ULUSAL ÖNLEYİCİ MEKANİZMA Çek Cumhuriyeti Ankara, 22 Ekim

YASAL ARKAPLAN OPCAT ( Çek Cumhuriyeti imzalama tarihi ; onama tarihi ) 349/1999 sayılı İnsan Hakları Kamu Denetçisi (Ombudsman) Kanunu’na yapılan değişiklik – tarihinden itibaren yürürlüğe girdi. Kişilerin özgürlüklerinden mahrum bırakıldıkları (ya da bırakılabilecekleri) tüm yerlerin (tesislerin) ziyaret edilmesine dair yeni sorumluluklar Neden Kamu Denetçisi ( Ombudsman ) ? – kurumsal ve mali bağımsızlık, geçmiş deneyim, yetki

TESİSLER DE IURE tesisler – özgürlük bir kamu organı (mahkeme, savcı, polis görevlisi) tarafından verilen karar ya da emir ile kısıtlanır. ( cezaevleri, polis gözaltı hücreleri, koruma amaçlı ya da kurumsal bakım, yabancıların gözaltında tutuldukları yerler, akıl sağlığı kurumları ) DE FACTO tesisler – özgürlük kişinin mevcut durumuna (yaş, sağlık, sosyal durum) bağlı olarak kısıtlanır. ( sosyal bakım tesisleri, sağlık merkezleri, h astaneler vb.)

KÖTÜ MUAMELE İnsan onuruna saygı göstermeyen her türlü muamele : - işkence, zalimane, insanlık dışı ya da küçültücü muamele ya da cezalandırma, - kişilerine ve haklarına saygı göstermeme, - kişilerin toplumsal özerkliklerine, mahremiyetlerine ya da kendilerini etkileyen kararların alınması sürecine katılma haklarına saygı göstermeme - sağlanan bakıma bağımlılığın suiistimal edilmesi ya da yoğunlaştırılması.

KÖTÜ MUAMELE Resmi açıdan : - Uluslararası sözleşmeler ile teminat altına alınan temel insan haklarının ihlal edilmesi, - Kanun ve yönetmeliklerin ihlal edilmesi, - Tam bağlayıcılığı olmayan talimat, yönerge ya da muamele standartlarının, iyi uygulama kurallarının veya mesleki usul ilkelerinin yerine getirilmemesi

USÜL 1. Düzenli ziyaret ( teftiş) 2. Tesis yöneticisine verilecek olan kamu denetçisinin bulgularına dair R a por – düzeltici tedbirler hakkında tavsiyeler ya da teklifler 3. - Tesis tavsiyelere uyar → ziyaretin tamamlanması - Kamu denetçisinin vardığı sonuçların kabul edilmemesi ya da harekete geçmeme → „ esnek yaptırımlar “ ( daha üst makama gidilmesi, halka açıklama ) 4.Genel r apor ( tüm planlanan ziyaretler, genel meseleler, bulgular ve gözlemler, muamele standartları ardından)

KAMU DENETÇİSİNİN PERSONELİ Kurum içinde özel bir departman -12 hukukçu (6 + 6) + ad hoc bağımsız uzmanlar (do ktorlar, hemşireler, psikologlar, psikiyatristler, STKlar vb.) Ziyaretler ( teftişler) düzenlidir – belirli bir dönem için hazırlanmış plan uyarınca yürütülürler (genellikle ½ yıllık – düzenli ve önleme amaçlı ) Ziyaret : hazırlık, gerçekleştirme, bilginin işlenmesi → r a por

YETKİLER Ziyaret önceden haber verilmeksizin tesisin tüm kısımlarına girilmesi Tüm dosyaların incelenmesi ( tıbbi kayıtlar dahil ) Çalışanlara soru sorulması Üçüncü kişiler olmaksızın gözaltı yerlerinde tutulan kişilerle görüşme

ZİYARET HAZIRLIĞI T esisin seçilmesi - kamu denetçisinin önceki deneyimleri - halkın ya da alıkonulan kişilerin yönlendirmesi - önceki teftiş araçlarının sonuçları - coğrafi kıstaslar - çeşitli kurucular ( devlet + bölge yönetimi + özel ) Münferit tesis hakkında bilgi derlenmesi Hukuki arka plan bilgisinin derlenmesi - uluslararası ya da ulusal kurallar ve düzenlemeler, AİHM kararları dahil mahkeme kararları, tavsiyeler vb.

