Türkiye’de Astronomi Birimleri, Gözlemevleri ve Eğitim-Öğretim. Prof. Dr. Dursun KOÇER İstanbul Kültür Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü d.kocer@iku.edu.tr Yrd. Doç. Dr. Ayşegül YELKENCİ a.teker@iku.edu.tr

GÖKBİLİM TARİHİ İNSANLIĞIN GENİŞLEYEN UFKUNUN TARİHİDİR. Prof. Dr. Edwin HUBBLE 1929

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi:

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi: Amacı meteoroloji, sismik ölçümler ve saat ayarı vermek olan rasathane, 1868 yılında Rasathane-i Amire adıyla İstanbul Pera Caddesi’nde (Beyoğlu) Fransız mühendis Aristidi Coumbary ve Salih Zeki Bey tarafından kurulmuştur.Söz konusu gözlemevi 1910 yılında Fatih Gökmen tarafından Çengelköydeki İcadiye Tepesine taşınmış, 1928 yılında adı “Maarif Vekaleti Hey’et ve Fiziki Arzi İstanbul Rasathanesi”, 1936 yılında “Milli Eğitim Bakanlığı Kandilli Rasathanesi” olmuş ve 1982 yılında da Boğaziçi Üniversitesine devredilerek ”Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü” adını almıştır. Gözlemevi’nde halen, 20 cm çaplı dürbün kullanılarak yapılan Güneş Gözlemleriyle gökbilim çalışmaları devam etmekte olup, ayrıca Optik Laboratuvarı ve Zaman servisi de çalışmalarını sürdürmektedir.

İ.Ü. Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Beyazıt

İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Gözlemevi

İstanbul Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Gözlemevi: 1933 Üniversite Reformuyla birlikte, İstanbul Üniversitesi’nin Beyazıt’taki bahçesi içinde Ord.Prof.Dr.Finlay Freundlich tarafından, Astronomi Enstitüsü adıyla ilk çağdaş gökbilim eğitim-öğretimi veren bölüm ve 1936 yılında da 30 cm çaplı teleskop ve kubbenin gelip yerine yerleştirilmesiyle “Üniversite Observatuarı” adıyla gözlemevi kurulmuştur. Prof. Dr. W. Gleissberg ve Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan Astronomi Enstitüsünün ilk hocalarıdır. Halen Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü adıyla 4 yıllık lisans eğitim-öğretimi vermekte, yükseklisans ve doktora programlarını sürdürmekte olan bölümde; Güneş Fiziği, Yıldız Astrofiziği, Samanyolu Galaksisi ve Galaksidışı Astronomi alanlarında araştırmalar yapılmaktadır.Bölümdeki 20 cm ve 30 cm çaplı iki taşınabilir teleskopla astronomi derslerinin uygulamaları yapılmakta ve halka yönelik etkinlikler düzenlenmektedir.

Ankara Üniversitesi Astronomi veUzay Bilimleri Bölümü ve Ahlatlıbel Gözlemevi

Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Gözlemevi: 1944 yılında Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi bünyesinde, Prof. Dr. Tevfik Okyay Kabakçıoğlu tarafından “Astronomi Kürsüsü” faaliyete geçirilmiş, 1953 yılında Prof. Dr. E. A Kraiken kürsü başkanı olmuş, 1963 yılında Ahlatlıbel’de “Ankara Üniversitesi Gözlemevi” kurulmuştur. Gözlemevi’nde halen 30 cm çaplı Maksutof-Cassegrain, 15 cm çaplı Zeis Coude ve 30 cm çaplı Cassegrain teleskoplarla gözlemler sürdürülmektedir. Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü 4 yıllık lisans öğrenimi yanında yüksek lisans ve doktora programlarını sürdürmekte ve “Çift Yıldızların Fotometrisi ve Spektroskopisi, Yıldız Spektroskopisi ve Yıldız Evrimi” alanlarında araştırmalar yapılmaktadır.

Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Gözlemevi

Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü ve Gözlemevi: Prof. Dr. Abdullah Kızılırmak, 1963 yılında, Ege Üniversitesi Fen Fakültesinde Astronomi Kürsüsünü ve 1965 yılında da “Ege Üniversitesi Gözlemevi’ni kurmuştur.1967 yılında gözlemevinde 48 cm çaplı teleskop kullanıma girmiş ve günümüze değin bu teleskop ve daha sonra 30 cm ve 35 cm çaplı iki ayrı teleskopla yapılan fotometrik gözlemler çok sayıda uluslararası proje ve yayın sağlamıştır. 4 yıllık lisans öğrenimi yanında, yüksek lisans ve doktora programlarını da sürdürmüştür. Gözlemevi, bilimsel amaçlı gözlemler yanında, 1996 yılından bu yana yaz aylarında, dönemler halinde, halka yönelik gökbilim yaz okulları da düzenlemektedir.

