DOLAŞIM SİSTEMİ

DOLAŞIM SİSTEMİ NEDİR? Kalpten pompalanan kan damarlar içinde başınızdan ayaklarınızın ucuna kadar tüm vücudunuzu dolaşmaktadır.

Böylece alınan besinler ve oksijen tüm hücrelere kadar taşınır. Hücrelerdeki atık maddeler de toplanıp vücut dışına atılmak üzere ilgili yerlere ulaştırılır.

Tüm bunları sağlayan sistem DOLAŞIM SİSTEMİDİR.

DOLAŞIM SİSTEMİ ORGANLARI KALP DAMARLAR KAN

Vücudun Yorulmayan Pompası: KALP Kalbimiz göğüs kafesi ortasında, sol akciğerin hemen altında orta kısımdadır.

Büyüklüğü yaklaşık yumruğumuz kadardır. Kanı damara pompalar. Böylece kanın vücuda dağılmasını sağlar.

İnsanda kalp dört gözlüdür. İç kısmı incelendiğinde tam ortadan ikiye ayrılmış gibidir.

Her iki bölümde bir üste biri altta olmak üzere odacıklar vardır. Üsteki odacıklara kulakçık, Alttaki odacıklara karıncık denir.

Sağ üst kısmında bulunan üst bölüm sağ kulakçık, alt bölüm sağ karıncıktır. Sol tarafında bulunan üst bölüm sol kulakçık,alt bölüm ise sol karıncıktır.

Karıncıklar ve kulakçıklar arasında kapakçıklar bulunur.

Bunlar sadece tek yöne doğru açılır. Böylece kalbin içindeki kan akışının tek yöne doğru olmasını sağlar, Kanın geriye doğru akmasını engeller.

Stetoskopla dinlediğimiz kalp atış sesleri kapakçıkların açılıp kapanırken çıkardıkları seslerdir.

Kalbin sol bölümünde temiz kan,sağ bölümünde ise kirli kan bulunur.

Kalbin Çalışması Kalp birbiri ardınca kasılma ve gevşeme yaparak çalışır. Kulakçıklar kasılı iken karıncıklar gevşek, kulakçıklar gevşek iken karıncıklar kasılı durumdadır. Kulakçıklar kasıldıklarında kan karıncıklara dolar. Karıncıklar kasılı iken kanı damarlara iter.

Kalp atım hızımız her zaman aynı değildir. Heyecan,stres,korku,hareket gibi faktörler kanın akış hızını hızlandırabilirler.

Kirlenen kanın temizlenmesi için ilgili organa pompalamada KALP KALP KALP Vücudun ihtiyacı olan besin ve oksijeni dağıtmada Vücudun ihtiyacı olan besin ve oksijeni dağıtmada Vücudun ihtiyacı olan besin ve oksijeni dağıtmada Atık maddeleri toplamada Atık maddeleri toplamada Atık maddeleri toplamada

Kanın vücutta dolaşmasını sağlayan yapılara damar denir. Kanı ilgili yapılara,oradan da kalbe taşır. Vücudun tüm yapılarına ulaşım sağlar.

ATARDAMAR TOPLARDAMAR DAMARLAR KILCALDAMAR

ATARDAMARLAR Kanı kalpten alıp vücuda dağıtan damarlardır. Akciğer atardamarı hariç bütün atardamarlar temiz kan taşır. Akciğer atardamarı kirli kanı akciğere taşınmasında görevlidir. Çeperleri kalın ve esnektir.Kan basıncına karşı dayanıklıdır. Atardamar içinde kan akışı hızlıdır. Tansiyonun en fazla olduğu damardır.

TOPLARDAMARLAR Kanı vücuttan toplayıp kalbe getiren damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç bütün toplardamarlar kirli kan taşır. Damar içinde kanın geri dönüşünü engelleyen ve kan akış yönünde açılan kapakçıklar vardır. Kan akışı atardamara göre daha yavaştır.

KILCALDAMARLAR Organizmanın en ince ve en yaygın damarlarıdır. Atar ve toplardamarın giremediği doku ve organların arasına girer. Kılcal damarlar kan sıvısı ile doku hücreleri arasındaki temas yüzeyini artırır. Kandaki besin ve oksijenin hücrelere geçmesini ve hücrelerde oluşan karbondioksitle diğer atık maddelerin toplardamarların kılcal uçları aracılığıyla alınıp taşınmasını sağlar.

