İŞ KAZALARI ve İSTATİSTİKLERİ YRD.DOÇ.DR. NİYAZİ KILIÇ

6331 SAYILI İSG KANUNU İş kazası: İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay olarak tanımlamaktadır.

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, 5510 SAYILI SS VE GSS KANUNUNUN 13. MADDESİNE GÖRE a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır.

Öğrenim Hedefi İş yerlerinde, bireyin kitlesel yaralanmalarda ve acil durum gerektiren/yaşamı tehdit eden durumlarda hızla ve etkili şekilde girişimde bulunmasını sağlamaktır.

İş Kazasının unsurları 1- İş İle İlgili Olması, 2- Kanunda Sıralanan Yerlerin Birinde Meydana Gelmesi, 3-Kişiyi Hemen veya Sonradan Bedenen veya Ruhen Hasara Uğratması , Gerekmektedir.

İş Kazasının Önemi: Bir kazanın iş kazası olarak nitelenmesi, kazaya uğrayanın yasalar çerçevesinde bir takım haklara kavuşmasını sağlar.

KAZA NEDENLERİ İŞ KAZASI ÇEVRE MAKİNA EKİPMAN İNSAN YÖNETİM

KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ ( 4 M )

KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ ( 4 M )

KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ ( 4 M )

KAZALARIN TEMEL NEDENLERİ ( 4 M )

İş Kazasına Neden Olan Tehlikeli Durumlar Fiziksel Tehlikeler: Titreşim Gürültü Yetersiz havalandırma Termal Konfor Yetersiz veya aşırı aydınlatma Radyasyon Maruziyeti

2. Kimyasal Tehlikeler: Toksik gazlar, organik sıvıların buharları, ergimiş haldeki metal gazları Asitler, Bazlar nedeniyle yanma İnert tozlar, fibrojenik tozlar, toksik tozlar, kansorejonik tozlar, alerjik tozlar

3. Elektrikle Çalışma İle Meydana Gelen Tehlikeler: Topraklaması yapılmamış tezgahlar veya el aletleri Topraklamanın belli periyodlarla kontrolünün yapılmaması Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontolünün yaptırılmaması Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri Yetkisiz kişilerin müdahale etmek istemesi Kırık yıpranmış el aletleri Koruyucu baret, eldiven, çizme, ıstaka veya tabure gibi kişisel koruyucuların bulunmaması Zeminin yalıtılmaması

4. Mekanik Tehlikeler: (Tehlikeli Durumlar) Makina ve tezgahın ezen, delen, kesen, dönen operasyon koruyucusunun bulunmaması Preslerde çift el kumanda kullanılmaması Preslerde ayak pedalı koruyucusu olmaması Transmisyon kayışlarının koruyucusunun takılmamış olması Yetersiz ve uygun olmayan makina ve koruyucu techizat Düzensiz ve dağınık işyeri ortamı Makinaların, kaldırma aletlerinin, kazanların, kompresörlerin vb. gerekli bakım ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

İş Kazalarını Önleme Çalışmaları A-Güvensiz şartları (Tehlikeli Durumlar) ortadan kaldırmak 1-Makinelere opr. bölgelerine muhafaza taktırmak 2-Tehlikeli bölgelere korkuluk yaptırmak 3-Kişisel koruyucu kullandırmak 4-Otomasyona geçmek 5-Risk analizi yaptırmak 6-Erken uyarı sistemi yaptırmak 7-Ergonomi ve termal konfor şartlarını sağlamak 9-Diğer risklere karşı tedbir almak (yangın, parlama, patlama, elektrik, nakliye, istif vb.)

