Yönetim Bilişim Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Doğan AYDOĞAN

10.1 E-TİCARET: DİJİTAL PAZARLAR – DİJİTAL ÜRÜNLER İnternet üzerinden ürün satışları hızla artan bir ekonomidir. Ancak yeni gelişmeler internet üzerinden arkadaş ve ailelerle etkileşimi kapsamaktadır. Facebook, Twitter, Foursquare bunların popüler örnekleridir. E-Ticaret ve sosyal ağ tecrübesi birbirine eklemlenmektedir.

E-TİCARET ve İNTERNET E-Ticaret yılda ortalama %12 büyümektedir. Ve birçok alanda geleneksel alışverişin yerini almıştır. E-Ticaret: bir ürün ya da hizmet karşılığında para ödeme işlemlerinin, dijital ortamlarda gerçekleştirilmesini tanımlamaktadır. 1995 yılında başlayan e-ticaret uygulamalarının toplam hacmi 2014 yılında 400 milyar dolar olmuştur. (Sadece B2C) B2B faaliyetler için Pazar 3,6 trilyon dolara kadar genişlemiştir. Geniş bant internet erişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve gerekli altyapıların yerleşmesi dijital ekonomiyi hızla büyümeye devam ettirmektedir. Geleneksel firmalarda bu sürece uyum sağlamak durumunda kalmıştır.

E-Ticaret Neden Farklıdır? Aynı Anda Her Yerde Olma Pazar Alanı ve Pazar zamanı kavramını ortadan kaldırmaktadır. Müşteri ve işletme açısından işlem maliyetlerini düşürmektedir. Küresel Erişim Teknik olarak Pazar yeri tüm dünyaya dönüşür. Uygun altyapının kullanılması ve VİSA-MASTERCARD gibi küresel para hareketini yönlendiren kurumların varlığında ticaretin alanı sınırsızlaşır. Evrensel Standartlar Geleneksel teknolojilerde yerel ve bölgesel farklılıklar vardır. (Örn AM – FM radyo) İnternet teknolojisi küreseldir. Pazara giriş maliyeti bu nedenle düşüktür. Müşteri için arama maliyetlerini düşürür. Zenginlik Ürün çeşidi ve içeriği hakkında enformasyon zenginliği vardır. Etkileşim İnternet üzerinden iletişim karşılıklıdır. Etkileşime olanak sağlar. Enformasyon Yoğunluğu Enformasyona ulaşmak kolaylaşmıştır. Fiyat şeffaflığı, Maliyet şeffaflığı artmıştır. Satıcı için ise ürün tedariği ve müşteri yönetimi açısından maliyetler düşmüş yeni olanaklar doğmuştur. Kişiselleştirme/Özelleştirme Toplanan veri sayesinde ürün ya da hizmet kişiselleştirilebilir ya da tüketici bu yönde bir talepte bulunabilir. Sosyal Teknoloji: Kullanıcı içerikli Nesil ve sosyal ağlar Diğer iletişim teknolojilerinin aksine internet ve e-ticaret kullanıcının bilgi ve içerik üretmesine izin verir. Hatta teşvik eder.

Dijital Pazarlar Dijital pazarda (internet) müşteri ve tedarikçiler; ürünlerin ve kaynakların fiyatlarını görebilirler. Geleneksel ticarete oranla enformasyon asimetrisi azdır ve daha şeffaf bir piyasadır. (Pazar-lık Kavramı) Dijital pazarda fiyat değiştirme maliyeti düşük, Dinamik fiyatlandırma politikaları yoğundur. Ürünü (örn; bir kazak) alırken bir etkileşimde bulunamazsınız ama kullan-at toplumunda bu deneyimin çok önemi yoktur. Mağaza ve aracıların ortadan kalkması fiyatlarda ciddi düşüşlere yol açmaktadır. (Dijitalleşemeyen bir Pazar olarak tarımda, tarladaki domates 50 kuruş iken, market tezgahında 5 liradır; bütün artı değer aracı ve perakendecide toplanmaktadır.) Bir otel kendi online rezervasyon sistemini oluşturarak seyahat acentaları gibi aracı kurumlar olmadan çok daha ucuza hizmet sunabilmektedir. Şeffaflaşma, Dinamik Fiyatlandırma, Ürün deneyiminin ertelenmesi, Aracısızlaşma

Dijital Ürünler Dijital Ürün Geleneksel Ürün Birim Maliyet Sıfır Sıfırdan büyük, yüksek Üretim Maliyeti Yüksek Değişken Kopyalama Maliyeti Yaklaşık sıfır Dağıtım Maliyeti Düşük Stok Maliyeti Pazarlama Maliyeti Fiyatlandırma Rastlantısal Sabit Bir meta olarak dijital ürün; son yıllarda ortaya çıkan ve bilgi toplumu adı verilen toplumlarda üretilen ürünlerdir. Gelişmişlik ve azgelişmişlik arasındaki fark için önemli bir göstergedir. Türkiye olarak dijital pazara girmiş olsak da dijital ürünlerimiz yoktur. Sadece eğlence sektörü materyallerinin korsan piyasasına kaçışı söz konusudur denebilir.