E.Ü. Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Çift yıldızlar Tek ve çift yıldız evrimi Kozmoloji Kümeler ve oymaklar Gezegenli yıldız sistemleri Yıldızlarda aktivite Zonklayan yıldızlar X-ışın çiftleri Karadelikler Toplanma diskleri

1. Ulusal Astronomi Toplantısı’na katılanlar (1968).ODTÜ Fizik Bölümü

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fizik Bölümü Astrofizik Anabilim Dalı : 1968 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fizik Bölümü içinde önce Prof.Dr.Dilhan Eryurt daha sonra 1970 yılında Prof.Dr.Hakkı Ögelman, astrofizik çalışmalarına başlamış ve 1982 yılından itibaren de “ Astrofizik Anabilim Dalı” adıyla “yıldızların Evrimi ve Modelleri, Yüksek Enerji Astrofiziği ve Değişen Yıldızlar” alanında çalışmalar sürmüştür. Daha sonra katılan diğer astrofizikçilerle Fizik Bölümü içinde lisans ve lisansüstü düzeyde çok sayıda astronomi dersleri verilmekte olup, yüksek lisans ve doktora programları yürütülmektedir. ODTÜ yerleşkesi içine kurulmuş olan küçük bir gözlemevi eğitim amaçlı kullanılmaktadır.

Çukurova Üniversitesi Fizik Bölümü: 1976 yılında Çukurova Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü içinde astrofizik çalışmaları Prof.Dr.Hakkı Ögelman tarafından başlatılmıştır. Fizik Bölümü içersinde “Yıldızlararası Uzay, Yüksek Enerji Astrofiziği, Güneş Enerjisi, Uzaktan Algılama” alanlarında araştırmalar sürdürülmektedir.1990 yılında, Uzay Bilimleri ve Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi (UZAYMER) kurulmuş,1994 yılından itibaren de 20 cm çaplı bir teleskopla bu merkezde astronomik gözlemler başlatılmıştır.2003 yılında bu teleskop 30 cm çaplı yeni bir teleskopla değiştirilmiş ve CCD kullanılarak gözlemlere devam edilmektedir.

Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü: 1985 yılından bu yana Boğaziçi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü’nde, Prof. Dr. Nihal Ercan tarafından “Astrofizik” eğitim - öğretim ve araştırmaları sürdürülmektedir. Ariel 5-6, EXO-SAT,GINGA ve ROSAT uydu verileri kullanılarak X- ışın Kaynaklarının Spektroskopisi ve Modellenmesi, Galaksi Formasyonu ve Dev Gezegenler konularında yüksek lisans ve doktora çalışmaları yapılmakta ve Fizik Bölümü ders programı içinde lisans ve lisansüstü düzeyinde dersler verilmektedir.

İnönü Üniversitesi Gözlemevi İnönü Üniversitesinde Astronomi-Astrofizik çalışmaları ilk olarak 1987 yılında Prof.Dr. Zeki Aslan’ın Fizik Bölüm başkanlığına getirilmesi ile başlamıştır. Daha sonra Prof.Dr. Orhan Gölbaşı Bölüme katılmıştır. O yıllarda 20 cm lik Celestron teleskop ve SSP5 fotometrik gözlem aygıtı ile ilk gözlemler başlamış, daha sonra Paris gözlemevinden Astrolab getirilmiştir. 2004 yılından bu yana Gözlemevini Yrd. Doç. Dr. Tuncay ÖZDEMİR yönetmektedir. tuncay@inonu.edu.tr

İnönü Üniversitesi Gözlemevi Gözlemevi binası 18 Mayıs 2012 tarihinde hizmete girmiştir. Aynı tarihlerde Fakülte Yönetim Kurulu kararı ile Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü kurulması YÖK’e başvurulmuş ve 09/03/2011 tarihli Yükseköğretim Yürütme Kurulu toplantısında inceleyerek, teklifi uygun görülmüştür. Yeterince öğretim üyesi olmadığı için bölüm henüz öğrenci alamamıştır!!!.