B-Tehlikeli davranışları önlemek İş Kazalarını Önleme Çalışmaları B-Tehlikeli davranışları önlemek A) Eğitim (ikna etme-inandırma) B) Kontrol ve denetim (İş güvenliğine aykırı çalışmaları anında müdahale ederek önleme) C) Ödül ve Ceza uygulamaları

KAZALARIN MALİYETİ Görünür Maliyet 1/3 Görünmeyen Maliyet 2/3

İş kazalarının sınıflandırılması SGK’ya göre; a) Geçici iş göremezlikle sonuçlanan kazalar b) Sürekli iş göremezlikle sonuçlanan kazalar c) Ölümle sonuçlanan kazalar

İş kazalarının çeşitleri Adli yönden; a) Yaralanma ile sonuçlanan kazalar Bir kişinin yaralanması (Takibi şikayete bağlı) Birden çok kişinin yaralanması (Şikayetçi aranmaz) b) Bir kişinin ölümü ile sonuçlanan kazalar c) Birden çok kişinin ölümü veya bir kişinin ölümünün yanı sıra bir veya daha fazla kişinin yaralanması ile sonuçlanan kazalar

İş kazalarının çeşitleri Sonuçlarına göre 1-HAFİF YARALANMA (1-10 GÜN ARASI İSTİRAHAT) 2-AĞIR YARALANMA (10 GÜNDEN FAZLA İSTİRAHAT) 3- UZUV KAYBI 4- ÖLÜM

330 KEZ TEKRARLANAN BİR KAZA OLAYI; 1 Ağır yaralanma - ölüm 29 Hafif yaralanma 300 Yaralanmasız OLAYLA SONUÇLANMAKTADIR.

video

Kaza Teorileri (Kazaların nedenlerini açıklar) 1- Domino Teorisi 2- Kombinasyon Teorisi 3- Kaza-Olay Kuramı 4-Epidemiyoloji Kuramı 5-Sistem Kuramı 6-İnsan Faktörleri Kuramı 7- Tek Etken Teoremi 8- Çift Etken Teoremi

Domino Kuramı Bu kuramı geliştiren W. H. Heinrich (1931)’e göre kazaların oluşmasında %88 oranında kişilerin güvensiz davranışlarının, %10 oranında güvensiz çalışmanın ve %2 oranında talihin etkisi vardır. Domino taşlarının birbirini devirmesine benzer biçimde, her basamağın bir sonrakini harekete geçirdiği beş aşamalı olaylar zinciri bu kuramın temelini oluşturur. Olaylar zinciri aşağıdaki biçimde tanımlanır:

İŞ KAZALARINDAN DOĞAN HUKUKİ VE CEZAİ SORUMLULUKLAR

(SGK Kanununda tanımlanmıştır) Hukuki Sorumlulukar (SGK Kanununda tanımlanmıştır) İş kazası sonucu zarara uğrayan işçiye SGK tarafından, - Geçici veya sürekli iş göremezlik ödenekleri bağlanır, - Sigortalının ölümü halinde ise hak sahiplerine yasada belirtilen koşullarda gelir bağlanabilir. - SGK yaptığı ödemeleri iş güvenliği mevzuatını ihlal eden işverenlerden talep edebilir. (SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU MADDE:16)

SOSYAL SİGORTALAR MEVZUATINA GÖRE MADDİ SORUMLULUK SSK’na göre, işyerindeki herhangi bir kaza, yaralanma veya meslek hastalığının ortaya çıkması durumunda, SSK’nın 12 inci maddesine göre sigortalıya gerekli olan yardım SSK tarafından sağlanır. Yine, kaza veya hastalık sonucu ortaya çıkan geçici veya sürekli iş göremezlik durumunda, Kurum, Kanunun,16-19 ve 20 nci maddeleri gereği iş göremezlik ödeneği verir. 23 ve 24 üncü maddeleri gereğince de, ölüm halinde hak sahiplerine aylık bağlanır. Daha sonra Kurum, Kanunun 26 ncı maddesi gereği, eğer varsa, işveren ve üçüncü şahısların kusurunu araştırır ve yapmış olduğu masrafları kusurlu tarafa rücu eder. Ölümle sonuçlanan kaza veya meslek hastalıklarında, kazazede %100 kusurlu ise, bağlanan ölüm aylığından indirim yapılmaz. Ancak olay ölümle sonuçlanmamışsa, tüm masrafların %50 ye kadar olan kısmı kazazedeye rücu edilebilir.

