ETİK Karatay Rehberlik ve Araştırma Merkezi 2015

T OPLUMSAL KURALLAR Toplumsal yaşamı düzenleyen birçok kural bulunmaktadır. Doğa yasaları, bilim yasaları, hukuk kuralları, din kuralları, gelenekler, görenekler, görgü kuralları, ahlak ve etik kurallar toplumsal yaşamı düzenleyen kurallardır.

A HLAK N EDIR ? Ahlak, doğru, adaletli ve düzenleyici davranışlar ortaya çıkarmak için kültürel olarak oluşturulmuş değerler sistemi olarak tanımlanabilir.

E TIK NEDIR ? Etik, belli bir eylemi seçmenin gerçeklerini kişisel değerler çerçevesinde değerlendirmektir. Etik standartlar ise doğru davranış kurallarını belirlemek için bireylere özellikle de meslek gruplarına uyarlanan ahlaki kurallardır. Yaşam pratiği içinde etik, değerlerin tanımlanması açısından doğru ile yanlışı ayırt etmede bir pusula görevi görmektedir.

E TIK NEDIR Etik kurallar ahlaki kurallara göre daha evrensel bir yapıya sahiptir. Etik kurallar daha çok mesleki örgütler tarafından belirlenir ve yaptırımlar mesleki örgütün yaptırımlarıyla sınırlıdır. Etik kuralların bir kısmı zorunlu iken bir kısmı istendik davranışları temsil eder. Yol gösterici bir niteliğe sahiptir.

N EDEN E TIK ? Bir mesleğin profesyonelleşmesinin ve tanınır olmasının üç şartı vardır. Mesleğin devlet kurumları tarafından yasal olarak tanınması, yetiştirme standartlarının olması ve uygulanabilir etik kuralları ve yaptırımlarının olması.

N EDEN E TIK ? Ayrıca rehber öğretmenler yaptıkları işin doğası gereği karmaşık olaylarla karşı karşıya kalmakta ve karar vermede güçlükler yaşamaktadır. Rehber öğretmenlerin karar verme güçlüklerini yenebilmeleri ve daha rahat karar verebilmeleri için MEB, mesleki kuruluşlar ve diğer ilgili birimler tarafından bir takım düzenlemeler yapılmıştır. Etik kurallara uyum göstermek Rehber öğretmenlerin işlerini kolaylaştırmakta ve kendilerine bir yol haritası belirlemelerine yardımcı olmaktadır.

E TIK K URALLARıN A MACı Etik kuralların başlıca amaçlarından birisi meslek elemanlarını doğru davranma konusunda eğitmek, mesleğin saygınlığını korumak için bir denetim mekanizması oluşturmak, ve mesleki uygulamaların gelişimini sağlamaktır.

B EŞ T EMEL İ LKE Rehber öğretmenlerin etik kurallara uyum sağlaması için Kitchener tarafından beş temel ilke belirlenmiştir. Bunlar Özerklik ; öğrencinin, öğretmenin, kısaca yardım isteyen herkesin bağımsızlığına ve özerk olmasına saygı gösterme, Zarar vermeme ; zarar verici davranışlardan kaçınma, İyilik ; muhatabımızın iyiliğine çalışma, Adalet ; tüm insanlara eşit davranma, Sadakat ; dürüst ve güvenilir olma.

W ELFEL ’ IN 4 B OYUTU Meslek Etiğinin belirlenmesinde danışmanlar için Welfel ise 4 temel ilke belirlemiştir. Bunlar; Etkili müdahaleler kullanmada yeterli bilgi, beceri ve yargı gücüne sahip olunması, İnsanın bütünselliğine ve özgürlüğüne saygı duyulması, Danışmanlık rolündeki gücün sorumlulukla kullanılması, Danışmanlık mesleğine halkın duyduğu güveni artıracak biçimde davranılması.

D ANıŞMANLAR IÇIN ÖNEMLI ETIK ILKELER Kendini yeterli ve yetkin gördüğü alanlarda hizmet verme, hakim olmadığı bir konuda yönlendirme yapma Kendilerine başvuran öğrenci öğretmen ve diğer bireylerin bireysel farklılıklarını dikkate alma ve değerlendirme Kendisine başvuran danışanların özel bilgilerinin gizliliğin sağlama ve tutulan dokümanların gizliliğini koruma Kendisine başvuran kişilere karşı objektif davranma ve ikili ilişkilere girmeme

D ANıŞMANLAR IÇIN ÖNEMLI ETIK ILKELER Profesyonelce davranma, danışanın iyiliğini önceliğine alma Kendisine başvuran tüm bireylere ve diğer meslek elemanlarına iyi bir model olma Rehber öğretmenler kendilerine başvuran bireylerin kişisel gelişimini sağlamak için öncelikle kendi kişisel gelişimlerini sağlama