KAN VE YAPISI Vücudun sıvı olan tek dokusudur. Vücudumuz için gerekli olan besin ve oksijen damarlar içinde dolaşan kan aracılığıyla taşınmaktadır

Bir yeriniz kesildiğinde akan kanımız hep kırmızı renkte görülür Bir yeriniz kesildiğinde akan kanımız hep kırmızı renkte görülür.Ama kanın içinde bulunan tüm yapılar kırmızı renkte değildir.Kanın içinde bulunan yapıları tanıyalım.

Kan iki kısımdan meydana gelir. KAN PLAZMASI Kan bileşenleri Kan iki kısımdan meydana gelir. Plazma Kan Hücreleri KAN HÜCRELERİ

KAN PLAZMASI Kanın %55’lik kısmını meydana getiren sıvıdır. Bol miktarda su, organik (glikoz,aminoasit,protein) ve inorganik maddeler ve minerallerden meydana gelmiştir. Kan proteinleri,hormonlar, antikorlar ve üre kan sıvısında bulunur

Eğer plazmanın pıhtılaşma ile ilgili proteinleri alınırsa serum elde edilir. Serum içerisinde besinler ve antikorlar bulunur.

KAN HÜCRELERİ ALYUVAR AKYUVAR KAN PULCUKLARI

ALYUVARLAR Kanda en fazla bulunan hücrelerdir. Pasif olarak hareket ederler.

Alyuvar içerisinde bulunan hemoglobin maddesi oksijen ve karbondioksit taşınmasını sağlar. Bu madde kana kırmızı rengini verir.

Alyuvarlar ilk oluştuklarında çekirdekli iken olgunlaştıkları zaman çekirdeklerini atar.Daha fazla hemoglobin taşırlar.Böylece daha fazla gaz taşıma imkanı bulurlar. Çekirdeksiz olduklarından bölünmezler. Kırmızı kemik iliği,dalak ve karaciğerde üretilirler

Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça alyuvar miktarı artar Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça alyuvar miktarı artar.Çünkü yükseklerde oksijen miktarı azdır.Buna karşılık alyuvar arttırılarak kanın oksijen yakalama kapasitesi artırılmış olur.

AKYUVARLAR Belirli şekilleri olmayan çekirdekli,beyaz kan hücreleridir.

Vücudu mikroplara karşı korurlar ve antikor üretirler. Hastalık anında sayıları artar. Yalancı ayakları ile hareket eder ve mikropları yutarlar.

Vücudumuzun savunma sistemini oluşturan temel hücrelerdir.

KAN PULCUKLARI Kemik iliğinde sentezlenen çekirdeği olmayan parçacıklardır. Damar kesilmeleri sırasında kanın pıhtılaşmasında rol oynayan maddeleri taşırlar ve pıhtılaşmayı sağlarlar.

DOLAŞIM ÇEŞİTLERİ BÜYÜK KAN DOLAŞIMI KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI

KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI Bu dolaşım şeklinin amacı kirli kanı oksijen yönüyle zenginleştirmek yani kanı temizlemektir.

Sağ karıncıktaki kirli kan temizlenmek üzere akciğerlere gönderilir. Akciğerlerde temizlenen kan tekrar kalbe döner. Kalp ve akciğer arasındaki bu dolaşıma “küçük dolaşım” denir.

Sağ karıncıktaki kirli kan akciğer atardamarı ile akciğerlere götürülür. Temizlenen kan akciğer toplardamarıyla kalbin sol kulakçığına gelir.

BÜYÜK KAN DOLAŞIMI Bu dolaşımın amacı temizlenen kanı vücuda dağıtıp, kirli kanı kalbin sağ kulakçığına getirmektir.

Sol karıncıktaki temiz kan aort atardamarıyla tüm vücuda gönderilir. Atık maddeleri toplayan kan artık kirlenmiştir. Vücuttan toplanan kirli kan toplar damar ile kalbin sağ kulakçığına gelir. Yani kirli kan tekrar kalbe döner.

