İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Zeynep Duran Yasama Uzmanı

Sunum Özeti Komisyon hakkında genel bilgi Görev-Yetkiler Bireysel başvurular Örnek başvurular Genel de ğ erlendirme

İhtisas Komisyonu – Daimi Komisyon Kuruluş Kanunu 5/12/1990 tarihli ve 3686 sayılı Kanun

Üyeler  TBMM’de bulunan siyasi parti grupları mensupları ile bağımsızlar  Üye sayısı Genel Kurul sandalye oranlarına nispetle belirlenir

Komisyon Başkanlık Divanı  Başkan  2 Başkan Vekili  Sözcü  Katip

Personel  6 Yasama Uzmanı  4 Memur  2 Yardımcı Personel  1 Başkan Danışmanı  1 Sekreter

Görevler 1- DENETİM 1- DENETİM  Alt komisyonlar eliyle incelemeler  Bireysel başvurular 2- YASAMA 2- YASAMA  Kanun tasarı ve tekliflerini görüşme (1/12/2011 tarihli ve 6253 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik)

Alt Komisyonlar Eliyle İ ncelemeler  Başvuru üzerine ya da re’sen  En az 5 üye + 1 ya da 2 yasama uzmanı  Üyelikler Komisyon sandalye dağılımıyla orantılı  Kısa süreli (birkaç aylık) veya uzun (bir yasama yılı/bir yasama dönemi)  İlgili isimleri Komisyona davet etme/dinleme (kamu kurumları, STK’lar, özel kişiler vs.)  Yazılı bilgi alma  Yerinde incelemeler  Raporlama/Komisyona sunma/Raporun paylaşımı

Alt Komisyonlar Eliyle İ ncelemeler  Cezaevleri  Mülteci hakları  Polis merkezleri  Kadın hakları  Çocuk hakları  Engelli hakları  Mağdur hakları  Hrant Dink  Uludere  Almanya’da işlenen Neo-Nazi cinayetleri  Terör ve şiddet olayları

Bireysel Başvurular  Temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğine inanan her birey komisyona başvuru yapabilir  Bireysel/toplu başvuru  Ücret ödenmez

Bireysel Başvurular  Anayasa  İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu  Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun

Bireysel Başvurular Başvurular içinde;  Belli bir konuyu ihtiva etmeyenler  Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olanlar  Ad-soyad, imza, adres bulunmayanlar incelenmezler

Bireysel Başvurular  Posta yolu  Faks  Elden Başvuru alınır.

Bireysel Başvurular  Evrak biriminde tarih ve sayı verilir  Uzmanlarca inceleme gerçekleştirilir  Başkan tarafından işleme karar verilir

Bireysel Başvurular  İşleme almama/incelememe  Başvurucuya bilgi vererek dosyayı kapatma  İlgili kurumdan şikayete ilişkin bilgi isteme  60 gün içinde başvuru sahibine cevap verme

Bireysel Başvurular  STK’lar/üyeler aracılığıyla başvuru yapmak  Komisyon uzmanlarıyla görüşmek  Komisyon Başkanı ile görüşmek

Yasama Dönemleri İ tibariyle Başvuru Sayıları  23. Yasama Döneminde (4/9/ /6/2011) toplam başvuru  24. Yasama Döneminde (13/7/2011-7/6/2015) toplam 7700 başvuru  25. Yasama Döneminde (8/6/2015-) 403 başvuru

Yıllar İ tibariyle Başvuru Sayıları 2007 yılında yılında yılında yılında yılında yılında yılında yılında yılında 919 (20/10/2015 tarihi itibariyle)

24. Yasama Dönemi (13/07/2011–7/06/2015) Başvuru Da ğ ılımı Sayı Oran Cezaevlerine İlişkin Sorunlar3125(% 40) Yargıya İlişkin Sorunlar1945 (% 25) İşleme Alınmayan Başvurular360 (% 4.6) Askerlikle İlgili Sorunlar326(% 4) Memur Sorunları278(% 3.5) Yardım Talebi236 (% 3) İşçi Sorunları164 (% 2) Gayrimenkul Sorunları146 (% 1.8) Kolluğun Uygulamalarından Şikâyet138 (% 1.7) Engellilerin Sorunları106 (% 1.3) Terör Kaynaklı Sorunlar71 (% 0.9) Üniversitelerle İlgili Sorunlar51(% 0.6) Yabancıların Sorunları51 (% 0,6) Yurtdışında Yaşayan Türklerin Sorunları43 (% 0,5) Yabancı Ülkelerle İlgili Sorunlar16 (% 0,2) Eski Hükümlülerin Sorunları10 (% 0,1) Çeşitli Sorunlar1283 (% 16)

Örnek Başvurular 24. Yasama Döneminde başvurular üzerine açılan İzleme Dosyaları Asker hakları (Mazlumder/Asker Hakları Platformu) İşçi hakları ve çalışma hakkı (Sakarya Toyota Fabrikası) Gürcistan’da vatandaşlarımızın haksız yere tutuklandıkları ve mallarına el konduğu iddiaları (Gürcistan Mağdurları Derneği)

Örnek Başvurular Alt Komisyon çalışmalarında Ceza İnfaz Kurumları (TAYAD/İHD) Polis merkezleri Engelli Hakları Mülteci Hakları (Uluslararası Af Örgütü/Mazlumder/İnsani Yardım Vakfı) İstanbul’da bir lisede meydana gelen din temelli ayrımcılık iddiası

Örnek Başvurular Doğu Türkistan Kültür ve Dayanışma Derneği’nin başvurusu üzerine Uygur Türklerinin sorunları hakkında alt komisyon eliyle yerinde inceleme yapılması kabul edildi. Mayınsız Bir Türkiye Girişimi’nin başvurusu üzerine Milli Eğitim Bakanlığı ve İHİK işbirliği ile okullara bilgilendirici afiş asıldı.

Komisyon incelemeleri sonucu aldı ğ ı kararlar ba ğ layıcı mıdır? Hayır, raporlar ve bireysel başvurulara yapılan yazışmalarda yer alan hükümler tavsiye niteliğindedir. Raporlar, parlamenter denetimin bir parçası olarak siyasi etki taşır.

Bireysel Başvuruların Etkinli ğ i Siyasi bir haktır (AY m.74/1) Vatandaş eliyle parlamentonun idare üzerindeki siyasi denetimi İşlemler bağlayıcı özellik taşımaz İhlal iddiaları gerektiğinde yargı makamlarına da taşınmalıdır

Dünden Bugüne İ nsan Haklarını İ nceleme Komisyonu 1990 yılında ilk ve tek mekanizma Bugün İnsan Hakları Kurumu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı bireysel başvurular yönünden Komisyonun çalışma alanını daraltmıştır Esas işlev: Toplumun tamamını ilgilendiren alanlarda inceleme/tespit ve önerileri raporlama/politika belirleme

Teşekkürler… Zeynep Duran Tel: e-posta: