TEKNİK EĞİTİM REFORMU YUNUS KAYNAR

Çıraklık eğitimi nedir? Yetkili otoritelerce kabul edilmiş çıraklık standartlarına göre düzenlenmiş çırak yada kanuni vasisi ile işveren yetkili temsilcisi tarafından imzalanmış bir çıraklık sözleşmesi esaslarına göre, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını çırakta, ilke olarak iş içerisinde geliştirme sürecidir. (DOĞAN Hıfzı 1996)

Mesleki eğitim nedir? Bireye iş hayatındaki belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleri ile geliştiren eğitim sürecidir. (DOĞAN Hıfzı 1996)

TEKNİK EĞİTİM NEDİR? İleri düzeyde fen ve matematik bilgisi ile uygulamalı teknik yetenekleri gerektiren, meslek kademeleri için gerekli bilgi, beceri ve alışkanlıkları kazandıran ileri düzeyde bir meslek eğitimidir. (DOĞAN Hıfzı 1996)

Niçin mesleki ve teknik eğitim önemlidir? Sosyal gereksinim Ekonomik gereksinim Bireysel gereksinim Ulusal gereksinim

Mesleki ve teknik eğitimin temel eğitimden farklılıkları Yaparak öğrenme esastır. Ucuz maliyetle etkili eğitim sağlamada sosyal verimlilik aracıdır. Programları iş dünyasındaki gelişmelere, değişen sosyo,ekonomik koşullara ve isteklere göre uyarlama temel kuraldır. Okullar toplumla uyumlu ve iş dünyasına dönüktür. Öğrenme öğretme ortamı iş ortamının kendisi yada benzeridir. Öğrenciler sınıf etkinliklerinden çok laboratuar ve atölye çalışmaları yönünde güdülenir. Programlar hayata hazırlayıcı niteliktedir. Öğretimin içeriği, kuramcıların bilgilerinden çok meslek alanında yetişkin kişilerin bilgi, beceri ve etkinlikleri esas alınarak geliştirilir. Öğretim kademesi ilköğretim sonrası yönünde gelişmektedir

TARİHÇE Cumhuriyet öncesi mesleki ve teknik eğitim Cumhuriyet dönemi ve sonrası mesleki ve teknik eğitim

Osmanlı dönemi YAYGIN EĞİTİM Ahi Teşkilatı Loncalar ÖRGÜN EĞİTİM Ordu İhtiyacını Karşılamak için Kurulan Meslek Sanat Okulları Ülke Sanayisini Korumak, Meslek ve Sanat Okulları İçin Yapılan Tedbirler İlk Defa Açılan Meslek ve Sanat Okulları

AHİLİK AHİ 13.yy da Anadolu’da görülmeye başlayan ve bir süre sonra Osmanlı devletinin kurulmasında önemli rol oynayan dini-içtimai teşkilattır Arapça ‘’kardeşim’’ manasındaki ahi kelimesinden gelen bu adın Türkçe’deki akı dan (cömert) türetildiğini de ileri sürenler vardır.

İlk defa Abbasi halifesi en-Nasr li dinillah rehberliğinde tüm İslam toplumlarında kurulmaya başlandı Müslüman Türklere geçmesi de X. yüz yılda ilk Müslüman Türk Devleti olan Karahanlılarla olmuştur. (Ziya Kazıcı ve Mehmet Şeker, İslam-Türk Medeniyet Tarihi, İstanbul, 1982, s. 239-2441 )

. Ahilik, XIII. yüzyıldan XX. yüzyıla kadar Anadolu'daki esnaf ve sanatkarlar birliklerine verilen bir isimdir. Ahilik, bir mesleğe bağlı ve bir arada yaşayan insanlar arasında sosyal,ekonomik ve kültürel düzeni sağlamak amacıyla kurulan bir teşkilattır. Dericilik (debbağlık) ile ilgili meslek erbabının ilk kez böyle bir amaçla birleştikleri görülmektedir. İslamiyet’i kabul eden toplumlarda Allah’ın emirlerini yerine getirme, iyi ahlâklı olma, nefisle mücadele etme manasına gelen fütüvveti (iyi huylar) Selçuklular Döneminde ahilik (kardeşlik) haline dönüşmüştür. Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, Ankara, 1985, s. 47. Neşet Çağatay, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Ankara, 1974, s. 3 Mustafa Aslıer, "Ahi Teşkilatında Meslek Eğitimi", Meslekli ve Teknik öğretim dergisi104(1961), s.125.