KAN GRUPLARI Hepimizin vücudunda dolaşan kan,kırmızı renkte ve aynı görevdedir.Ancak sahip olunan kan grubu her bireyde aynı değildir. İnsanlarda A, B, AB, 0 olmak üzere dört çeşit kan grubu vardır. Kan grupları bu özel adları insanlarda bulunan iki çeşit proteinden almıştır. Kanda bu proteinlerden hangisi varsa kan grubu o harfle adlandırılır.

A proteini taşıyanlar; A grubu, B proteini taşıyanlar; B grubu, Hem A hem de B proteinini taşıyanlar; AB grubu, Bu proteinlerden hiç birini taşımayanlar; O grubudur. Her kan grubunun taşıdığı antikorlar da birbirinden farklıdır.

Kan Grubu Taşıdığı Protein Antikor A Anti-B B Anti-A AB - O Anti-A ve Anti-B

Kan alış verişlerinde kan gruplarının aynı olması gerekir Kan alış verişlerinde kan gruplarının aynı olması gerekir. En uygun kan alış verişi aynı kan grupları arasında gerçekleşir. O kan grubu bütün gruplara kan verebilir. Ancak diğer gruplardan alamaz. Yalnız kendi grubundan alabilir. Bu neden O grubuna genel verici denir.

A grubu, O ve kendisinden alır, AB grubuna verebilir . B grubu O’dan ve kendisinden alır, AB grubuna verebilir. AB grubu ise bütün gruplardan kan alabilir. Ancak kendisi hariç hiçbir gruba kan vermez. Bu nedenle AB, grubuna genel alıcı denir.

AB AB A A B B O O

Sadece kan gruplarının bilinmesi kan alıp vermede yeterli değildir, kan alış verişlerinde Rh faktörü de önemlidir. Bu faktör ilk defa Rhesus maymununda keşfedilen bir kan grubu sistemidir.

Alyuvarlarında Rh faktörü bulunan kan Rh(+), Rh faktörü bulunmuyorsa Rh(-)’tir. Kan alış verişlerinde Rh faktörünün de aynı olması gerekir. Yani Rh(+) olan bir kişi Rh(-) olana kan veremez.

LENF DOLAŞIMI Vücudumuzda kan dolaşımına yardımcı bir sistemdir. Lenf sistemi ; Lenf sıvısı, Lenf damarları, Lenf düğümlerinden oluşur.

Lenf Sıvısı: Alyuvar taşımayan doku sıvısıdır. Bu yüzden lenf sıvısı beyazdır. Lenf sıvısında akyuvar bulunur. Lenf sisteminin kalbi olmadığından dolaşım sıvısı(lenf sıvısı) oldukça yavaş akar.

Lenf Damarları: Lenf kılcalları ve lenf toplardamarından oluşur . Hücreler arasına sızan maddeleri toplayarak yeniden kana kazandırır.

Lenf Düğümleri: Vücudumuzu hastalıklara karşı korur. Dalak , bademcik en büyük lenf düğümleridir Akyuvar üreterek vücut savunmasında görev yaparlar.

DOLAŞIM SİSTEMİNİN SAĞLIĞI Kalp vücudumuzun en önemli organlarından biridir. Bu yüzden uzun ve sağlıklı bir yaşam için kalp ve damar sağlığının korunması şarttır. Dolaşım sisteminin sağlığını korumak için şu önerilere dikkat etmeliyiz:

Haftada 3 gün en az yarım saat yürümek ya da farklı bir spor yapmak, Hazır ve kızartılmış yiyeceklerden uzak durmak, Stresten ve stres yaratacak durumlardan kaçınmak, Sigara,alkol ve uyuşturucu kullanmamak, Dengeli ve düzenli beslenmek gerekmektedir.

Virüsler: Virüsler ne canlı ne de cansızdırlar. Canlıdırlar;çünkü kendi kişisel bilgilerini taşıyan genetik maddeleri vardır. Cansızdırlar;üreyebilme,beslenme,çoğal-ma gibi faaliyetleri gösteremezler. Bir hücre değildir.