SSK Tarafından Sağlanan Yardımlar İş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlar Sağlık yardımı yapılması, Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi, Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi, Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi, (A) ve (D) fıkralarında yazılı yardımlar için sigortalının başka yere gönderilmesi, İş kazası veya meslek hastalığı dolayısiyle bedeni veya ruhi bir arızaya uğrıyanlardan, yurt içinde tedavisi kabil olmayıp, ancak yabancı bir ülkede kısmen veya tamamen tedavisi mümkün görülen ve meslekinde uğradığı iş göremezlik derecesinin azalabileceği Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile tesbit edilen sigortalının ve bu raporda belirtilmişse, beraber gidecek kimselerin yabancı ülkelere gidip gelme yol paraları ile o yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi Cenaze masrafı karşılığı verilmesi, Evlilik çağı gelmiş kız çoçuklara çeyiz ödeneği verilmesi I) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması. (SSK Madde 12)

MADDİ SORUMLULUKLAR (Türk Borçlar Kanunu) 1) MADDİ TAZMİNAT İş kazası nedeniyle zarara uğrayan işçinin Sigortaca karşılanmayan zararları için ödenir. 2) MANEVİ TAZMİNAT İş kazası nedeniyle zarara uğrayan işçiye veya işçinin ölümü halinde geride kalan yakınlarına ödenir. 3) DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI     Ölüm halinde ölen işçinin hak sahibine ödenir.

İŞ KAZALARINDAN DOĞAN CEZAİ SORUMLULUKLAR

İşyerinde iş kazası sonucu yaralanma veya ölüm olayı meydana geldiğinde, Cumhuriyet Savcısı kim veya kimlerin olumsuz davranışlarının bu kazaya neden olduğunu araştıracaktır.

Suçun, neticenin bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir KAST, Suçun, neticenin bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir OLASI KAST, Öngörülen neticeyi kabullenmektir TAKSİR , Neticeyi öngörmemektir. BİLİNÇLİ TAKSİR, Öngörülen neticeyi istememektir.   14.04.2017 14.04.2017

3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. TCK—Madde 85 Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (Bilinçli taksir halinde ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi 3 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

TCK--- Madde 89 Taksirle, başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, 3 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.

6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bilinçli taksir hali hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına giren suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır.

İş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde SGK’ na bildirir. 6331 ISG KANUNU, MADDE14   İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi  İşveren; Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. İş kazalarını kazadan sonraki 3 iş günü içinde SGK’ na bildirir. Sağlık sunucuları İş kazaları sonucunda hazırladıkları kayıtları kazadan sonraki 10 gün içinde SGK’na bildirir

Tehlikeli Davranış

Tehlikeli Davranış

Tehlikeli Davranış

Tehlikeli Davranış

Tehlikeli davranışlar

Güvensiz şartlar

İŞ KAZALARI İSTATİSTİKLERİ

Dünya İstatistikleri 46 46

İLO 2009 YILI 1 Dünyada her yıl 2 milyon 310 bin (Günde 6300, Bir saatte 240, Bir dakikada 4, 15 saniyede 1) insan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını yitirmektedir. 2 Bunlardan 360 bini iş kazası, 1 milyon 950 bini ise meslek hastalıklarından dolayı yaşamını yitirmektedir. 3 Her yıl 270 milyon iş kazası meydana gelmekte ve 160 milyon kişi meslek hastalıklarına yakalanmaktadır. 4 Dünyada inşaat sektöründe her yıl 60.000 ölümcül kaza yaşanmakta ve her 10 dakikada bir kişi bu kazalara bağlı yaşamını yitirmektedir. 5 Her yıl asbest yüzünden 100 bin kişinin yaşamını yitirdiği tahmin edilmektedir. 6 Zehirli maddelerden dolayı 651 bin işçi yaşamını yitirmekte ve dünyada meydana gelen cilt kanseri hastalıklarının %10’nu buna bağlıdır. 47 47