10.2 E-TİCARET: İŞLETME ve TEKNOLOJİ E-Ticaret iş modelleri ve enformasyon teknolojilerinin etkin bir birleşimidir. İşletme, örgüt, teknoloji, pazarlama olarak farklı yönleri vardır. E TİCARET TÜRLERİ B2C-Bussiness to Consumer: Perakende ürün ve hizmetlerin bir işletme tarafından tüketiciye sunumunu içerir. B2B – Bussiness to Bussiness: İşletmeler arası ürün ve hizmet satışını kapsar. Endüstriyel ürünler ve hizmetler bu alana girer. C2C – Consumer to Consumer: Tüketicilerin ellerindeki malları birbirine satışını kapsar.

E-Ticaret İş Modelleri PORTAL: Google, Yahoo, Bing, Yandex gibi birçok hizmeti birlikte sunarak büyük miktarda insanı kendine çeken ve reklam, pazarlama gibi gelirleyen sağlayan işletmelerdir. E-PERAKENDECİ : Tüketicinin stokları ve fiyatları gördüğü, ticaret ortamıdır. Hepsiburada.com İÇERİK SAĞLAYICI: Sanatsal ya da entelektüel içeriği bünyesinde barındıran ve tüketiciye ileten ortamlardır. Müzik eserleri, filmler, akademik makaleler. JSTOR İŞLEM ARACILARI: Finansal ya da ticari ürünler için aracılık eden aracılardır. Seyahat paketi satışı, borsa hisse aracıları gibi. PAZAR OLUŞTURUCULARI: Alıcı ve satıcıları bir araya getiren, sanal bir Pazar oluşturan iş modelidir. Sahibinden.com HİZMET SAĞLAYICILAR: E-Perakendeci ürün satarken, bu sistemler bir hizmet önermektedirler. Ürünü cd ile satmaz, bunun için altyapı oluşturur ve satarlar. AOBE CONNECT ve Uzaktan Eğitim hizmeti TOPLULUK SAĞLAYICILAR: Birbirine benzer ilgi alanı olan insanları bir araya toplayan internet hizmetleridir. Flickr, myspace, twitter gibi.

E-Ticaret Gelir Modelleri Reklam Gelir Modeli: Ücretsiz hizmet sunan bütün web sitelerinin uyguladığı bir yöntemdir. Hizmeti kullananlara reklam gösterme yoluyla kendilerini finanse ederler. Satış Gelir Modeli: E-perakende gibi siteler gelirlerini internet üzerinden ürün ya da hizmet satışı yaparak gerçekleştirirler. Üyelik Gelir Modeli: Bazı istatistik araştırma şirketleri ya da arkadaşlık siteleri içeriği sadece üyelik bedelini ödeyenlere sunarak kendilerini finanse etmektedir. Ücretsiz/Kısmi Primli Gelir Modeli: Bu modelde işletme temel fonksiyonlarını bedava sunarken, gelişmiş özellikler için ücret talep eder. Google gibi İşlem Ücretleri Gelir Modeli: Hizmet sağlayıcılar, sundukları hizmet karşılığında kullanıcıdan yapılan işlem başına komisyon alır. EBAY dükkanları Satış Ortaklığı Gelir Modeli: Ortam sağlayıcı gerçekleşen satış ücreti üzerinden belirli bir komisyon alır.

WEB 2.0 Sosyal Ağlar ve Kalabalığın Bilgeliği E-Ticaret gelirlerinin en büyük kısmı WEB:2 temelli sosyal ağlara gitmektedir. Bu alanlar hizmeti sunan tarafından reklam alanı, diğer işletmeler açısından bir pazarlama enstrümanı olarak görülmektedir. Bazı sosyal ağ siteleri, kitap ve müzik gibi ürün satışı da gerçekleştirmektedir. Bu ortamlar sözlü pazarlama için ideal alanlardır. Fısıltı hemen yayılabilir. Kalabalığın Bilgeliği İşletmeler pazarlama kampanyalarında kalabalığın eğilimlerine güvenirler. Bir araya gelmiş milyonlarca insanın eğilimlerinin takibi, onlardan gelen önerileri dikkate almak işletmeler için önemli fırsatlar sunar. Ayrıca ürün ya da hizmet geliştirirken yapılan fikir talepleri ve eğilim yoklaması yine etkili bir araçtır.