İnönü Üniversitesi Gözlemevi

İnönü Üniversitesi Gözlemevi

Akdeniz Üniversitesi Fizik Bölümü: 1992 yılında Prof. Dr. Zeki Aslan tarafından Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde önce Fizik Bölümü birkaç yıl sonra da Astrofizik Anabilim Dalı kurulmuştur. ”Kırmızı yıldızlar, Yıldızların Kinematiği, Değişen Yıldızlar, Güneş Fiziği” konularında çalışmalar sürdürülmektedir. Fizik Bölümü lisans dersleri arasında yer alan astronomi dersleri dışında, astrofizik üzerine yüksek lisans ve doktora çalışmaları da yapılmaktadır. Bu çalışmaların bir bölümünde Ulusal Gözlemevinde yapılan gözlemler kullanılmaktadır.

Prof. Dr. Nüzhet GÖKDOĞAN. (14.Ağustos.1910-23.Nisan.2003)

“...Böylece 1911’den sonra astronomi ilmine ve öğretimine karşı duyulan ilgi sayesinde kısa zamanda rasathanelerin sayısı dörde çıkmıştır. Orta Doğu Teknik Üniversitesinde de bir rasathane kurulmasına doğru bir eğilim vardır. Ancak fikrimizce, bütün bu rasathaneleri öğrenci öğretim rasathaneleri sınırını biraz aşan küçük üniteler halinde geliştirmeye devam edecek yerde başka memleketlerde olduğu gibi Türk ve yabancı astronomların faydalanabileceği bir Merkez Rasathane kurmak zamanı gelmiştir. Böyle bir rasathane, iklim şartları uygun olmayan bir çok memleketin de ilgisini çekeceğinden, o memleketlerden de bu rasathaneye alet getirilmesi imkanları sağlar..” Prof. Dr. Nüzhet GÖKDOĞAN 2. Türk Astronomi Sempozyumu, 25-27 Eylül 1978

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG): www.tug.tubitak.gov.tr Ülkemizde bir ulusal gözlemevi gerekliliğinden 1960 lı yıllarda Prof. Dr. Nüzhet Gökdoğan ve Prof. Dr. Abdullah Kızılırmak tarafından söz edilmeye başlanmış, Prof. Dr. Dilhan Eryurt ve Prof. Dr. Hakkı Ögelman’ın çabalarıyla TÜBİTAK içinde gündeme getirilerek ilk çalışmalar başlatılmış,1982-1986 yılları arasında Türkiye’de ki tüm gökbilimciler tarafından sürdürülen yer seçimi çalışmaları sonrasında kurulacak yer olarak Antalya, Saklıkent, Bakırlıtepe (2549 m) belirlenmiş ve 1992 sonrasında inşaat ve donanım çalışmaları yapılarak, TÜBİTAK’ın desteğinde ve son dönemde özellikle Prof. Dr. Erdal İnönü ve Prof. Dr. Tosun Terzioğlu’nun özel ilgisi ve desteğiyle Ulusal Gözlemevi kuruluşunu tamamlamış ve 5. Eylül. 1997 de açılışı yapılmıştır.

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi – TUG

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Bakırlıtepe

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi – TUG (1997)

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG): Gözlemevinin Kurucu Müdürü Prof. Dr. Zeki Aslan’dır. Gözlemevinde 40 cm ayna çaplı teleskopun yanısıra, 150 cm ayna çaplı Rus-Türk-Kazan ortak teleskopu (RTT150), 60, 100 ve 2004 yılı içinde çalışmaya başlayan NASA destekli ve Michigan Üniversitesiyle işbirliği çerçevesinde ROTSE IIId otomatik teleskobuyla uluslararası nitelikli bir gözlemevi olmuştur. TUG üniversitelerimizdeki gökbilimcilerimize gözlem desteği sağlamaktadır. Ulusal ve uluslararası düzeyde çalıştaylar düzenlemektedir. Işık kirliliği konusunda ulusal ve uluslararası düzeyde yapılan çalışmalara katılmaktadır. Halka yönelik seminer, konferans, bilimsel toplantılar, gözlemevini tanıtım gezileri ve gözlem şenlikleri gibi etkinlikler düzenlenmektedir.