Kalfalıktan ustalığa

El emeği

sadakat

Şedd (kuşak) Bağlama

NAZİL :Ocağa ustalarıyla yeni gelmiş kişi NİM-İ TARİK: Üstadı,piri ve iki yol kardeşi olan kişi MÜFREDİ: Nasibi verilmiş,kuşak(şedd) bağlanmış kişi. BEŞARİŞ: Fütüvvet ehlini terbiye eden kişi. NAKİB: İç yönetimi ayarlayan NAKİBÜN NİKAB: töreleri düzenleyen HALİFE. Şeyhin yardımcısı ŞEYH:sanat erbabı içinde seccade sahibi kişi ŞEYH-ŞÜYUH:Bir sanat alanında şeyhlerin şeyhi.

AHİ BİRLİKLERİNDE YÖNETİM ve EĞİTİM SIRALAMASI Kuruluşların başında sanat birlikletinin seçtikleri Ahi Babalar vardı. daha sonra "Kethüdalık" kurumuna dönüşen Ahi Babalık böylece yarı resmi kurum haline gelmiştir. Ahi Birlikleri'nde iki çeşit üye bulunurdu. Birinci grupta çırak, kalfa, ustadan oluşan yönetilen sınıf, ikinci grupta Ahi Baba, yiğitbaşı, işbaşı, hakem heyeti, büyük meclisten oluşan yöneticiler grubu. İşyerlerinde, çırak, kalfa ve usta hiyerarşisi içinde çalışan ve üretim yapan birinci gruptakiler aynı zamanda birliğin maddi gelir kaynağını sağlıyordu.

Ahi şeyhi 740 maddelik Fütüvvetnameyi tam olarak bilinmesi gerekti Ahi şeyhi 740 maddelik Fütüvvetnameyi tam olarak bilinmesi gerekti. Ocağa yeni giren gençlerden, bunların 124 tanesini bilmesi isteniyordu. Kademeler yükseldikçe bu ilkelerin sayısını yükseltmeleri gerekti. Bu ilkeler günlük hayat ve davranışlar konusunda oluyordu. Meselâ sofra adabı konusunda 24 madde vardı, su içmenin 2, söz söylemenin 4, evden sokağa çıkmanın 4, yolda yürümenin 8 vs. Ahi ocaklarında dans ve müzik eğitiminin de önemli bir yeri vardı. Fütüvvet kuralları öğrencilerin anlayabileceği şekilde idi.

Ahiliğin açık ve kapalı olmak üzere 6 şartı vardır. AÇIK OLANLAR: 1- Elini açık tut, 2- Kapını açık tut, 3- Sofranı açık tut. KAPALI OLANLAR: 1- Dilini bağlı tut, 2- Gözünü bağlı tut, 3- Belini bağlı tut.

Açık olanlar demek: Cömertlik, tevazu sahibi, konuksever olmak ,sofrası açık olmak, aç geleni tok yollamaktır. Kapalı Olanlar demek: Dilini tutmalı, dedikodu yapmamalı, kötü söz söylememeli, kimsenin ayıbını görmemeli, kimseye kötü gözle bakmamalı, kimsenin onuruna, namusuna göz dikmemelidir. Ancak bu şartları taşıyanlar Ahi olabilmekteydi.

AHİLERDE EĞİTİM İş Başında Eğitim: İş Dışında Eğitim: Esnaf ve sanatkarların dükkanlarını vaktinde açıp kapatması,dürüst çalışma üretimi arttırma ,çırakları iyi yetiştirme gibi İş Dışında Eğitim: Teşkilatta öğretmen ahi ve piri denen öğreticiler yeni üyelere okuma yazma ,dinin esasları ,kurum düzeni ,temizlik ,askerlik ve beden eğitimini öğretirlerdi Çeşitli törenler düzenlenirdi Zaviyelerde esnaf ahlakı üzerine eğitim yapılırdı

AHİ BİRLİKLERİNİN MALİ ve SOSYAL KURUMLARI Ahi teşkilatında esnafın ihtiyacı olan İşletme Kredisini temin eden Sanayi Kredi Bankası niteliğindeki kuruluşlara Orta Sandığı, Esnaf Sandığı ve Yardımlaşma Sandığı denilmiştir.

Orta Sandığın Gelirleri: Üyelerin aidatları Çıraklıktan kalfalığa, kalfalıktan ustalığa geçişte ustanın işyeri sahibinin verdiği terfi harçları Teşkilata ait mülklerin gelirleri Askere alınan kalfa veya ustanın eşi ve çocukları için toplanan paralar. Diğer bağışlar sandığı

Orta Sandığın Giderleri: Faizsiz kredi verilirdi. Verilen kredinin bir bölümü yeni iş sahibine yardım olarak verildiğinden tahsil edilmezdi. Borç para verilirdi. Bu paranın verilmesinde kefil aranmazdı. Aynı sanat kolunda faaliyet gösteren birlik üyeleri, üretimini yaptıkları malların maliyetlerini düşürüp, fiyatlarını ucuzlatmak için bağlı olduğu birlikçe toptan hammadde alırlardı. Alınan hammaddede belli kurallar esastı. Öncelikle, sanatında en eski ve en çok usta yetiştirmiş kıdemli işyeri sahibine verilirdi.