ZİYARETLERDE GEÇERLİ USÜL 1-3 günlük ziyaretler ; habersiz 1. gün ( yönetici ile tanışma, tesisin teftişi, dosya ve diğer belgelerin incelenmesi, yönetici, çalışanlar, tutuklular/ hizmetten yararlananlar, vb. ile görüşmeler ) 2. –3. gün ( tutuklular/ hizmetten yararlananlar ile görüşmeler, bulguların tamamlanması, yönetici ile tartışma, değerlendirme )

DEĞERLENDİRME Kanun ve Yönetmeliklerin Uygulanması Uluslararası antlaşmalar, ulusal kanunlar, yönetmelikler, ( özellikle DE IURE tesisler ) Temel hak ve özgürlükler ile insan onuruna saygı ışığında olguların değerlendirilmesi ( özellikle DE FACTO tesisler – eksik hukuki düzenleme ya da hiç düzenleme bulunmaması ) AİHM kararları, esnek hukuk ( Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, BMMYK ), uluslararası kuruluşların bildirgeleri (WMA, WHO vb.) muamele standartları ( İÖK )

BAĞIMSIZLIK Güçlü yetki ( yasal arka plan, saygın kurum ) Maddi ve mali bağımsızlık - Devlet bütçesinde özel ve bağımsız bütçe kalemi - Yalnızca Meclise karşı (Hükümete karşı değil) sorumluluk - Personelin mesleki gizlilik kuralları

HALKIN BİLİNÇLENDİRİLMESİ Web sayfaları - üç aylık ve yıllık r a por lar - genel temati k raporlar + tavsiyeler Basın konferansları Sunumlar, semin erler

2006 İSTATİSTİKLERİ 19 polis karakolunda 110 hücre Yabancılar için 4 gözaltı merkezi ( idari ihraç/iade ) 7 cezaevi ( en ağır tipte, yaşam boyu mahkumiyet ) Koruma amaçlı eğitim için 4 kurum 5 so syal bakım tesisi – fiziksel engelliler için kurumlar 5 h astane – ( uzun süreli yatan hastalar )

2007 İSTATİSTİKLERİ 27 yaşlı bakım evi Sığınmacılar için 2 kabul merkezi Takip ziyaretleri : - 2 so syal hizmet tesisi - 5 poli s karakolu - 2 yabancılar için gözaltı merkezi - 2 h astane ( uzun süre yatan hastalar ) - 3 cezaevi

2008 İSTATİSTİKLERİ 8 ps ikiyatri hastanesi (30 koğuş ) 16 yaşlı bakım evi - sosyal hizmetlerin sunulmasının mali boyutlarına odaklanan ziyaretler Takip ziyaretleri : -6 yaşlı bakım evi - 2 özel yaşlı bakım evi

2009 İSTATİSTİKLERİ Zihinsel engelli kişiler için 25 bakım evi Takip ziyaretleri – 6 ps ikiyatri hastanesi 9 (duruşma öncesi) tutukevi ( sonbahar 2009)

Bilgi, İrtibat ( İngilizce ) Gözaltı Yerlerinin İzlenmesi kısmı ( yıllık + üç aylık raporlar, tavsiyeler ) Office of the Public Defender of Rights (İnsan Hakları Kamu Denetçiliği Makamı) Údolní 39, Brno, Czech Rep. (Çek Cum.) Marie Lukasová,