E-Ticaret Pazarlaması İnternetin belki de en fazla etkilediği iş süreci pazarlama olmuştur. Arama motoru pazarlama, veri madenciliği, eğilim araştırması gibi yeni enstrümanlar doğmuştur. Dar bir müşteri kitlesi olan ürünlerin (Türkçe punk müzik) geleneksel pazarlaması yoktur. Bazı işletmeler internet üzerinden bu tür ürünlerin pazarlamasına girişerek bir çok ürünü pazarlamış ve başarı elde etmiştir. Bireylerin davranışlarını takip eden ve uygun reklamı sunan Davranışsal Hedefleme söz konusu olmuştur. Kişinin ziyaret ettiği sayfalar, GPS konumu, bir sayfada harcadığı zaman kaydedilerek kişi profili çıkarılır. Kullanıcı profillerini derleyen bu işletmeler yükselip, gelir elde ederken; pazarlama sektöründe çalıştırılan insan sayısı azalmak da işletmeler pazarlama iletişimini internete kaydırmaktadır.

İşletmeden İşletmeye E-Ticaret; Yeni Etkinlikler Yeni İlişkiler Tedarik ve sipariş ve nakliye gibi unsurlara harcanan zaman, iletişim maliyeti vesaire çok büyük bir maliyet oluşturur. Sadece tedarik sürecinin otomasyonu bile binlerce araştırma ve eylemi aradan kaldırarak maliyetlerde ve fiyatlarda düşüşe yol açar, karlılığı artırır. Bu işlemler Elektronik Veri Transferi sistemlerine dayanır; Bir siteye sipariş verildiğinde, gerekli altyapı bankadan bilgiyi alır, onay gelince faturayı, sevkıyatı ve üretimi bilgilendirir v.b. Artan oranda İnternet üzerinden gerçekleştirilen bu veri transferinin belirli standartları vardır ve yenileri oluşmaktadır. İşletmeler tedarikçiler arasında araştırmayı hızla yapabilmekte ya da diğer işletmeler için bir extranet aracılığı ile vitrin oluşturabilmektedir. İşletmeler, özel ağlar aracılığı ile tedarikçi ya da müşterilerine grafikler, stoklar, üretim planı gibi bilgileri sunar. Pazar alan ağı; Bir çok tedarikçi ve alıcının bir araya geldiği ortamlardır, dijital bir fuar ve sergi alanı olarak düşünülebilir. Fiyatlar, borsa ve teklifler oluşur.

10.3 Mobil Dijital Platform ve Mobil E-Ticaret Yolda yürürken etrafınıza bakın, elindeki bir alete bakarak yürümeye çalışan insanlar görebilirsiniz. Mobil platformlar internet temeli olsa da farklı iş alanlarının oluşmasına da yol açmıştır. Mobil Platformlara Yönelik Hizmetler - Ürünler Konuma Dayalı Hizmetler – Kişilerin konumları ile ilgili bilgi veren ve yerel reklam pazarlama uygulaması sunan faaliyetlerdir. Foursquare, swarm, wikitude.me en güçlü örneklerdir. Bankacılık ve Finansman Hizmetleri – Neredeyse bütün bankacılık işlemleri artık mekandan bağımsız olarak, dünyanın her yerinden gerçekleştirilebilmektedir. Kablosuz Reklamcılık ve Perakendecilik – Konuma göre reklam ve satış teşvik uygulamaları gelişmekte olan uygulamalardır. Oyunlar ve Eğlence – Akıllı telefonlara yönelik oyunların pazarı oldukça büyüktür. Farmville gibi bazı oyunlar küresel ölçekte etkili olmuştur.

10.4 E-TİCARET WEB SİTESİNİN OLUŞTURULMASI İş hedeflerini açıkça ifade etmek Bu hedefler için doğru teknolojiyi kullanmak Site yapımında yapboz parçaları Bu site ne iş yapacak, bu faaliyetler için doğru altyapı ve yazılım nedir, Site gelecekte hangi yönde ihtiyaçlar doğurabilir? İşletme Amaçları, Sistem Faaliyetleri ve Enformasyon Gereksinimleri İşletme stratejisi nedir? Site nelere cevap verecek. Katalog gösterimi, ürün veritabanı, ürün kişiselleştirme, ödeme işlermi, müşteri enformasyonu toplama, satış sonrası destek, pazarlama reklam, müşteri tedarikçi ilişkisi Web sitesi Yapımı Kurma Kararı; Siteyi içeride kuracaksanız, wordpress, dreamweawer, indesign gibi yazılımlarla işe başlayabilirsiniz ancak bazı araçlar için ( ödemeler, veritabanı yönetimi v.b.) dışarıdan destek almanız gerekebilir. Barındırma Kararı: İhtiyaç duyduğunuz teknolojiler ve veri trafiği için sunucu kiralayabilir, yer satın alabilir ya da kendi host alanınızı bulut bilgi işleme yerleştirebilirsiniz. Web Sitesi Bütçeleri: Tasarım, sistem bakımı, donanım, yazılım, telekominikasyon gibi kalemler söz konusudur. İşletme hedeflerine göre bütçe değişmektedir.