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi – TUG Açılış (1997)

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi – TUG Açılış (1997)

TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi – TUG (1997)

“2006 Tam Güneş Tutulması  ve Astronominin Fen Bilimleri Eğitimindeki Yeri” Sempozyumu ( OGRSEM2006 ) 27-29 Mart 2006, Antalya http://www.tug.tubitak.gov.tr/ogrsem2006

Erciyes Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü: http://fef.erciyes.edu.tr/astronomi 1999 yılında kurulan bölüm ve 2003-2004 akademik yılında ilk öğrencilerini alarak eğitim-öğretim faaliyetlerine başlamıştır. Prof. Dr. İbrahim Küçük yönetiminde Yıldız Evrimi, Çift yıldızların Fotometrisi, Radyo Astronomi ve Yüksek Enerji Astrofiziği alanlarında araştırmalarını sürdürdüğü bölüme bağlı olarak “Radyo Astronomi Gözlemevi” kurulumu tamamlanmak üzeredir. Türkiye’nin ilk Radyo Astronomi Gözlemevi’nde 2 adet 5 metrelik çanak antenlerden oluşan bir Radyo Interferometre tasarımı üzerinde yoğun bir şekilde çalışılmaktadır. Bölüm, Avrupa Bilim Vakfı (ESF)’na bağlı Radyo Astronomi Frekansları Komitesi (CRAF) üyesidir.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Astrofizik Araştırma Merkezi ve Gözlemevi (ÇAAM): http://physics.comu.edu.tr/caam/ 2001 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi bünyesinde, Prof.Dr.Osman Demircan tarafından kurulan gözlemevinde,Çift Yıldızlar,Kozmoloji,Genel Relativite ve Matematiksel Fizik konusunda araştırmalar yapılmaktadır.Gözlemevi’nde 40 cm ve 30 cm lik iki adet Meade-LX200 Cassegrain-Schmidt teleskop,bir adet SSP-5 fotoelektrik fotometre ve bunu destekleyen ST-237 model CCD kamerayla bilimsel amaçlı fotometrik gözlemler yapılmakta,halka yönelik etkinlikler için de 10 cm çaplı bir adet Newtonian teleskop kullanılmaktadır. Fizik Bölümü içinde lisans ve yükseklisans düzeylerinde astronomi dersleri verilmektedir.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü 2005/9 Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu kararı: Uzay araştırmalarında gelişmiş ülkeler düzeyine çıkmak. Kuruluş: 2012, Prof. Dr. Osman Demircan. Lisans ve Lisansüstü Eğitim-öğretimi. Uzay Bilimleri, Uzaktan Algılama ve Uzay Teknolojileri Dersleri Araştırmalar: Değişen Yıldızlar, Asteroidler, Ötegezegenler, Kozmoloji, Uzaktan Algılama, Uzay Teknolojileri. Akademik Kadro: 1 profesör, 1 doçent, 3 yrd. doçent, 1 araş. gör.

ÇAAM Gözlemevi Ulupınar

İstanbul Kültür Üniversitesi (1997) Fizik Bölümü: http://fen-edebiyat.iku.edu.tr/fizik İstanbul Kültür Üniversitesi, 2004 senesinde faaliyete geçen Fizik Bölümün’de Prof. Dr. Çetin Bolcal, Prof. Dr. Latif Topaktaş, Prof. Dr. Dursun Koçer, Prof. Dr. Orhan Gölbaşı, Prof. Dr. Zeki Aslan, Doç. Dr. M. Hakan Erkut, Yrd. Doç. Dr. Ayşegül Yelkenci, Yrd. Doç. Dr. Emre Işık; Astrofizik çalışmaları yapmaktadır.

Sabancı Üniversitesi (1999) Fizik Bölümü: http://fens.sabanciuniv.edu/physics/eng/ Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Blimleri Fakültesi bünyesinde kurulan Fizik Bölümü’nde ve Prof. Dr. Ali Alpar’ın öncülüğünde Yüksek Enerji Astrofizi alanında nötron yıldızları, karadelikler, X-ışın pulsarları ve SGRler üzerine çalışmalar yapılmaktadır.

Akdeniz Üniversitesi, Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümü Kuruluş: 2012, Prof. Dr. Zeki Eker Lisans ve Lisansüstü Eğitim-öğretimi. Uzay Fiziği, Uzaktan Algılama ve Uzay Teknolojileri Dersleri Teleskop ve donanımının yapılması, montaji ve sürdürülebilir desteği. Yeni teknolojilerin geliştirilmesi Akademik Kadro: 2 profesör, 4 doçent, 8 yrd. doçent, 3 araş. gör.

Erzurum Atatürk Üniversitesi, Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) Kuruluş: 2012, Doç. Dr. Cahit Yeşilyaprak Rektörlüğe bağlı merkez DPT Projesi : 50 Milyon TL Amaç: Uluslararası düzeyde Kırmızı ötesi Gökbilimi ve Görsel Gökbilim Teleskoplar: +4m sınıfı, 50 cm Yer: Palandöken Dağı Yükseklik: 3170 m. Alan: 2000 dönüm. TUG ile bilimsel ve teknik işbirliği

“ Nullius in Verba ” Kimseye İNANMA Kendin ARAŞTIR. The Royal Society