Ahi kuralları ve müeyyideleri Ahi birliklerinde kurallara uymayan birlik üyelerine yaptırım gücü çok ağır cezalar uygulanırdı. Bu cezalar para veya hürriyeti kısıtlayıcısı cezalar olmamakla beraber ondan çok daha etkili ve daha caydırıcı olan birlikten çıkarma cezası idi. Bu ceza, kalitesi bozuk mal üreten, tüketiciyi aldatan, yüksek fiyatla mal satan esnaf veya sanatkara verilirdi.

Ahilikten çıkarma sebepleri 1) Şarap içmek, 2) Zina yapmak, 3) Dedikodu ve iftira etmek, 4) Münafıklık etmek 5) Gururlanıp kibirlenmek, 6) Sert ve merhametsiz olmak, 7) Hased etmek, kıskanmak, 8) Kin tutmak, affetmemek, 9) Sözünde durmamak, 10) Kadınlara şehvetle bakmak, 11) Yalan söylemek, 12) Hıyanet etmek, 13) Emanete riayet etmemek, 14) İnsanların ayıbını örtmeyip, açığa vurmak, 15) Cimrilik etmek, 16) gıybet etmek, 17) Hırsızlık etmek.

Hammadde dağıtımının yapıldığı yer (Güllülü a.g.e. S:125) 2-LONCALAR Hammadde dağıtımının yapıldığı yer (Güllülü a.g.e. S:125) Önceleri esnaf birliklerinin toplantı yeriydi. Sonra esnaf birliklerinin adı oldu. (Meydan Larousse)

Ahilik teşkilatında esnaf ,fütuvvetnamelerde açıklanan merasimi yapmak mecburiyetindeydi.ancak son zamanlarda fütüvvet yolu terk edilerek dergah ve zaviyelere karşılık loncalar açıldı. Büyük zanaatkar ve esnafların zamanla bu teşkilata geçmesinde gayri müslimlerin de kabul edilişi etkili oldu (Osman Nuri Ergin, Mecelle-i Umuru Belediye S: 575-578)

Loncaların kuruluş amacı esnaf ve sanatkarlardan üyeleri olanların haklarını korumaktı. Ülkemizde Meslek Eğitimi 19. yy a kadar loncaların sorumluluğunda çıraklık sistemi ile yürütülmüştür. Loncalarda sıkı bir disiplin vardı. Bu da üretimin arttırılması ve devletin ekonomiyi denetlemesi bakımından önem taşıyordu. Loncalarda çıraklık, kalfalık, ustalık gibi birbirinden ayrı meslek basamakları vardı. Birinden ötekine geçmek belli ölçülere göre başarılı olmaya bağlıydı. Bir meslek sahibi usta olduğunda dükkan açması için pirinin törenle yetki vermesi gerekiyordu.

ÖRGÜN EĞİTİM 1) Ordu İhtiyacını Karşılamak için Kurulan Meslek Sanat Okulları Mühendishane-i Bahri-i Hümayun (1773) Mühendishane-i Berri-i Hümayun (1793) Mühendishane-i seddi-i Hümayun (1848) Mühendishane İdadisi (1848) İdadi Sanayi Okulu (1848) İmalat Harbiye Nazari Mektebi (1908)

2.Ülke Sanayisini Korumak, Meslek ve Sanat Okulları İçin Yapılan Tedbirler Tanzimat'tan sonra bozulan esnaf teşkilatını düzeltmek için bir takım tedbirler alındı. Bunlar: Sanatkarları okulda yetiştirmek Yerli sanayi ürünlerini düzelterek ülke ihtiyacını karşılayacak düzeye yükseltmek Yerli ürünleri tanıtmak için sergiler açmak Kooperatif kurmak Esnaf birlikleri kuruldu. Fakat alınan tedbirler ekonomiyi kurtarmakta başarılı olamadı.