SEKTÖRLERE GÖRE KAZA SIKLIĞI – DÜNYA (Bir takvim yılında çalışılan 1,000,000 iş saatine karşılık kaç kaza olduğunu gösterir.) 48 48

ÖLÜMLÜ İŞ KAZASI ORANLARI – DÜNYA (100.000) Ülkeler 2003 2004 2005 2006 2007 2008 İngiltere 0.7 0.6 --- Almanya 2.8 2.6 2.4 2.5 2.2 Fransa 3.7 3.5 2.7 3.0 3.4 İspanya 5.3 4.9 4.7 4.4 3.8 3.3 Rusya 13.1 12.9 12.4 11.8 10.9 Türkiye 14.4 13.6 15.5 20.0 12.0 9.8 Hindistan 31.0 28.0 30.0 38.0 27.0 ZİNDE 49 49

Türkiye İstatistikleri 50 50

İŞ KAZASI-MESLEK HASTALIKLARI KAYIPLAR-TÜRKİYE YILLAR GÖRÜNÜR MALİYET GÖRÜNMEZ MALİYET TOPLAM MALİYET % 2003 313.706.398 1.490.105.391 1.803.811.789 2004 413.187.548 1.962.640.851 2.375.828.399 32 2005 490.683.179 2.310.745.102 2.821.428.281 18 2006 588.819.415 2.796.892.222 3.385.711.637 19 2007 706.582.898 3.356.268.766 4.062.851.664 20 2008 847.899.077 4.027.520.617 4.875.419.694 2012 7.700.000.000 GÖRÜNÜR GÖRÜNMEZ İŞLETMELER Tıbbi maliyetler Sigorta maliyetler Tazminat maliyetleri İş günü ve iş gücü kaybı (yöneticilerin) Mahkeme masrafları Fazla mesai Bina, makine, alet teçhizat, üretim veya üründeki hasarın maliyeti İşin durması nedeniyle uğranılan maliyet Sipariş kayıpları Arızalı makinenin üretim dışı kalması İşyerinde yapılan denetim, araştırma ve yazışmaların maliyeti Verimin düşmesinin maliyeti Çalışanlardaki moral bozukluğunun getirdiği maliyet Kazalı işçinin yerine alınan geçici işçiye verilen eğitim maliyeti İnşaatta proje bedelinin %8 Mandırada işletme maliyetinin %1.4 Nakliyatta firma kârının %37 Petrol aramada potansiyel üretiminin %14.1 Sağlık hizmeti veren hastane yıllık işletme maliyetinin %5 51 51

İŞYERLERİ SİGORTALILIK SAYISI – TÜRKİYE (2006) Çalışan Sayısı İşyeri Sayısı Sigortalı Sayısı Oran Kaza 1-49 1.016.617 4.694.825 60,0 %58 50-299 17.745 1.916.868 24,5 300-1.000 1.759 850.362 10,9 >1.000 207 356.587 4,6 Toplam 1.036.328 7.818.642 100 52 52

SGK TOPLAM ÇALIŞAN SAYISI 53 53

SGK İŞ KAZASI SAYISI 54 54

SGK ÇALIŞAN SAYISI VE İŞ KAZASI 55 55

İŞ KAZALARI GÖRÜLME SAYISI 1. Kömür ve Linyit Çıkartılması 8828 2. Fabrika metal ürünleri 7048 3. Bina İnşaatı 4500 4. 56 56

ÖLÜMLERİN SEKTÖREL DAĞILIMI – TÜRKİYE İş Kazaları (2012) İnşaat 127 Nakliyat 73 İmalat 25 Kömür Madenciliği, 22 Toplam 57 57

SÜREKLİ İŞ GÖREMEMEZLİK DAĞILIMI – TÜRKİYE İş Kazaları (2012) İnşaat 281 Metalden Eşya İmalatı 131 Kömür Madenciliği 67 Toplam 58 58

Kaza Sebeplerine göre Dağılım (2012) 1- Bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması, kesmesi----------19.579 2- Makinaların sebep olduğu kazalar------------------------------------------------------13.401 3- Düşen cisimlerin çarpıp devirmesi------------------------------------------------------11.088

