10.1 GİRİŞ Bu ünitede yerleşim çevrelerindeki insan-çevre etkileşimini (people-environment transactions) analiz ederek, şehir çevre kalitesiyle ilgili teori ve araştırmaları gözden geçireceğiz.
10.2 STRES VE RAHATSIZLIK KAYNAĞI OLARAK ŞEHİR ORTAMLARI Şehir ortamları çok sayıda olumlu uyaran seçenekleri, bilgi, ev, iş ve boş zaman fırsatları sundukları için, karakteristik olarak çok kişiyi cezbeder. Ancak olumsuz ve tekrarlama potansiyeli olan şehir hayatı unsurları da vardır. Cadde trafiğinin gürültüsü, kötü hava kalitesi, yüksek hava sıcaklığı ve kalabalık bu unsurlara örnektir.
10.3 RESTORASYON VE REFAH KAYNAĞI OLARAK ŞEHİR ORTAMLARI Şehir ortamları yalnızca stres ve hastalık kaynağı değildir, yoğun şehir hayatının sorunlarından kaçma olanakları da sunarlar. Bu konuda özellikle şehrin yeşil alanlarının önemi bildirilmiştir.
10.4 ŞEHİRSEL ÇEVRE KALİTESİNE ÇOK BOYUTLU YAKLAŞIM Yerleşim alanı memnuniyeti, bir yerde (ör. ev, mahalle, kasaba) yaşamaktan alınan hazdır. Bu, insanların bir yerleşim çevresinin farklı unsurlarından ne kadar memnun olduğunu belirtmelerini isteyerek doğrudan ölçülebilir.
Şekil 10.1 Yerlerin afektif kalitesini ölçmekte kullanılan çembersel model. Russel ve Pratt’dan uyarlanmıştır (1980).
10.5 ÇOKLU-YER YAKLAŞIMI Şehir çevrelerinin fiziksel özellikleri farklı ortam ve yerlerde (ör. ev, mahalle, şehir merkezi, banliyö) değişebilir. Bu nedenle şehir çevre kalitesi algısı çevre sakinlerinin farklı şehir alanlarındaki deneyimleri ve etkinlikleriyle ilişkilidir.
DEĞERLENDİRME SORULARI 1-) Şehir ortamlarının hangi çevresel koşulları şehir çevre kalitesine olumsuz etki eder? Gerçekleştiği düşünülen psikolojik süreçler nelerdir? 2-) Şehirlerin hangi özellik ve koşulları sağlık ve iyilik hâlini destekler? Gerçekleştiği düşünülen psikolojik süreçler nelerdir? 3-) Şehir çevre kalitesinin farklı ölçekleri nelerdir? Her birini kısaca açıklayınız. 4-) Yerleşim memnuniyeti ilgili çoklu-yer yaklaşımını kısaca tartışınız.
Özet Bölüm özetlerini kitabımızda bölüm sonlarında bulabilirsiniz.