ELEKTRİK MAKİNELERİ VE KONTROL SİSTEMLERİ

KUMANDA DEVRE ELEMANLARI

KUMANDA DEVRE ELEMANLARI Bir kumanda devresini kurabilmemiz için ilk önce kumanda devre elemanlarının sembollerini iyi bilmemiz gerekir. ÖDEV: Kumanda Elemanları Semboller Tablosunu TEMRİN defterlerinize Bütün Normlara Göre ÇİZİNİZ!..

KUMANDA DEVRE ELEMANLARI 1-) SİGORTA 2-) BUTONLAR 3-) SİNYAL LAMBALARI 4-) RÖLE 5-) ASENKRON MOTORLAR 6-) PAKET ŞALTERLER 7-) KORUMA RÖLELERİ A-) Aşırı Akım Koruma Rölesi B-) Motor Koruma Rölesi C-) Faz Sırası Rölesi D-) Faz Koruma Rölesi 8-) KONTAKTÖR

1) SİGORTA Elektrik besleme hatları ile devrede çalışan alıcıları aşırı yüklere, kısa devrelerin oluşturacağı yüksek akımlara ve bunları kullanan insanları gelebilecek muhtemel kazalara karşı korumak için kullanılan devre elemanıdır.

SİGORTA ÇEŞİTLERİ 1.Bıçaklı Sigorta 2.Buşonlu Sigorta 3.Otomatik Sigorta

2-)BUTONLAR; PUSH BUTONLAR(geri dönüşü yaylı buton) a) Stop Butonu; Normalde kapalı(NC) kontaklı butondur. (basılmaması durumunda enerjinin geçişini sağlayan durumdaki kontağa sahiptir.)

2-)BUTONLAR; b) Start Butonu; Normalde açık(NO) kontaklı butondur. (basılmaması durumunda enerjinin geçişini engelleyen kontağa sahiptir.)

2-)BUTONLAR; c) Çift Yollu Buton; Stop ve Start butonlarının birleşiminden oluşan butondur.

2-)BUTONLAR; d) Jog Butonu; Çift yollu butonun giriş uçlarının birleşmesi ile oluşur.

2-)BUTONLAR; B) KALICI BUTONLAR(konumunu eski haline getirmek için müdahale gerektiren butonlar) a) 0-1 Konumlu Anahtar; bir veya birden fazla açık kontağa sahip butonlardır. Normal konumuna almak için elle müdahale gerektirir.

2-)BUTONLAR; b) 1-0-2 Seçici Anahtar; Sağa ve sola doğru seçim kademesi olan kalıcı anahtarlardır.

3-) SİNYAL LAMBASI Bir kumanda devresinde enerji olup olmadığını, alıcının(motor vb.) çalışıp çalışmadığını görmemizi sağlayan elemanlara denir.

Basit Örnekler; Senaryo 1; Bir butona basınca 24V luk bir lamba yanacak, elimizi çekince sönecektir. Devre şemasını çizin. Senaryo 2: Bir butona basmayınca 12V luk bir lamba yanacak, basınca sönecektir. Devre şemasını çizin. Senaryo 3: Bir butona basmayınca 12V luk bir lamba, basınca ise 24V luk başka bir lamba yanacaktır. Devre şemasını çizin.

Basit Örnekler(2); Senaryo 4: Bir butona basmayınca 12V’luk mavi lamba, basınca ise 24V luk beyaz ve yeşil lamba yanacaktır.Devre şemasını çizin. Senaryo 5: Bir pres operatörün iş güvenliği açısından operatör iki butona aynı anda basınca devreye girecek, herhangi bir butonu bırakınca devreden çıkacaktır. Devre şemasını çizin. Senaryo 6: Bir belediye otobüsünde orta ve arka kısımda iki adet iniş butonu bulunmaktadır. İster orta isterse de arka butona basılsın, şöförün 24V’luk ikaz lambası yanacaktır. Devre şemasını çizin.

Basit Örnekler(3); Senaryo 7: Bir lambanın yanabilmesi için beyaz veya mavi buton ile birlikte yeşil butona da basılması istenmektedir. Sadece beyaz ya da sadece maviye basıldığında lamba yanmayacaktır. Fakat hiçbir kumanda devresinde normal tesisat yapar gibi alıcı direkt kontrol edilmez. Alıcılar bir röle ya da kontaktör üzerinden kontrol edilir.

Küçük güçlü elektromanyetik anahtarlama elemanlarına “RÖLE” denir. Küçük değerli akım ile yüksek güçlü bir alıcının kontrolü için kullanılır. İki kısımdan oluşur; 1- Bobin uçları (A1,A2) 2- Kontak uçları (COM, NC, NO) Com: (Common) Ortak uç NC: (Normally Closed) Normalde kapalı NO: (Nomally Open) Normalde açık

4) RÖLE Bobin Uçları Kontak Uçları

Şimdi de Röle kullanarak 24Voltluk bir lamba yakmayı deneyelim. Röle kullanarak lamba yakmak ne demek? Biz butona bastığımız sürece röleyi enerjilendirmek ve kontaklarına bağlı olan lambaların durumlarını değiştirmek(Yanan lambayı söndürmek, sönen lambayı yakmak) demektir.

Devreyi Yapabilmemiz için yapılacak işlemler; Benden istenilen nedir? Röle kullanarak butona bastığım sürece lambanın yanması. Bu devreyi kurabilmek için kullanacağımız malzemeleri seçmek. Gerekli kumanda devresini çizmek. Bu çizdiğimiz devrenin doğruluğunu simülasyon programında denemek. Çizdiğimiz devreye göre devreyi uygulamak.

1) Bu devreyi kurabilmek için kullanacağımız malzemeleri seçmek. Sondan başa doğru seçecek olursak İlk olarak lambanın anahtarlama elemanı olan röle;

Bu röleyi istediğimiz zaman enerjilendirebilmek için; Ayrıca acil bir durum olduğunda durdurabilmek için Stop butonu;

Ayrıca elektrik çarpması ve kısa devreye karşı korumak için de; sigorta Son olarak da kontrolünü yapacağımız 24Voltluk sinyal lambası;

2) Gerekli devre şemasının çizilmesi Seçtiğimiz elemanları sıra ile çizecek olursak.

1.Temrin Adı; Röle ile 24V’luk lamba kontrolü Uygulama Amacı; Rölenin bağlantı yapısını ve kumandasını öğrenmek. Temrinin devamı için lütfen word belgesi ve cad simü simülasyonuna bakınız.

Kumanda ve Güç devresinin çizimi Endüstride kullanılan panolar ve kontrol sistemleri iki kısımdan oluşur. Bunlar; 1- Kumanda Devresi; Düşük voltaj(24V vb.) ile güvenli bir devre yapılarak güç devresinde kullanılan elemanların istenilen sıra ya da özelliklere göre kontrolünü sağlamak için kurulan devredir. 2-Güç Devresi; Kumanda devresinde kullanılan özelliklere göre 220V,380V gibi voltajları kontrol ettiğimiz devrelerdir.

2.Temrin Adı; Röle ile 24V’luk lamba kontrolü Uygulama Amacı; Kumanda ve Güç devresini anlayıp öğrenmek. Temrinin devamı için lütfen word belgesi ve cad simü simülasyonuna bakınız.