YARALANMA BÖLGELERİNE GÖRE İK– TÜRKİYE İş Kazaları (2012) Üst Ekstremiteler (omuz, kol, bilek, el, parmak) 43.290 53,7 Alt Ekstremiteler (kalça, bacak, ayak) 20.207 25,0 Diğer 8.387 10,4 Kafa 4.239 5,2 Sırt 2.572 3,1 Gövde ve İç Organlar 1.907 2,3 Toplam 80.602 100 60 60

YARALANMA ÇEŞİDİNE GÖRE İK – TÜRKİYE İş Kazaları (2012) Yüzeysel Yaralanmalar, Açık Yaralanmalar 35.863 48,0 Ezik ve Çürükler 17.257 23,1 Kırıklar 10.188 13,6 Çıkıklar, Burkulmalar, İncinmeler 7.455 9,9 Yanmalar, Kimyasal Yanma, Kaynar Su Yanma 2.513 3,4 3,3 Akut Zehirlenmeler, Enfeksiyonlar 270 0,4 Toplam 74,640 100 61 61

SAATLERE GÖRE İŞ KAZALARI – TÜRKİYE (2012) 62 62

ÇALIŞMA SAATLERİNE GÖRE İŞ KAZALARI – TÜRKİYE 63 63

İŞ KAZALARINDA YAŞ ORTALAMASI – TÜRKİYE 64 64

İŞ KAZASI-MESLEK HASTALIKLARINA BAĞLI ÖLÜM 65 65

Meslek Hastalığı İstatistikleri 66 66

MESLEK HASTALIĞI SAYISI – TÜRKİYE 67 67

ÇALIŞAN SAYISI MESLEK HASTALIĞI – TÜRKİYE 68 68

Meslek Hastalıklarının Türüne Göre Dağılım (2012) 1- Slikoz Ve Slikotuberküloz---------------------------------246 2- Kurşun ve Kurşun Tozları----------------------------------26 3- Nikel ve Bileşikleri-------------------------------------------14

Beklenen Meslek Hastalığı 70 70

Beklenen Meslek Hastalığı Oranı Çalışanların binde 4-12 Olmalıdır. BEKLENEN MESLEK HASTALIĞI SAYISI (WHO) Beklenen Meslek Hastalığı Oranı Çalışanların binde 4-12 Olmalıdır. MESLEK HASTALIĞI 2007 YILI 2010 YILI 2011 YILI SSK’ya Kayıtlı İşçi Sayısı 8.505.394 10.600.000 11.030.939 Saptanan Meslek Hastalığı Sayısı 1.208 533 697 Beklenen Meslek Hastalığı Sayısı 34.021 42.400 44.123 Saptanamayan Meslek Hastalığı Sayısı 32.813 41.867 43.462 Saptanan Meslek Hastalığı Oranı %0.014 %0.005 «2007 Yılı için Türkiye’de 34.000-102.000 Meslek Hastası Olmalıdır» «2010 Yılı için Türkiye’de 42.400-127.200 Meslek Hastası Olmalıdır» «2011 Yılı için Türkiye’de 44.123-132.371 Meslek Hastası Olmalıdır» 71 71

BEKLENEN MESLEK HASTALIKLARI– DÜNYA ÜLKELER BEK. MH 2003 2004 2005 2006 2007 İsveç 17.604 – 52.813 25.058 20.460 16.840 13.951 11.463 Finlandiya 10.048 – 30.144 --- 6774 6715 Norveç 9.772 – 29.316 3423 2870 2274 3398 2871 Letonya 4.476 – 13.428 965 1888 1673 1111 1591 Almanya 152.492 – 457.476 17.425 17.413 16.519 14.732 Türkiye 43.688 – 131.066 440 384 519 574 1208 Beyaz Rusya 17.780 – 53.344 186 226 216 183 178 Moldova Cumhuriyeti 4.988 – 14.966 35 15 26 30 32 72 72

TEŞEKKÜRLER