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Rehber öğretmenler öğrencileriyle veya kendisine danışmaya gelen öğretmenlerle romantik ilişkiye giremezler. Öğrencilerle rehber öğretmenliğin doğası gereği tam olarak sınırları belirlemek mümkün olmamakla birlikte mesleki saygınlığın korunması adına ikili ilişkilerin mümkün olduğunca öğrencilerin kişisel gelişimi göz önüne alınarak düzenlenmesi gerekmektedir.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Rehber öğretmenlerin kendilerine başvuran bireylere yaptıkları çalışmaların amacı, oluşturulan hedefler, danışma sürecinin sınırlılıkları ve potansiyel oluşabilecek zararlar, başvuran bireylerin uygulanacak metotları reddetme hakkı ve rehber öğretmenin sahip olduğu nitelikler ve özellikleri dahil olmak üzere danışma süreci ve danışma sürecini hakkında bilgilendirme yapmalıdır.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Eğer başvuran öğrenciler yasal olarak reşit değilse ilgili konuların aileyle paylaşılması da gerekmektedir. Ailelere öğrencinin veya danışanın özerkliğinin korunması noktasında bilgilendirme yapılması ve danışma sürecinin gereklilikleri anlatılmalı ve ailenin öğrencinin özerkliğini zedeleyecek davranışlarıyla ilgili önlem alınması gerekmektedir.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Teknoloji kullanımı konusunda teknolojinin sınırlarının belirsiz olmasından dolayı dikkatli olunmalı ve öğrenciler de bu konuda bilgilendirilmelidir. Yaşanan sorunların çeşitliliği ve mesleki anlamdaki gelişimin yaşam boyu sürmesi nedeniyle mesleki olarak yardım istemek, kendini geliştirmek ve gerekirse diğer meslektaşlara yardım sunmak gerekmektedir.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Eğer danışana yardımcı olunma ihtimali zayıflamışsa bu konuda bir eylem planı geliştirilmeli ve bireyler hassas bir şekilde diğer meslektaşlara yönlendirilmelidir. Kullanılan tekniklerin bilimsel olarak kanıtlanmış ve faydalı olduğu yapılan araştırmalarla da desteklenmiş olması gerekmektedir.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Mesleğin doğası gereği sürekli olarak meslektaşlarla iletişim içinde olmalı ve gelişim süreci devam ettirilmelidir. Değerlendirme yapılırken kültürel ve sosyal değerlerin farkında olmalı ve sürecin kişisel farklılıklar da göz önüne alınarak yönetilmesi gerekmektedir. Özel bilgiler içeren dosyaların çok iyi korunması, tutulan notların eğer ihtiyaç değilse hemen uygun şekilde yok edilmesi gerekmektedir.

E TIK K URALLARA UYAN R EHBER ÖĞRETMENLERIN UYMASı GEREKEN KURALLAR Eğer etik kurallar ile yasalar arasında bir çelişki söz konusuysa profesyonel örgütlere üye olunarak yasal düzlemde gerekli çalışmaların yapılması için sivil toplum örgütleriyle gerekli çalışmaların yapılmasına öncülük edilmesi gerekmektedir.

E TIK K ARAR V ERME S ÜRECI Problemi tanımlamak (sorun nedir?) Problemi boyutlandırmak Problemi incelemek, sorunu tartışmak, Çözüm alternatifleri üretmek En iyi alternatifini seçmek Eylem planı hazırlamak ve değerlendirmek Uygulamaya koyma ve sonucu izleme

P SIKOLOJIK D ANıŞMANLAR İ ÇIN M ESLEK A NDı “Psikolojik danışman olarak, kazandığım bu bilgi ve becerileri benden yardım isteyen danışanlarımın iyiliği için kullanacağım. Danışana daima saygılı davranacağım; kararlaştırılan saatte onu görüşmeye alıp, içten bir ilgi ve dikkatle dinleyeceğim. Danışanı hiçbir şekilde kendi maddi ya da psikolojik ihtiyaçlarımın doyum aracı görmeyeceğim, ondan yasal haklarım dışında çıkar sağlamaya kalkışmayacağım, onunla profesyonel sınırları aşan ilişkiler kurmayacağım.

P SIKOLOJIK D ANıŞMANLAR İ ÇIN M ESLEK A NDı Bilgimin yetersiz olduğunu kabul ederek daima kendimi geliştirme çabası içinde olacağım. Yeterlik sınırlarımı aşan vakaları ilgili kurumlara gönderecek, danışanı asla deneme aracı olarak kullanmayacağım. Meslektaşlarımı küçük düşürecek söz ve davranışlardan kaçınacağım. Meslek yaşamım boyunca bir psikolojik danışman olmanın gururunu duyacak, mesleğimi geliştirmek için çaba harcayacağım” (Kuzgun,2000).