3. İlk Defa Açılan Meslek ve Sanat Okulları Erkek Sanat Okulları Kız Sanat Okulları Ticaret Okulları Ziraat Ameliyat mektepleri Çiftlik mektepleri Amele mektepleri Bahçıvanlık mektepleri Dârülharirler (İpekçilik Okulları ) Ormancılık Okulları Veteriner mektepleri

Diğer meslek okulları Şimendifercilik okulları Mühendis Mektebi Posta ve Telgraf Yüksek Okulu Kadastro Yüksek Okulu Kondüktör Mektebi

Cumhuriyet sonrası mesleki ve teknik eğitim Türkiye cumhuriyeti aslında cılız bir teknik eğitimi devralmıştı. çeşitli illerde 15 kadar erkek sanat okulu,2 tane kız sanat okulu ve 1922 den sonra açılan ticaret okulları vardı. 1927 den sonra masrafları il ve belediyelerden karşılanmak üzere okulların eğitim programları,öğretmen yetiştirilmesi ve tayini milli eğitim bakanlığına verildi. (akyüz a.g.e 343s)

Yurt dışından uzman eğitimcilerin getirilmesi Prf. John Dewey tezkeresi 1924 (kolombiya üniversitesi) Prf. Kühne raporu 1926 (alman ticaret ve sanayi bakanlığı müşaviri) Ömer Buyse raporu 1926 (Brüksel mesleki öğretim genel müdürü)

Özetle Görüşleri Mesleki eğitimin geliştirilmesi Genel eğitim veren okulların geliştirilmesi Sanat meslekleri eğitimi Çırak ve işçilerin yetiştirilmesi Teknisyen yetiştirilmesi Meslek okullarının yönetimi Mevcut mesleki ve sanat okullarını ıslah etme Her ekonomik bölgenin ihtiyacını karşılayacak meslek ve sanat okulu açmak Akşam sanat okulları açmak Meslek ve sanat okullarına öğretmen,yüksek teknik elemanlar ve mühendisler yetiştirecek okullar açmak

Avrupa'ya öğrenci gönderilmesi: 1927 den 1939 a kadar çeşitli meslek dallarında öğretmen yetiştirmek için İsviçre ,Çekoslovakya ve İtalya ya toplam 133 erkek ve kadın gönderildi. Mesleki ve teknik öğretim genel müdürlüğü ve müsteşarlığının kurulması Rüştü Uzel genel müdürlüğün başına getirildi. (1933) daha sonra müsteşarlığa dönüşen genel müdürlükte çok önemli hizmetler verdi (1941) Ön görülen okullar şunlardır -yüksek mühendis ve mimar okulları -tekniker yetiştirecek okullar -erkek sanat okulu -akşam erkek sanat okulları -yapı enstitüleri -gezici sanat kursları -kız enstitüleri -akşam ticaret okulları -ticaret okulları

1973’ten sonraki gelişmeler 1974’te mesleki ve teknik eğitimde mektupla öğretim okulu açıldı. Aynı yıl teknisyen okullarının ismi ‘Teknik Lise’ oldu. 75-76 ‘da bazı okullarda yoğunlaştırılmış eğitim uygulamasına başlandı. Bu uygulamayla öğrenciler pratik eğitimlerinin bir kısmını işyerlerinde yapmaya başladı 75-76’da 10 adet Akşam E.M.L. Açıldı. 78-79 da dört E.M.L.’nde okul sanayi ortaklaş (OSANOR) eğitimi uygulanmaya başlandı. 86’da 3308 sayılı çıraklık ve mesleki eğitim kanunu yürürlüğe kondu. 87-88 de yabancı dille öğretim yapan Anadolu Ticaret Liseleri açıldı.

Doğan Hıfzı 1996

GÜNÜMÜZDE TEKNİK EĞİTİMİN SORUNLARI ve Y.Ö.K. ün TEKNİK EĞİTİME BAKIŞI Gelişmiş ülkelerden sistem transfer edilirken altyapı dikkate alınmamıştır. Öğrencilerin işletmelerdeki stajları alanlarıyla tamamen alakasız olabilmektedir Sürekli sistem değişikliği yapılmaktadır. Teknik eğitim kurumları teknoloji çağının gerisinde kalmıştır. Meslek seçiminde öğrencinin ilgi ve kabiliyeti dikkate alınmaz.

Öğrenci değil aksine öğretmen aktiftir. Teknik eğitim ve birimler bölgeye göre bölüm farkı göstermelidir. Mesleki eğitim, Milli Eğitim sistemimizde önemli bir ekonomik yük oluşturmaktadır. Çok eski tarihlerden kalma cihazlar hala yenilenememektedir. İşletmelerin çoğu ara eleman ihtiyacını diplomaya göre değil ,iş tecrübesine göre seçmektedir. YÖK ,meslek lisesi ve teknik liselerden mezun olan teknisyenleri tekniker olabilmeleri için iki yıllık programlara sınavsız geçiş hakkı tanıyarak geçmişteki hatalarını düzeltmeye çalışmıştır. ancak temel politika olarak teknisyen ve teknikerler, işletmelerde ara eleman olmaktan öteye geçemezler. Böylece toplumumuzun en büyük ihtiyaçlarından olan iş tecrübesine sahip ara eleman ihtiyacını karşılama düşüncesindedir.