜZEYİ 1.Risk Seviyesi > ise KABUL EDİLEMEZ RİSK vardır. Bu durumda ya maliyetine bakılmadan risk azaltılması gerçekleştirilerek risk düşürülmeli veya tesis kapatılmalıdır 2. Risk Seviyesi ile arasında ise, İYİLEŞTİRİLMESİ İSTENEN RİSKLER vardır. Bu durumda eğer maliyet unsuru elverirse, risk azaltılması gereklidir. 3. Risk Seviyesi < ise KABUL EDİLEBİLİR RİSKLER vardır.Bu durumda herhangi bir risk azaltması gerekli görülmez. Risk Analizi; ekip çalışması ile, gözlemleyerek, düzeltmeler yaparak ama sonuç alınıncaya kadar, ısrarla uygulanmalıdır...

18/20 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Öğr:Grv:ERKAL ETÇİOĞLU İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ Teşekkürler…