Virüslerin canlılık özelliği gösterebilmeleri ve çoğalabilmesi için canlı bir hücrenin içerisinde olması gerekir. Bu yüzden virüsler mecburi parazittirler. Her virüs her dokuda etkili olmaz. Virüslerin çoğalabildikleri özel doku ve organlar vardır.

Suçiçeği,kızamık,siğil virüsleri → deride

Kuduz virüsü → beyin ve omurilikte HIV(AIDS) virüsü → bağışıklık sisteminde

Nezle grup virüsü → solunum yollarında İnsanda virüslerin sebep olduğu hastalıklar; Suçiçeği,kızamık,kuduz,AIDS,çocuk felci gibi hastalıklardır.

Yapıları çok basittir. Protein bir kılıf ve genetik maddeden oluşmuştur. Virüslerin genetik maddesi ,DNA veya RNA dan sadece birisidir. Hücre zarı,sitoplazma,organeller ve çekirdek gibi yapıları yoktur

Virüsler antibiyotiklerden etkilenmezler. Çünkü antibiyotikler ancak hücresel yapısı olan canlılarda etkilidir. Virüslere karşı aşı geliştirilememiştir. Bunun temel nedeni virüslerin genetik değişikliğe uğramalarıdır. Genetik değişime uğramayanlara aşı geliştirilmiştir.

Bakteriler: Bakteriler tek hücreli canlılardır. Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunmaz,tüm olaylar sitoplazma içinde gerçekleşir.

Zararlı bakteriler insanda cüzam,kolera,verem,zatürre gibi hastalıklara sebep olur.

İnsanda iki çeşit bağışıklık gözlenir. Bunlar: Doğal Bağışıklık Sonradan Kazanılan Bağışıklık

Doğal Bağışıklık Bazı mikroorganizmalar diğer hayvanlarda çok şiddetli hastalıklar oluşturup ölümlere neden olmasına karşın insanda hastalık oluşturmaz. Bu şekilde bağışıklık türleri doğal veya kalıtsal bağışıklık adını alır. Derimizin yapısı,mide asidi,göz yaşı doğal bağışıklık sağlarlar

Sonradan Kazanılan Bağışıklık: Organizmada mikroorganizmalara karşı antikorla yapılan savunmaya denir. Antikorlar hem mikroorganizmanın antijenlerine karşı hem de onun açığa çıkaracağı zehirli maddeye karşı üretilir.

Mikroplara karşı vücutta antikor üretilmesine aktif bağışıklık denir. Aktif bağışıklık aşı ile veya hastalık geçirerek oluşturulabilir.

AŞI: Aşı hastalık yapma özelliği azaltılmış olan mikropların bulunduğu sıvıdır.

Bu sıvı;hastalık öncesinde insana enjekte edildiğinde antijenlere karşı antikor üretimi başlatılmış olur.

Daha sonra aynı antijen içerikli mikroplar vücuda geldiği zaman akyuvarlar tarafından antikorlar hızlı bir şekilde üretilir ve hastalık ya basit bir şekilde atlatılabilir ya da etkisi anlaşılamaz.

HASTALIK GEÇİRME: Vücudumuza ilk defa hastalık yapıcı mikroplar girdiğinde ona karşı başlangıçta direnç gösteremez ve şiddetli hastalık geçirilebilir.

Bir süre sonra akyuvarlar mikroplarla karşılaşır ve antikor üretimi başlar. Aynı mikroplar ikinci defa insana bulaşırsa bu durumda insan bu mikroplara karşı antikor oluşturur.

Pasif Bağışıklık: Hastalık mikroplarına karşı dışarıdan alınan antikorlarla mücadele pasif bağışıklık adını alırlar. Pasif bağışıklık serumla olur.

Serum: Hastadaki antijenlere karşı antikor içeren kan plazmasıdır. (paralı asker) Hazır olarak alınan antikorlar hastanın vücudundaki mikroorganizmaları veya toksinleri çökertirler.

Her hastalığın özel serumu bulunur. Hastalık etkeni geçmesine rağmen vücut antikor oluşturmadığı için aynı hastalık etkeni geldiğinde aynı hastalık tekrar görülebilir.

Antibiyotikleri kullanırken dikkat edilmesi gereken nokta ilaçların zamanında alınması gerektiğidir. Düzensiz kullanılan antibiyotikler hastalıkların iyileşmesinde etkili olmaz.

