Bölümün Amacı Bu bölümde öncelikle, karar verme ve yöneticilerin aldıkları farklı karar türleri tanımlanmaktadır. Daha sonra, karar vermeye ilişkin ideal bir model tanıtılmakta ve yöneticilerin bireysel olarak nasıl karar verdikleri açıklanmaktadır. Bölümde aynı zamanda, her biri farklı örgüt durumları için uygun olan, bazı örgütsel karar verme modellerinden bahsedilmektedir.

TANIMLAR Sorun tanımlama Sorun çözme Örgütsel karar verme, sorun tanımlama ve çözme süreci olarak tanımlanır. Sürecin iki temel aşaması vardır. Sorun tanımlama Sorun çözme

ŞEKİL 8.1 Günümüz Çevresinde Karar Verme

BİREYSEL KARAR VERME Yöneticilerin bireysel karar vermesi iki yaklaşımla açıklanabilir. 1-) Rasyonel Yaklaşım 2-) Sınırlı rasyonellik bakış açısı

Rasyonel Yaklaşım ŞEKİL 8.2 Rasyonel Karar Verme Yaklaşımının Aşamaları

Sınırlı Rasyonellik Bakış Açısı ŞEKİL 8.3 Programlı Olmayan Karar Sürecinde Kısıtlar ve Seçimler

ÖRGÜTSEL KARAR VERME Örgütlerdeki karar alma süreci; örgütün kendi içsel yapısı ve dış çevrenin istikrarlı olup olmama derecesi gibi birçok faktörden etkilenir.

Yönetim Bilimi Yaklaşımı Örgütsel karar vermeye yönetim bilimi yaklaşımı çerçevesinden bakmak, yöneticilerin bireysel karar verme sürecine rasyonel yaklaşımla bakmak gibidir. Yönetim bilimi II. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkmıştır.

Carnegie Modeli ŞEKİL 8.4 Carnegie Modeline Göre Seçim Süreci

Marjinal Karar Modeli Örgütlerde, 25 farklı karar tanımlamışlar, bu kararlarla ilgili olayları başından sonuna kadar takip etmişlerdir. Araştırmaları, karar dizisindeki her bir aşamayı tanımlamıştır.45 Karar vermede bu yaklaşım, marjinal karar modeli şeklinde tanımlanmıştır ve bu modelde, Carnegie modelinde yer verilen politik ve sosyal faktörlere daha az vurgu yapılmıştır.

ÖRGÜTSEL KARARLAR VE DEĞİŞİM Bu bölümün başlangıcında, işletme çevresinde yaşanan hızlı değişimin karar vericiler için nasıl belirsizlikler meydana getirdiği tartışılacaktır. Birçok örgüt hem sorunun tanımlanması hem de sorunun çözümü aşamalarında çok fazla sayıda belirsizlikle karşı karşıya kalmaktadır.

Marjinal Karar Modeli ile Carnegie Modelinin Birleşimi ŞEKİL 8.6 Sorun Tanımlama ve Çözüm Yollarının Belirsiz Olduğu Durumlarda Karar Süreci Sorunu Tanımlama Sorunun Çözüm Yolları Sorunun tanımlanmasında belirsizlik varsa Carnegie modeli uygulanır. Politik ve sosyal süreçlere gerek duyulur. Amaçlar ve sorun öncelikleriyle ilgili işbirliği kurulur; uzlaşma sağlanır ve çatışmalar çözülür. Sorunun çözüm yolları belirsiz ise marjinal karar modeli uygulanır. Marjinal ve deneme yanılma süreçlerine ihtiyaç duyulur. Küçük adımlarla büyük sorunlar çözülür. Bir olumsuzluk durumunda başa dönüp bir kez daha denemek gerekir.

Çöp Kutusu Modeli ŞEKİL 8.7 Çöp Kutusu Modeli ile Karar Vermede Bağımsız Olay Akışlarının Gösterimi

DURUMSAL KARAR VERME ÇERÇEVESİ Bu bölüm, içinde yönetim bilimi, Carnegie modeli, marjinal karar modeli ve çöp kutusu modelinin bulunduğu örgütsel karar vermenin birçok yaklaşımını sunmaktadır. Ayrıca, yöneticiler tarafından kullanılan rasyonel ve sezgisel karar süreçlerini de açıklamaktadır.

Sorunlar Üzerinde Fikir Birliği Sağlama Sorunlar üzerinde fikir birliği sağlama, yöneticiler arasında sorun ya da fırsatın doğası hakkında ve izlenecek amaçlar ya da sonuçlar hakkında bir fikir birliği olarak tanımlanmaktadır.

Çözümlerle İlgili Teknik Bilgi Teknik bilgi, sorunların nasıl çözülmesi ve örgütsel amaçlara nasıl ulaşılması ile ilgili anlayış ve uzlaşı olarak tanımlanmaktadır.

Durumsallık Çerçevesi Çözümlerle ilgili iki boyut olan sorun üzerinde anlaşma ve teknik bilgiyi bir araya getiren Şekil 8.8, durumsal karar verme çerçevesini tanımlamaktadır.

ŞEKİL 8.8 Karar Modellerinin Kullanımı İçin Olasılık Yapısı SORUN ÜZERİNDE ANLAŞMA Belirli Belirsiz Belirli ÇÖZÜM YOLU BİLGİSİ Belirsiz

ÖZEL KARAR DURUMLARI Bugünün karar vericileri için özel sorunlarla ilgili önemli noktalar, karar verme durumunda yüksek hızda değişen çevre, yapılan hatalardan dersler çıkarma ve bilişsel ön yargıları anlama ve idrak etme ile ilgili etmenlerle uğraşmaktır.

Yüksek Hızlı Çevre Stratejik fırsat kapıları kısa bir zaman dilimi için açılır ve hızlıca kapanır. Yanlış kararların maliyetleri firma başarısızlığına sebep olabilir. Araştırmalar, başarılı işletmelerin bu gibi yüksek hızlı çevrelerde nasıl karar verdiklerini, özellikle ya örgütün rasyonel yaklaşımlardan vazgeçmesini ya da artan uygulamalar için daha fazla vakit ayırmasını anlamak olduğunu ortaya koymaktadır.

Karar Hataları ve Öğrenme Örgütsel kararlar, özellikle tam belirsizlik durumlarında birçok hata içerebilir.

Bilişsel Ön Yargılar Bilişsel ön yargılar, tüm insanların, kötü tercihler yapmasına ortam hazırlayan ve tercihleri yönlendiren düşünce hatalarıdır.

Kişisel Ön Yargıların Üstesinden Gelme Yöneticilerin karar verirken daha gerçekçi ve objektif olmalarına yardım etmek için birçok görüş ileri sürülmüştür. En etkili olarak tercih edilen ikisi, kanıt odaklı yönetim ile görüş ayrılıkları ve farklılıkları desteklemektir.

KONUNUN ESASLARI Bu bölümde kitap içeriğinde yer alan tüm esaslardan sadece 1 tanesine yer verilmiştir. Karar vermeye en yeni yaklaşımlardan biri çöp kutusu modelidir. Bu model, organik yapıdaki örgütlerde karar süreçlerinin nasıl tesadüfî görünebileceğini açıklamaktadır. Kararlar, sorunlar, fikirler ve insanlar örgüt boyunca bir akışa ve kendi aralarında değişik birleşimlere sahiptir. Bu süreç boyunca, örgüt yavaş yavaş öğrenir. Bazı sorunlar asla çözülmeyebilir fakat bazıları çözüme kavuşur ve örgüt kendi performans seviyesini koruyup geliştirerek ilerler.