BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (United Nations) Yrd. Doç. Dr. Volkan ÖZBEK Hazırlayan: Taner Serafettin SAHiN

Birleşmiş Milletlere Bakış Birleşmiş Milletlerin Kuruluşu Birleşmiş Milletler ve Türkiye Amaçlar ve İlkeler Üyelik Teşkilat Yapısı Genel Kurul Güvenlik Konseyi Ekonomik ve Sosyal Konsey Vesayet Konseyi Uluslararası Adalet Divanı Genel Sekreterlik Genel Sekreter Birleşmiş Milletler Bütçesi Birleşmiş Milletler Programları ve Diğer Organları

Birleşmiş Milletler’e Bakış Birleşmiş Milletler nedir? Dünya barışı ve sosyal gelişim çalışmalarını sürdürmek üzere bağımsız devletleri bir araya getiren tek uluslararası teşkilattır. Birleşmiş Milletler bir dünya hükümeti midir? Hayır. Hükümetler, ülkeleri ve halkları temsil eder. Birleşmiş Milletler belirli bir hükümeti ya da bir ulusu temsil etmez. ‘’adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş global bir kuruluş’’

Birleşmiş Milletler'in Kuruluşu ve Süreç İki savaş arası dönemde uluslararası barış ve işbirliği için ‘’Milletler Cemiyeti’’ 14 Ağustos 1941 ‘’Atlantik Paktı’’ 26 ülke mihver devletlerine karşı 1 ocak 1942 ‘’Declaration by United Nations’’ 1944 Çin, ABD, İngiltere, Sovyetler Birliği ABD’nin Dumbarton kentinde bir araya gelerek Şubat 1945 ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği ‘’Yalta Konferansı’’ ve ardından 24 Ekim 1945 ABD’nin San Francisco kentinde yürürlüğe girdi. Birleşmiş Milletler tabiri ilk olarak Franklin D. Roosevelt tarafından II. Dünya Savaşı sırasında müttefik ülkeler için kullanılmıştır.

Birleşmiş Milletlerin Amaç ve İlkeleri Birleşmiş Milletler Ana Sözleşmesi, örgütün amaçlarını şöyle belirler:  Uluslararası barış ve güvenliği korumak; Hak eşitliği ve halkların kendi geleceğini belirleme ilkelerine saygı göstererek milletlerarasında dostça ilişkiler geliştirmek; Uluslararası ekonomik, sosyal, kültürel, insani sorunların çözümünde işbirliği yapmak ve temel insan hak ve özgürlüklerine karşı saygıyı teşvik etmek; Bu ortak çıkarların elde edilmesi hususunda milletlerarasında uyum sağlayıcı bir merkez olmak. Birleşmiş Milletlerin temel ilkeleri ise şöyle belirlenmiştir:  Tüm üyelerinin eşit egemenliğine dayanır Tüm üyeler iyi niyet çerçevesinde Antlaşmada belirtilen yükümlülüklerin gereklerini yerine getirmelidir Tüm üyeler uluslararası anlaşmazlıkları, uluslararası barış, güvenlik ve adaleti tehlikeye sokmadan barışçıl yollarla çözümlemelidir Tüm üyeler başka bir devlete tehdit oluşturmaktan ya da başka bir devlete karşı güç kullanmaktan kaçınmalıdır Antlaşmada geçen hiçbir madde Birleşmiş Milletlere hiçbir devletin iç işlerine karışma yetkisi vermez. Birleşmiş Milletler’in günümüzde 193 üyesi vardır.

Birleşmiş Milletler ve Türkiye Türkiye, Atatürk’ün “Yurtta barış, dünyada barış.” ilkesi doğrultusunda 24 Ekim 1945 tarihinde BM’ye üye olmuştur. Türkiye, bu doğrultuda çaba göstermiş ve bu nedenle de BM’nin aldığı kararlara uyarak Kore, Somali, Bosna Hersek, Filistin ve Afganistan’a asker göndermiştir.

Üyelik Birleşmiş Milletler Üyeliği,  BM Antlaşmasının getirdiği tüm yükümlülükleri kabul eden ve bu yükümlülükleri uygulamaya muktedir ve istekli tüm barışsever milletlere açıktır. Genel Kurul, Güvenlik Konseyi’nin önerisi üzerine yeni üyeleri kabul eder.  Antlaşma, ilke ihlali durumunda bir devletin üyeliğinin askıya alınması ya da devletin teşkilattan ihraç edilmesi hakkını saklı tutar. Fakat şimdiye kadar böyle bir gereklilik doğmamıştır.

Birleşmiş Milletlerin İdari Yapısı Birleşmiş Milletlerin örgüt yapısı altı ana organ ile birçok yan kuruluştan oluşur. Ana organlar şunlardır: Genel Kurul Güvenlik Konseyi Ekonomik ve Sosyal Konsey Vesayet Konseyi Genel Sekreterlik Uluslararası Adalet Divanı

Genel Kurul İlk birleşimi 10 Ocak 1946’da yapan Genel Kurul, örgütün temel tartışma organıdır. Her üye ülke burada temsil edilir ve bir oya sahiptir. Genel kurul, düzenli olarak her yılın Eylül-Aralık aylarında olağan toplantısını yapar.  Merkezi New York’ta olan Genel Kurul’un kullandığı resmi diller Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusçadır. 

Genel Kurul Genel Kurul'un görevleri şunlardır: Silahsızlanma ve silah denetimi konusunda önerilerde bulunmak Barış ve güvenliği etkileyecek görüşmeler yapmak ve her konuda önerilerde bulunmak Ülkeler arasındaki iyi ilişkileri bozucu sorunların, barışçıl yollarla çözümü için önerilerde bulunmak Güvenlik Konseyi ve diğer Birleşmiş Milletler organlarının vereceği raporları değerlendirmek Güvenlik Konseyi’nin daimi olmayan üyelerini Ekonomik ve Sosyal Konsey üyelerini Vesayet Konseyi’nin ek üyelerini Güvenlik Konseyi ile birlikte Uluslararası Adalet Divanı Yargıçlarını Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi doğrultusunda Genel Sekreteri atamak.

Güvenlik Konseyi Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenlik konularında temel sorumluluğu yüklenmiş bir organdır. Birleşmiş Milletlerin tüm üyeleri Güvenlik Konseyi kararlarına uymakla yükümlüdürler. Konseyi’nin 15 üyesi vardır. Bunlardan beşi (ABD, Çin, Fransa, İngiltere ve Rusya) daimi üyedir.

Güvenlik Konseyi Güvenlik Konseyi’nin görevi dünya üzerindeki barışı ve güvenliği sağlamaktır. Güvenlik Konseyinin Karar Alma Süreci:  Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranı gerekli olup, daimi üyelerden birisini aksi yönde oy kullanmaması gereklidir. BM içtihatlarına göre Güvenlik Konseyi karar alırken veto yetkisine sahip üyelerden biri veya birkaçının oylamaya katılmaması bu üyelerin kararı veto ettiği anlamına gelmemektedir. Ayrıca daimi üyelerin çekimser kalmaları da aynı sonucu vermektedir.  Birleşmiş Milletlerin tüm üyeleri Güvenlik Konseyi’nin aldığı kararları kabul edip uygulamak zorundadır.

Güvenlik Konseyi Görev ve Yetkileri Uluslararası barış ve güvenliği korumak Silah üretimini düzenleyici önlemler almak Tarafların sorunlarını barışçıl yollardan çözmeleri için görüşmeye davet etmek Uluslararası uyuşmazlıklara yol açabilecek anlaşmazlıkları ve sorunları araştırmak ve bu sorunların çözümü için tavsiyede bulunmak Uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için güç kullanımına başvurmak ya da onay vermek Yerel anlaşmazlıkların bölgesel düzenlemeler aracılığıyla barışçıl yollarla çözülmesini teşvik etmek Genel Kurul’a Genel Sekreter ataması konusunda tavsiyede bulunmak ve Kurulla birlikte Uluslararası Adalet Divanı yargıçlarını seçmek Uluslararası Adalet Divanından yasal konularda hukuki rapor talep etmek, Birleşmiş Milletlere yeni üye kabulü konusunda Genel Kurul’a tavsiyede bulunmak

Ekonomik ve Sosyal Konsey Bu organ, ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlarda uluslararası işbirliğini geliştirmek görevini üstlenmiştir Üç yıllık süre için Genel Kurul tarafından seçilen 54 üyesi vardır. Konsey normal olarak her yıl New York ve Cenevre’de iki kez toplanır. Üyelikleri sona erenler yeniden seçilebilirler.

Ekonomik ve Sosyal Konsey Başlıca görevleri şunlardır: Birleşmiş Milletlerin ekonomik ve sosyal çalışmalarını yürütmek. Uluslararası ekonomik, sosyal ve kültürel konularda raporlar hazırlamak. BM’nin ekonomik ve sosyal sorunlarla mücadele edebilmesi amacıyla kurulan bir organdır. Ekonomik ve sosyal konsey herkesin insan haklarına ve temel özgürlüklere etkin bir şekilde saygı göstermesini sağlamak üzere tavsiyelerde bulunabilir. Birleşmiş Milletler ailesi içinde yer alan kuruluşların eş güdüm içerisinde çalışmalarını sağlar

Vesayet Konseyi Vesayet altındaki (çoğu Afrika’da bulunan) toprakları yöneten hükümetlerin, bu toprakların kendi kendilerini yönetmeye ve bağımsızlığa hazırlanmaları için gerekli adımları atmalarını sağlamak üzere kurulmuştur. Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesinden oluşan Vesayet Konseyi’nin görev alanına başlangıçta 11 vesayet bölgesi girerken, bunların bağımsızlıklarına kavuşması sonucu günümüzde sadece ABD yönetimindeki Pasifik adaları bölgesi kalmıştır Vesayet sisteminde olmayan diğer sömürgelerle Genel Kurul’un oluşturduğu özel bir komite ilgilenmektedir.

Genel Sekreterlik Genel Sekreterlik, Birleşmiş Milletlerin diğer organlarının çalışmaları için gerekli ortam ve koşulları sağlar. Ortaya konan program ve politikaları uygular. Uluslararası barış ve güvenliği bozucu olaylar konusunda raporlar hazırlayıp Güvenlik Konseyi'ne sunar.

Genel Sekreterlik Aynı zamanda diplomat ve avukat, idari personel ve CEO olan Genel Sekreter, Birleşmiş Milletler ülkülerinin bir sembolü ve özellikle fakir ve savunmasız halkların sözcüsüdür. Genel Sekreter Güney Koreli Ban Ki-moon görevine 2 Ocak 2007 ‘de başlamıştır.

Uluslararası Adalet Divanı Birleşmiş Milletlerin yargı organıdır. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı'na götürürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyince seçilirler. Görev süreleri 9 yıldır. Divan’da bir devletten iki yargıç bulunamaz. Divan, Hollanda’nın Lahey kentindedir.

BM'nin Bazı Birimleri, Fonları ve Programları

BM'nin Bazı Birimleri, Fonları ve Programları

BM'nin Bazı Birimleri, Fonları ve Programları

BM'nin Bazı Birimleri, Fonları ve Programları

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Taner Serafettin SAHiN