Geçmişten bugüne tıp alnındaki teknolojik gelişmeler sonucunda pek çok hastalığın tedavisi bulunmuştur. Antibiyotiklerin keşfedilmesiyle salgın hastalılar azalmıştır.

Eğer kısa süreli ve düzensiz kullanılırsa hastalık yapan bakteriler o antibiyotiği tanır ve bir sonraki kullanmada artık bakteriye etki etmez.

İnsan kalbi ………….. odacıklıdır. Kalbin alt tarafındaki odacıklar ……….. denir. Kanın kalpten çıkıp vücuda gidip kirlendikten sonra tekrar kalbe dönmesine…………………. ….…………………………. denir.

Aşağıdaki kan hücreleri ve kan damarlarını görevleri ile eşleştiriniz. 1.Akyuvar Hücrelere kadar kanı götürür. ……. 2.Kılcal damar Oksijen ve karbondioksit taşınmasında görevlidir. 3.Kanpulcukları Kanı kalpten vücuda taşır. 4.Atardamar Vücuttaki kanı kalbe getirir. 5.Toplardamar Kanın pıhtılaşmasını sağlar. 6.Alyuvarlar Vücut savunmasında görevlidir.

Kalpte kulakçıklar ile karıncıklar arasında kapakçıklar vardır Kalpte kulakçıklar ile karıncıklar arasında kapakçıklar vardır. Bu kapakçıkların açılma yönü için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A)  Kanın, kulakçıklardan karıncıklara geçmesini sağlar. B)  Kalbin sağ bölmesinde karıncıklara, sol bölmesinde kulakçıklara doğru açılır. C)  Kanın karıncıklardan kulakçıklara geçmesini sağlar. D)  Kalbin sağ bölmesinde kulakçıklara, sol bölmesinde karıncıklara doğru açılır

A) 0 (sıfır) grubu B) AB grubu C) B grubu D) A grubu Aşağıdaki kan gruplarının hangisinde kan grubunu belirleyen proteinlerin her ikisi birden bulunur? A) 0 (sıfır) grubu B) AB grubu C) B grubu D) A grubu

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına (D), yanlış olanların yanına (Y) yazın. Akciğer atardamarı temiz kan taşır. Akyuvarların görevi vücuda giren mikroplarla savaşmaktır. Kalbin sağ karıncığında temiz kan bulunur. Lenf sistemi akyuvar üretir. Alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir. Aşı ,hastalandıktan sonra mikroplarla savaşmak için yapılan sıvıdır. Rh faktörü kan alışverişinde önemli değildir. Dolaşımla doku arasına sızan sıvılar lenf dolaşımı ile taşınır.

Kan hücrelerinin görevleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Alyuvar Akyuvar Kan pulcukları A)Oksijen taşıma Vücut savunması Kanın pıhtılaşması B)Kanın pıhtılaşması Vücut savunması Gaz taşınması C)Oksijen Taşınması Kanın pıhtılaşması Vücut savunması D)Vücut Savunması Gaz taşınması Kanın pıhtılaşması

Temiz kan kalbin hangi odacığından çıkarak vücuda dağılır? A)Sol kulakçık B)Sol karıncık C)Sağ karıncık D)Sağ kulakçık

A)Aort atardamarı Akciğer atardamarı B)Akciğer atardamarı Aort Sağ karıncık______X_______Akciğer kılcalları________Y___________Sol kulakçık Yukarıda küçük kan dolaşımı gösterilmiştir. Buna göre X ve Y yerine hangileri yazılmalıdır? Y X A)Aort atardamarı Akciğer atardamarı B)Akciğer atardamarı Aort C)Akciğer atardamarı Akciğer toplardamarı D)Vücut kılcalları Akciğer atardamarı

Büyük dolaşımla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A)Amaç kanın temizlenmesini sağlamaktır. B)Sağ karıncıktan başlar C)Sol kulakçıkta biter D)Hücrelere besin ve oksijen taşınmasını, artık maddelerin hücrelerden alınmasını sağlar.

Aşağıdakilerden hangisi bir hastalığı tedavi etmekten çok önleme amaçlı kullanılır? B)Serum C)Aspirin D)Antibiyotik